سالروز قطع رابطه ایران و آمریکا

  روز 20 فروردین 1359 جیمی کار‌تر رییس‌جمهوری آمریکا طی دستوری قطع روابط سیاسی و بازرگانی با جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد.

این دستور که 5 ماه پس از تصرف سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام صادر شد، عکس‌العمل جدید دولت آن کشور در برابر گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی در ایران بود.

کار‌تر در سخنان خود درباره قطع رابطه با ایران گفت: «... مطالبات شاکیان آمریکایی و شرکت‌ها، از اموال مسدود شده ایران در آمریکا برداشت خواهد شد و مسئولیت بحران با شورای انقلاب ایران است که خود را پشت سر دانشجویان پنهان می‌کند. اگر گروگان‌ها آزاد نشوند، تصمیمات شدید‌تری علیه ایران اتخاذ خواهد شد و آمریکا با هم‌پیمانان خود اقدامات مقتضی به عمل خواهد آورد. هیچ ویزای جدید برای ایرانیان صادر نخواهد شد و کلیه ویزاهای صادر شده پس از بحران باطل می‌باشد...»

در پی این تصمیم، از یکسو دفتر امام خمینی اعلام کرد «نظر امام در مورد گروگان‌ها عوض نشده و مثل گذشته سفارت و گروگان‌ها تا تشکیل مجلس شورای اسلامی و تعیین سرنوشت آن‌ها توسط وکلای مردم در دست دانشجویان باقی خواهد ماند» و از جانب دیگر امام خمینی خود بیانیه جداگانه‌ای در این رابطه منتشر کردند.

امام در این پیام با اشاره به انتشار خبر دستور کار‌تر برای پایان روابط سیاسی ایالات متحده با ایران گفته بود: «اگر کار‌تر در عمر خود یک کار خیر کرده باشد، همین قطع رابطه است.»

متن کامل پیام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی بدین شرح بود:

«بسم الله الرحمن الرحیم

ملت شریف ایران، خبر قطع رابطه بین آمریکا و ایران را دریافت کردم. اگر کار‌تر در عمر خود یک کار کرده باشد که بتوان گفت به خیر و صلاح مظلوم است همین قطع رابطه است. رابطه بین یک ملت بپا‌خاسته برای رهایی خود از چنگال چپاولگران بین‌المللی با یک چپاولگر عالم‌خوار همیشه به ضرر ملت مظلوم و به‌ نفع چپاولگر است. ما این قطع رابطه را به فال نیک می‌گیریم چون که این قطع رابطه دلیلی بر قطع امید دولت آمریکا از ایران است، ملت رزمنده ایران این طلیعه پیروزی نهایی را که قدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاولگری‌ها کرده اگر جشن بگیرد حق دارد.

ما امیدواریم که نابودی سرسپردگانی مثل سادات و صدام حسین به زودی انجام گیرد و ملت‌های شریف اسلامی به این انگل‌های خائن آن کنند که ملت ما با محمدرضا خائن کرد و دنبال آن برای آزاد زیستن و به استقلال تمام رسیدن قطع روابط با ابرقدرت‌ها خصوصا آمریکا نمایند.

من کرارا گوشزد نموده‌ام که رابطه ما با امثال آمریکا رابطه ملت مظلوم با جهان‌خواران است. شما ای ملت عزیز که برای رضای خداوند متعال با بانگ الله اکبر بر دشمنان خود چیره شدید و آزادی و استقلال را به دست آوردید، با اتکا به خداوند تعالی و حفظ وحدت کلمه مهیا باشید برای رودررویی دشمنان اسلام و دشمنان مستضعفین، شما به خواست خدای تعالی پیروز هستید و بر مشکلات غلبه خواهید کرد، صدام حسین که همچون شاه مخلوع چهره قبیح غیراسلامی و انسانی خود را نشان داده و به هدم اسلام و حوزه مقدسه نجف کمر و با علمای اسلام خصوصا حضرت آیت‌الله‌ آقای سید محمدباقر صدر آن کند که رضاخان و محمدرضا پهلوی با علما و روحانیون و سایر طبقات کردند باید بداند که با این اعمال ضد اسلامی گور خودش و رژیم تحمیلی و غیرانسانی و غیر قانونی بعث را با دست خود می‌کند.

