کتابشناسی استاد مطهری؛ آیینه تمام عیار یک تفکر

در گزارش کتابشناسی شهید مطهری سعی شده است تا با گردآوری فهرستی کامل از آثار استاد و ارائه گلچینی از کتاب‌های تالیف‌شده در معرفی او، تصویری کلی از سیر اندیشه و تفکر این اندیشمند معاصر ترسیم شود.
دوازدهم اردیبهشت ماه، سالروز شهادت استاد مرتضی مطهری است؛ عالمی که با وقف زندگی خود در مسیر تعالی اندیشه اسلامی و شرح و بسط این اندیشه در شئون مختلف زندگی انسان، خدماتی ارزنده‌ را به جامعه اسلامی و ایرانی، عرضه داشته است.

شناخت تفکر استاد مطهری از خلال آثارش ــ که آیینه تمام عیار تفکر اوست ــ تا حدود زیادی قابل دستیابی است و شاید ازین منظر کتاب‌شناسی شهید مطهری، قابل تامل و درخور توجه باشد.

در این گزارش سعی شده با گردآوری فهرستی کامل از آثار استاد مطهری و نیز ارائه گلچینی از کتاب‌های تالیف‌شده در معرفی او، تصویری کلی از سیر اندیشه و تفکر این اندیشمند معاصر ترسیم شود.

اندیشه اسلامی
یکی از ویژگی‌های برجسته آثار استاد مطهری، بهره گیری از اندیشه اسلامی برای تبیین و توصیف پدیده‌ها و زمینه‌های اجتماعی و سیاسی است. همچنین او همواره کوشیده است تا برای ترسیم افق آینده جامعه و سیاست نیز از همین تفکر و اندیشه بهره گیرد. کتابهایی که در زیر خواهند آمد، تجلی چنین رویکردی از سوی او هستند:

• اح‍ی‍ای‌ ت‍ف‍ک‍ر اس‍لام‍ی‌، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، 106 صفحه، چاپ چهل و یکم 1392، 27000 ریال.
• آینده انقلاب اسلامی، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 336 صفحه، چاپ بیست و نهم، 1387، 28000 ریال.
• پ‍ان‍زده‌ گ‍ف‍ت‍ار، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 343 صفحه، چاپ بیست و یکم 1392، 60000 ریال.
• پ‍ن‍ج‌ م‍ق‍ال‍ه‌، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، 122 صفحه، چاپ یازدهم 1392، 20000 ریال.
• پیرامون جمهوری اسلامی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 156 صفحه، چاپ هجدهم 1384، 65000 ریال.
• مجموعه یادداشتها، سخنرانیها و مصاحبه‌های استاد شهید مرتضی مطهری پیرامون انقلاب اسلامی، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 196 صفحه، چاپ اول ؟، 100 ریال.
• یادداشتهای استاد مطهری، مرتضی مطهری، 12 جلدی، در سالها و چاپهای متعدد انتشار یافته است.

پاسخ به نیازهای زمان ما
کالبدشکافی رویکرد اسلام نسبت به نیازهای جامعه بشری در عصر کنونی و همچنین آشکار کردن حدود وظایف الهی و آنچه مسلمانان باید در مورد آن‌ها مقید باشند، یکی دیگر از ویژگی‌های آثار شهید مطهری است. نمونه‌ای ازین آثار عبارتند از:

• اس‍لام‌ و ن‍ی‍ازه‍ای‌ زم‍ان، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، دو جلدی، چاپ بیستم 1387، 15000 ریال.
• ام‍ام‍ت‌ و ره‍ب‍ری‌، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، 171 صفحه، چاپ پنجاه و سوم 1392، 36000 ریال.
• ام‍داده‍ای‌ غ‍ی‍ب‍ی‌ در زن‍دگ‍ی‌ ب‍ش‍ر، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، 182 صفحه، چاپ بیست و هفتم، 30000 ریال.
• پاسخ های استاد به نقدهایی بر: کتاب مسئله حجاب، مرتضی مطهری، 82 صفحه، چاپ ؟ 1381، 3500 ریال.
• تعلیم و تربیت در اسلام، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 302 صفحه، چاپ هشتادو یکم 1392، 75000 ریال.
• جهاد، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 114 صفحه، چاپ بیست و چهارم 1392، 19000 ریال.
• حج، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 141 صفحه، چاپ دهم 1391، 20000 ریال.
• زندگی جاوید یا حیات اخروی، مرتضی مطهری، قم: صدرا، چاپ چهاردهم 1377، 1500 ریال.
• سیری در سیره نبوی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 56 صفحه، چاپ ؟ 1392، 11000 ریال.
• کلیات علوم اسلامی: منطق، فلسفه، کلام، عرفان، اصول فقه، فقه، حکمت عملی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 424 صفحه، چاپ ؟ 1385، 20000 ریال.
• مسئله حجاب، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 250 صفحه، چاپ هفتاد و چهارم ؟، 15000 ریال.
• مسئله ربا به ضمیمه بیمه، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 345 صفحه، چاپ یازدهم 1380، 6000 ریال.
• معاد، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 241 صفحه، چاپ چهاردهم 1385، 13000 ریال.
• نبوت، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 304 صفحه، چاپ هجدهم 1391، 50000 ریال.
• نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 469 صفحه، چاپ بیست و چهارم 1376، 7500 ریال.
• نظری به نظام اقتصادی اسلام، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 246 صفحه، چاپ سیزدهم 1385، 11000 ریال.
• وحی و نبوت، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 154 صفحه، چاپ هجدهم 1382، 6000 ریال.
• ولاء‌ها و ولایت‌ها، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 88 صفحه، چاپ اول 1358.

