نگاهی به نقش «ملامصطفی بارزانی‌» در تحولات کردستان عراق

روز 10 اسفند 1357 ملامصطفی بارزانی از رهبران حزب دمکرات کردستان عراق، که سال‌ها در ایران به سر می‌برد در یکی از بیمارستان‌های آمریکا بر اثر ابتلاء به سرطان درگذشت

ملامصطفی بارزانی پایه گذار حزب دمکرات کردستان عراق،در 1902 م. متولد شد. کودکی و جوانی را در دهکده بارزان عراق، در مجاورت مرز ایران و ترکیه سپری کرد. در جوانی به رمه‌داری مشغول بود. ملامصطفی سواد و اطلاعات مذهبی خود را در مکتبخانه‌های دهکده‌اش به دست آورد. 29ساله بود که نخستین بار علیه حکومت بغداد طغیان کرد ولی دستگیر شد و از بارزان واستان سلیمانیه در شمال شرقی بغداد تبعید شد. این اعتراض در 1931م. هنگامی رخ داد که انگلیسی‌ها و ایتالیایی‌ها تصمیم گرفتند ارامنه و آسوری‌های اخراجی از ترکیه را در منطقه بارزان اسکان دهند. رهبری این مبارزه برعهده محمود بارزانی، پدر ملامصطفی بود. ملامصطفی در 1944م. از نوری سعید نخست وزیر حکومت سلطنتی عراق خواستار خودمختاری کردستان عراق شد. این خواسته از سوی دولت عراق رد شد و این آغاز یک نبرد سخت و پرتلفات میان قوای ملامصطفی با دولت عراق بود. در این نبرد قسمت اعظم نیروهای ملامصطفی تار و مار شد و وی همراه با 2000 تن از یاران باقیمانده‌اش با تحمل مشقات فراوان به سوی مرزهای ایران گریخت‌. ملامصطفی پس از فرار از عراق در ایران نیز بیکار ننشست و به یاری تشکیلات سیاسی شورشیان کرد در استان کردستان ایران پرداخت‌. ملامصطفی توسط قاضی محمد رهبر شورشیان کردستان ایران مدال شجاعت دریافت کرد و حتی مدتی نیز به فرماندهی قوای وی در ایران منصوب شد.
تهاجم ارتش پهلوی در 1947 م. به کردستان و سپس به آذربایجان که وضع مشابهی داشت، پایان رؤیاهای بارزانی در ایران بود. پس از این حمله ملامصطفی و افرادش گام به گام و شهر به شهر از برابر قوای دولتی ایران عقب نشست‌. اما چون وی مورد تعقیب عراق نیز بود چاره‌ای جز فرار به شوروی از طریق راه‌های کور و صعب العبور مرزی نداشت. ملامصطفی به خاطر حمایتش از جمهوری مهاباد، مورد استقبال روسها قرار گرفت و موفق به دریافت پناهندگی شد. او 11سال یعنی تا کودتای عبدالکریم قاسم‌، در شوروی و یا پایتخت‌های اروپای شرقی زندگی کرد. با وقوع کودتای‌1958 عراق وبازگشت آرامش به این کشور، وی به دعوت عبدالکریم قاسم از پراگ عازم عراق شد. او 80 روز پس از وقوع کودتا وارد بغداد شد وکاخ نوری سعید از سوی عبدالکریم قاسم در اختیار وی قرار گرفت‌. بارزانی با وجود استقبالی که از سوی قاسم برای وی بعمل آمد، به سرعت عازم کردستان شد و احزاب متفرق کُرد رامجدداً تشکیل داد و سازماندهی کرد. سپس در 1961 از قاسم خواست به کُردها خودمختاری دهد. این خواسته‌، قاسم رابه خشم آورد و به 12 سال آرامش در شمال عراق پایان داد. مجدداً آتش جنگ با به حرکت درآمدن تانکها و هواپیماهای عبدالکریم قاسم به سوی نواحی کردنشین شعله‌ور گردید. ملامصطفی در دوران حکومت عبدالسلام عارف‌، عبدالرحمن عارف و حسن البکر نیز با تکرار برخوردهای مشابهی کم و بیش مشغول نبرد با دولتهای عراق بود. در این رشته جنگها سپاه ملامصطفی تجزیه شد. با این حال در دوران حکومت حسن البکر وی توانست با برخورداری از حمایت مالی ونظامی شاه ایران تجدید قوا کند و حملات خود را علیه عراق شدت بخشد. پیمان 1975 الجزایر ـ اسفند 1353ـ نقطه پایان جنگهای طولانی ملا مصطفی بارزانی علیه عراق بود. یک ماه پس از انعقاد این پیمان، ملامصطفی در 10 فروردین 1354 به ایران آمد و تا 1357 که در قید حیات بود در ایران تحت نظر زندگی کرد. در این سال به دلیل ابتلاء به مرض سرطان عازم امریکا شد و در دهم اسفند 1357 درگذشت و جسدش یک روز بعد پس از انتقال به ایران در اشنویه کردستان دفن شد.