ملت شریف عراق شما اخلاف آنان هستید که انگلیس را از عراق راندند به پا خیزید و قبل از آنکه این رژیم فاسد همه چیز شما را تباه کند دست جنایتکار او را از کشور اسلامی خود قطع کنید.‌ ای عشایر فرات و دجله همه با همه ملت اتحاد کنید و این ریشه فساد را قبل از آنکه فرصت از دست برود قطع و قمع نمایید و برای خدا دفاع از کشور اسلامی خود و از اسلام مقدس نمایید که خدا با شما است ای ارتش عراق اطاعت از این مخالف اسلام و قرآن نکنید و به ملت بگرایید و دست آمریکا را که از آستین صدام بیرون آمده است قطع کنید و بدانید اطاعت از این سفاک مخالفت با خدای متعال است و جزای آن عار و نار است. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین و کشور ایران را خواستارم، والسلام و علیکم و رحمه‌الله.

روح الله الموسوی الخمینی»

کار‌تر پیش از قطع رابطه با ایران، چند مرحله اقدامات سیاسی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران به عمل آورده بود. در نخستین عکس‌العمل، روز 22 آبان 1358 دستور توقیف کلیه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر کرد و خرید نفت از ایران را متوقف ساخت. در 13 آذر، پانزده عضو شورای امنیت تحت فشار آمریکا به اتفاق آرا قطعنامه شماره 457 را در محکومیت اشغال سفارت آمریکا در تهران منتشر کردند.

ارجاع موضوع گروگان‌گیری به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه از دیگر اقدامات آمریکا بود. رأی این دیوان نیز روز 24 آذر علیه ایران صادر شد و 15 قاضی این دادگاه به اتفاق آرا جمهوری اسلامی ایران را به دلیل تصرف سفارت آمریکا محکوم کردند.

در نهم دی 1358، شورای امنیت سازمان ملل تحت فشار آمریکا قطعنامه 461 را در موضوع مجازات‌های اقتصادی علیه ایران تصویب کرد و تا 17 دی به ایران مهلت داد تا گروگان‌های آمریکایی را آزاد کند. علاوه بر این بسیاری از مفسران آمریکایی نیز از نیروی موسوم به «واکنش سریع» که در 11 دی 1358 به دستور کار‌تر در خلیج فارس شکل گرفت به عنوان عکس‌العمل واشنگتن در مقابل واقعه تصرف سفارت آمریکا در تهران یاد کردند.

دستور قطع رابطه با ایران 17 روز قبل از مداخله نظامی آمریکا در منطقه طبس با هدف آزادسازی گروگان‌ها اتخاذ شد. جیمی کار‌تر پس از صدور فرمان قطع رابطه، در سخنانی اعلام کرد دیپلمات‌های ایرانی 24 ساعت فرصت دارند خاک آمریکا را ترک کنند.

موضوع قطع روابط سیاسی و اقتصادی آمریکا با ایران، دو ماه پیش از صدور دستور کار‌تر، در قطعنامه ارایه شده از سوی آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده بود. در آن قطعنامه که در 24 بهمن 1358 به شورا ارایه شد آمریکا خواستار اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و قطع رابطه با ایران به دلیل تصرف سفارت آمریکا گردید.

این درخواست در کنفرانس کشورهای صنعتی غرب نیز مطرح شده بود، ولی رایزنی‌های هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل و همچنین وتو شدن قطعنامه پیشنهادی آمریکا توسط اتحاد جماهیر شوروی، باعث شد دولت جیمی کار‌تر در اتخاذ تصمیم برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران تنها بماند.