انسان کامل و انسان در جهان
بدون شک دغدغه همه ادیان الهی و فلسفه‌های بشری، ارائه الگویی از انسان کاملی است که علاوه بر تأمین نیازهای مادی و معنوی خود به نحو شایسته و در مقابل سایر ارکان هستی نیز مسئول و متعهد است و در مسیر تکامل به نحو احسن گام برمی‌دارد. چنین انسانی، درک درستی از مبدأ هستی و هدف حضور خود در عالم دارد و اصول اخلاق را به عنوان یکی از شاخص‌های هدایت خود برمی‌گزیند. اخلاق، عرفان و معرفت از نگاه مطهری نیز مغفول نمانده و در برخی از آثار او نمود یافته است؛ آثاری نظیر:

• اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 105 صفحه، چاپ سی و چهارم 1391، 11000 ریال.
• گفتارهایی در اخلاق اسلامی: توکل، رضا، صبر، طول امل، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 160 صفحه، چاپ هفتم 1392، 35000 ریال.
• انسان کامل، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 329 صفحه، چاپ پنجاه و هفتم 1392، 60000 ریال.
• انسان و ایمان، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 94 صفحه، چاپ اول 1358، 40 ریال.
• انسان و سرنوشت، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 142 صفحه، چاپ اول 1358، 80 ریال.
• آزادی معنوی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 271 صفحه، چاپ ؟ 1387.
• تماشاگه راز: مباحثی پیرامون شناخت واقعی خواجه حافظ، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 197 صفحه، چاپ اول 1359، 78 ریال.
• توحید، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 326 صفحه، چاپ بیست و یکم 1391، 50000 ریال.
• جاذبه و دافعه علی (ع)، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 168 صفحه، چاپ ؟ 1386.
• جهانبینی توحیدی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 110 صفحه، چاپ اول 1358، 250 ریال.
• حکمتها و اندرزها، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، چاپ ؟ 1385.
• خدا در زندگی انسان، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 112 صفحه، چاپ های متعدد در سالهای مختلف.
• داستان راستان، مرتضی مطهری، دو جلد در یک مجلد، 363 صفحه، چاپ سی و یکم ؟، 50000 ریال.
• سیری در نهج البلاغه، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 319 صفحه، چاپ چهل و ششم 1389، 3000 ریال.
• عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 156 صفحه، چاپ دوم 1391، 25000 ریال.
• فطرت، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 274 صفحه، چاپ بیست و چهارم 1391، 35000 ریال.
• فلسفه اخلاق، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 254 صفحه، چاپ سی و هشتم 1392، 450000 ریال.
• مسئله شناخت، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 252 صفحه، چاپ بیست و نهم 1391، 35000 ریال.
• مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی شامل بخشهای: ۱- انسان و ایمان، ۲- جهان بینی توحیدی، ۳- وحی و نبوت، ۴- انسان در قرآن، ۵- جامعه و تاریخ، ۶- امامت و رهبری، ۷- زندگی جاوید یا حیات اخروی، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 520 صفحه.
• مقدمه ای بر جهانبینی اسلامی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 7 جلدی، در سالهای متعدد چاپ شده است.
• نقدهای استاد مطهری بر کتاب شهید جاوید، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 94 صفحه، چاپ دوم 1380، 2500 ریال.
• هدف زندگی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 105 صفحه، چاپ هجدهم 1392، 25000 ریال.