به دنبال قطع رابطه ایران با آمریکا و مهلت 36 ساعته کار‌تر به دیپلمات‌های ایرانی مبنی بر خروج از آمریکا، در ساعت 12:35 بیستم فروردین‌ماه حدود 50 نفر از اعضای سفارت ایران در واشنگتن و اعضای کنسولگری‌های ایران در شیکاگو و نیویورک به همراه خانواده‌هایشان با پرواز 730 هواپیمایی ملی ایران وارد فرودگاه مهرآباد تهران شدند.

روزنامه کیهان فردای آن روز در گزارشی از بازگشت دیپلمات‌های ایرانی نوشت: به دنبال ورود دیپلمات‌های ایرانی به فرودگاه تهران علی آگاه، کاردار ایران در واشنگتن و تنی چند از اعضای سفارت ایران در آمریکا به همراه صادق قطب‌زاده و اسقف کاپوچی در یک مصاحبه رادیو تلویزیونی و مطبوعاتی شرکت کردند و به سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی جواب دادند.

یکی از نظامیان ایرانی که به همراه اعضای سفارت ایران در آمریکا به ایران مراجعت کرده بود در رابطه با موضوع اخیر به خبرنگار کیهان گفت: روز دوشنبه گذشته پس از ورود انور سادات به آمریکا عده‌ای از دانشجویان ایرانی و عرب به همراه گروهی از سیاهان مسلمان، تظاهرات وسیعی را در اغلب شهرهای آمریکا به راه انداختند که به دنبال آن کار‌تر در ساعت 3 بعدازظهر ضمن ایراد یک سخنرانی تند به اعضای سفارت ایران 36 ساعت مهلت داد که آمریکا را ترک کنند. به دنبال این مهلت غافلگیرانه، سفارت ایران در محاصره ماموران اف. بی. آی و سازمان سیا قرار گرفت و پیش از آنکه اعضای سفارت ایران بتوانند تصمیمی اتخاذ نمایند، هر یک از آن‌ها به وسیله 2 مامور اف. بی. آی مورد مراقبت قرار گرفتند.

وی در ادامه سخنانش افزود: ماموران اف. بی. آی با در دست داشتن عکس سفارت و کنسولگری‌ها در جلو خانه آن‌ها کشیک می‌دادند و چنانچه یک ایرانی می‌خواست قدمی بردارد، به دنبال او حرکت می‌کردند. وی همچنین گفت: در این چند ساعت که به پایان مهلت ما مانده بود، انواع توهین‌ها از سوی ماموران آمریکایی به ما شد، به خصوص نظامیانی که در شهرهای کوچک آمریکا سکونت دارند بیش از اندازه در ناراحتی به سر می‌برند، چرا که در این شهرهای کوچک ایرانی‌ها شناسایی شده‌اند و از هر نظر در مضیقه قرار دارند.

در همین حال مقدم، سرپرست کنسولگری ایران در شیکاگو هم در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: در طول مهلت 36 ساعته، ما فقط توانستیم به سرعت مدارک و ویزاهای دانشجویانی را که هم‌اکنون تنها مورد نگرانی ما هستند، وسیله پست برایشان ارسال داریم و دیگر فرصتی نبود که برایشان اقدام سازنده‌ای صورت دهیم. چند ساعت به پایان مهلت مانده، سفارت ایران در محاصره قرار گرفت و آن ‌عده که در داخل سفارت بودند، هر یک به وسیله دو مامور به نقطه‌ای برده شدند و در سفارت ایران مهر و موم شد. و ما فقط توانستیم زندگی‌مان را به دوستانی که شاید آن‌ها نیز وضعیت ما را پیدا کنند، تحویل داده و خود را به فرودگاه رساندیم. در فرودگاه عده‌ای از آمریکایی‌ها بر علیه ایران شعار می‌دادند و یک گروه از سیاه‌پوستان مسلمان نیز با در دست داشتن عکس امام به محل فرودگاه آمده بودند و بر علیه کار‌تر شعار می‌دادند.

به نوشته کیهان تا بعدازظهر 21 فروردین به جز سرکنسولگری ایران یا‌‌ همان سفارت ایران که در واشنگتن واقع بود، ایران چهار کنسولگری دیگر نیز در شهر‌های شیکاگو، هستون، نیویورک و سانفرانسیسکو داشت که همگی آن‌ها تعطیل و مهر و موم شدند.

ینابراین گزارش، سالروز قطع رابطه سیاسی ایران و آمریکا

اولین سفیر آمریکا ساموئل بنجامین بود که در سال 1883 م. وارد ایران شد. پنج سال بعد حاج حسینقلی خان سفارت ایران در امریکا را دایر کرد . در سال 1911 م. مرگان شوستر در راس یک هیات مستشاری مالی امریکایی وارد ایران شد و دولت ایران و مجلس شورا اختیار تام در زمینه اداره امور مالی کشور را به او دادند. شوستر با تظاهر به علاقمندی به استقلال کشور ایران، وام های خارجی را به دولت تحمیل کرد. او می کوشید خودسرانه در ایران به کار پردازد و از دولت ایران تبعیت نکند. سرانجام با مخالفت های شدیدی که علیه وی و گروه همراهش صورت گرفت، قرارداد وی در همان سال لغو شد.

اولین قطع رابطه سیاسی ایران و امریکا در سال1315 در دوران روزولت و رضاخان بود که به خاطر بازداشت چند ساعته سفیر ایران – عبدالغفارخان جلال علا – به علت تخلف رانندگی در امریکا روی داد. این قطع ارتباط پس از سه سال به دنبال اعزام نماینده مخصوص از طرف امریکا برای ادای توضیحات و عذرخواهی از سر گرفته شد.

فعال ترین دوره رابطه ایران و امریکا مربوط به بعد از جنگ جهانی دوم  است که با مسافرت روزولت به ایران در جریان جنگ و نقش امریکایی ها در بیرون راندن نیروهای شوروی از ایران آغاز شد. دولت امریکا که نقش درجه دومی را در سیاست ایران ایفا می کرد، در دوران جنگ به یک عامل درجه اول در امور سیاسی ایران مبدل شد و بعد از جنگ با انعقاد قراردادهای نظامی و اقتصادی جای پای خود را در ایران محکم تر کرد. دولت امریکا، با موافقت قوام السلطنه در سال 1321 ه. ش ارتش خود را به بهانه رساندن محموله های جنگی وارد ایران کرد و موقعیت خود را استحکام بخشید به طوری که در سال 1322 ه. ش پیمان بازرگانی ایران و امریکا امضاء و حجم بازرگانی خارجی ایران با امریکا به دو برابر افزایش یافت. در جریان ملی شدن صنعت نفت ایران، امریکا نقش دو جانبه ای بازی کرد و موفق شد چهل درصد سهام نفت ایران را برای کمپانی های امریکایی تصاحب کند.

کاپیتولاسیون خفت بار ترین پیمان سیاسی امریکا با ایران بود که به صورت  قانونی، سند اسارت ایران را به دست امریکا داد. در 4 آبان سال 1343، امام خمینی (ره) با ایراد سخنرانی کوبنده ای  مساله را افشا کردند و تصویب کاپیتولاسیون را اقرار به مستعمره بودن ایران نامیدند و رای مجلس را مخالف اسلام و قانون دانستند. به دنبال این سخنرانی امام خمینی (ره) دستگیر و در 13 آبان، به ترکیه تبعید شدند.

سرانجام انقلاب اسلامی علی رغم حمایت های بی دریغ امریکا از شاه با رهبری خردمندانه امام خمینی(ره) و مبارزات پیگیر مردم به پیروزی رسید.

به دنبال تسخیر مرکز جاسوسی امریکا در روز 13 آبان 1358 ابهت ظاهری این کشور در بین ملت های مظلوم از هم پاشید. امام این اقدام دانشجویان را عکس العمل ملتی ستمدیده در مقابل استکبار جهانی اعلام کردند. به دنبال این اقدام عملی مردم، دولت امریکا دست به اقداماتی زد که قطع رابطه سیاسی با ایران در 20فروردین 1359، حمله به طبس، کودتای نوژه ، جنگ تحمیلی و تشویق به تجزیه ایران اسلامی را می توان از آن جمله نام برد.