تاریخ و تاریخ دین
بررسی تاریخ اسلام، مطالعه پیرامون رابطه اسلام و ایران و کالبدشکافی نهضتهایی دینی نظیر قیام عاشورا نیز از نگاه استاد مطهری نادیده گرفته نشده است و در این زمینه نیز آثاری از سوی او تالیف شده‌اند:

• اسلام و ایران، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 94 صفحه، چاپ سوم 1392، 80000 ریال.
• ب‍ررس‍ی‌ اج‍م‍ال‍ی‌ از: ن‍ه‍ض‍ت‍ه‍ای‌ اس‍لام‍ی‌ در ص‍د س‍ال‍ه‌ اخ‍ی‍ر، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، 109 صفحه، چاپ اول 1358، 70 ریال.
• پیامبر امی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 118 صفحه، چاپ بیست و سوم 1390، 80000 ریال.
• تحریفات در واقعه تاریخی کربلا، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 91 صفحه، چاپ دوم 1391، 20000 ریال.
• تحلیل واقعه عاشورا، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 116 صفحه، چاپ اول 1391، 12000 ریال.
• جامعه و تاریخ، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 246 صفحه، چاپ اول 1358.
• ختم نبوت، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 114 صفحه، چاپ بیست و پنجم 1392، 18000 ریال.
• خدمات متقابل اسلام و ایران، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 611 صفحه، چاپ چهل و ششم 1391، 100000 ریال.
• عنصر تبلیغ در نهضت حسینی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 138 صفحه، چاپ ؟ 1391، 24000 ریال.
• قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ و مقاله شهید، مرتضی مطهری، 120 صفحه، چاپ بیست و هفتم .1384
• کتابسوزی ایران و مصر، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 104 صفحه، چاپ ؟ 1357، 30 ریال.
• نامه تاریخی استاد مطهری به امام خمینی، شورای نظارت بر نشر آثار استاد شهید مطهری، 47 صفحه، چاپ پنجم 1386، 6000 ریال.
• نب‍رد ح‍ق‌ و ب‍اطل‌ ب‍ه‌ ض‍م‍ی‍م‍ه‌ ت‍ک‍ام‍ل‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ان‍س‍ان‌ در ت‍اری‍خ، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، تهران: صدرا، چاپ سی و چهارم 1392، 25000 ریال.
• نهضت های اسلامی در صدساله اخیر، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 112 صفحه، چاپ چهاردهم 1370.
• ولایتعهدی امام رضا (ع)، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 88 صفحه، چاپ ؟ 1392، 15000 ریال.

فلسفه و نقد فلسفه
تسلط شهید مطهری به حوزه فلسفه اسلامی و چالشهایی که او با فلسفه‌ها و مکاتب همعصر خویش به ویژه مارکسیسم داشت، زمینه را برای نگارش و خلق آثاری در این باره فراهم کرده است:

• درسهای اسفار (مباحث قوه و فعل)، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 5 جلدی، چاپ در سالهای متعدد.
• شرح منظومه، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 403، چاپ چهاردهم 1388، 35000 ریال.
• عدل الهی، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 318 صفحه، چاپ چهلم 1392، 55000 ریال.
• عل‍ل‌ گ‍رای‍ش‌ ب‍ه‌ م‍ادی‍گ‍ری‌: م‍ق‍دم‍ه‌ م‍ات‍ری‍ال‍ی‍س‍م‌ در ای‍ران‌، م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌، 194 صفحه، چاپ سی و هفتم 1392، 40000 ریال.
• مقالات فلسفی، مرتضی مطهری، قم: صدرا، 327 صفحه، چاپ دوازهم 1388، 28000 ریال.
• نقدی بر مارکسیسم، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، 349 صفحه، چاپ اول 1358، 320 ریال.

استاد در نگاه دیگران
ابعاد گسترده دانش استاد شهید مطهری در حوزه دین و فلسفه و همچنین شخصیت سیاسی و انقلابی او سبب شده که با گذشت سه دهه از شهادت وی، معرفی شخصیت او و تحلیل آثارش، بهانه نگارش آثاری باشد. گلچینی از این آثار به صورت فهرستوار در زیر آمده‌است:

• اتحاد اسلامی در آثار شهید آیت‌الله مطهری، حمید جاوید موسوی، تهران: صدرا، 159 صفحه، چاپ دوم 1386، 10000 ریال.
• ادراک‌ ف‍طری‌: در آث‍ار ش‍ه‍ی‍د م‍طه‍ری‌، اب‍ن‌س‍ی‍ن‍ا، دک‍ارت‌، لاک‌ و چ‍ام‍س‍ک‍ی‌، ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر خ‍ن‍دان‌، قم: کتاب طه، 363 صفحه، چاپ ؟ 1383، 24000 ریال.
• اس‍ت‍اد ش‍ه‍ی‍د (م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌) ب‍ه‌روای‍ت‌ اس‍ن‍اد، ت‍دوی‍ن‌ م‍رک‍ز اس‍ن‍اد ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌، ت‍ه‍ران‌: م‍رک‍ز اس‍ن‍اد ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌، 385 صفحه، چاپ دوم 1383، 25000 ریال.
• اس‍ت‍اد م‍طه‍ری‌ و روش‍ن‍ف‍ک‍ران‌، اک‍ب‍ر رح‍م‍ت‍ی، تهران: صدرا، 152 صفحه، چاپ دهم 1387، 10000 ریال.
• اس‍ت‍اد م‍طه‍ری‌ و ک‍لام‌ ج‍دید، اح‍د ف‍رام‍رز‌ق‍رام‍ل‍ک‍ی‌، تهران: پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ان‍دی‍ش‍ه‌ اس‍لام‍ی‌، 403 صفحه، چاپ سوم 1384، 38000 ریال.
• اص‍ول‌ ف‍ق‍ه‌ در آث‍ار اس‍ت‍اد ش‍ه‍ی‍د م‍رت‍ض‍ی‌ م‍طه‍ری‌،ج‍واد رض‍وی‌، قم: انصاری، 144 صفحه، چاپ ؟ 1378، 4400 ریال.
• ام‍ام‌ ح‍س‍ی‍ن‌(ع‌) از دی‍دگ‍اه‌ ش‍ه‍ی‍د م‍طه‍ری‌(ره‌)، ع‍ل‍ی‌ ب‍اق‍ی‌ ن‍ص‍رآب‍ادی، تهران: سپهر اندیشه، 176 صفحه، چاپ ؟ 1381، 7500 ریال.
• امر به معروف و نهی از منکر در آثار استاد مطهری، حسین جوادی‌نیا، تهران: صدرا، 215 صفحه، چاپ پنجم 1391، 30000 ریال.
• ان‍دی‍ش‍ه‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ م‍ت‍ف‍ک‍ران‌ م‍س‍ل‍م‍ان‌ از خواجه نظام‌الملک تا مطهری، تقی آزاد ارمکی‌، تهران: جهاد دانشگاهی، 272 صفحه، چاپ اول 1377، 9300 ریال.
• اندیشه های تربیتی استاد مرتضی مطهری رحمه‌الله، شهاب‌الدین مشایخی‌راد، قم: دفتر عقل، 196 صفحه، چاپ اول 1388.
• انسان و خدا از دیدگاه شهید مطهری، فرشته ابوالحسنی‌نیارکی، تهران: بینش مطهر، 200 صفحه، چاپ اول 1390، 50000 ریال.
• انقلاب اسلامی از دیدگاه شهید مطهری، علی تاجدینی،تهران: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، 174 صفحه، چاپ اول 1373، 2500 ریال.
• آزادی از دیدگاه اسلام (بررسی دیدگاه استاد مطهری پیرامون آزادی)، پژوهشگران: مریم اوتادی، فاطمه بهرامگیری، معصومه تختی؛ زیرنظر طیبه ماهروزاده، تهران: تک انس، 165 صفحه، چاپ ؟ 1385.
• آزادی سیاسی در اندیشه آیه‌الله مطهری و آیه‌الله بهشتی./ شریف لک‌زایی؛ تهیه‌ دانشگاه‌ باقرالعلوم علیه‌السلام، قم: وستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه قم)‏، 160 صفحه، چاپ دوم 1387، 22000 ریال.
• آفتاب مطهر: زندگی، اندیشه و خدمات علمی و فرهنگی علامه شهید آیت‌الله مرتضی مطهری، محمد‌تقی مصباح‌ یزدی؛ تدوین غلامرضا گلی زواره، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 280 صفحه، چاپ دوم 1389، 36000 ریال.
• آینده بشریت از دیدگاه شهید مطهری، سعید حسینی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه‌الله‏، 320 صفحه، چاپ دوم 1388، 38000 ریال.
• بازفهمی اندیشه‌های استاد مطهری، تدوین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، پژوهشکده فرهنگ و معارف، اداره تدوین آثار علمی، تهران: دفتر نشر معارف، 279 صفحه، چاپ اول 1381.
• بررسی تطبیقی آراء تربیتی کانت و مطهری، زهرا موسوی، تهران: سیب سبز، 217 صفحه، چاپ اول 1392، 80000 ریال.
• ب‍ررس‍ی‌ م‍ق‍ای‍س‍ه‌ای‌ م‍ف‍ه‍وم‌ ع‍دال‍ت‌ (از دی‍دگ‍اه‌ م‍طه‍ری‌، ش‍ری‍ع‍ت‍ی‌، س‍ی‍د ق‍طب‌)، ع‍ل‍ی‍رض‍ا م‍رام‍ی‌، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 197 صفحه، چاپ اول 1378، 7000 ریال.
• بررسی، مقایسه و نقد آرای استاد شهید مطهری و دکتر شریعتی درباره علل انحطاط مسلمین، علی لهی‌تباری؛ تدوین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف، 296 صفحه، چاپ اول 1391.
• بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه علامه مرتضی مطهری، مهدی جمشیدی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 190 صفحه، چاپ اول 1390، 35000 ریال.