هفده شهریور
اشاره
«قیام ۱۷ شهریور» از نقاط عطف در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است. این قیام و کشتاری که علیه مردم در میدان شهدای تهران به وقوع پیوست، هرگونه امید به مصالحه میان مردم و سلطنت طلبان را از بین برد و شیب رو به سقوط رژیم پهلوی را تندتر ساخت. اگرچه آمار دقیقی از تعداد قربانیان فاجعه ۱۷ شهریور تهران منتشر نشد ولی ابعاد فاجعه به حدی بود که این روز در ادبیات پس از انقلاب به «جمعه سیاه» معروف شده، و در فهرست «ایام‌الله» انقلاب اسلامی قرار گرفته است.
«گذرستان» حاضر به بررسی ابعاد مختلف این قیام پرداخته است.
هفده شهریور 1357 واقعه‌ای است که پس از گذشت سالها هنوز نکات جدیدی دربارة آن مطرح می‌شود. با این حال ابعاد جنایتی که شاه و مزدورانش در این روز علیه مردم بی دفاع در میدان ژاله انجام دادند، همچنان در مهجوریت مضاعف به سر می‌برد. از یک سو سازمانهای فرهنگی، شاهدان واقعه و دیگر نهادهای تاریخی مرتبط آنگونه که در خور این حادثه بزرگ است ، نتوانسته‌اند ابعاد آن را به تصویر کشیده و در ذهن نسل...
پیام امام خمینی(س) از نجف اشرف به ملت ایران درباره کشتار وحشیانه 17 شهریور(جمعه خونین) بسم اللَّه الرحمن الرحیم ملت شریف و شجاع ایران بار دیگر شاه با دستور حکومت نظامى در تهران و سایر شهرستانهاى بزرگ ایران، ثابت کرد که پایگاهى در میان ملت ندارد. اعلام حکومت نظامى در محیطى آرام- به اقرار رادیو و مطبوعات ایران که راهپیمایى با کمال آرامش در آن انجام مى‌گرفت- نه تنها قانونى نیست بلکه جرم است و...
بیان خاطره ای آیت‌الله خامنه ای درباره واقعه هفده شهریور نکته قابل توجّهی هم به مناسبت هفدهم شهریور عرض کنم، که این روزها، روزهای ماندگاری در تاریخ ماست. من از روز هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷ خاطره‌ای در ذهن دارم. قبل از آن که این حادثه خونبار در تهران اتّفاق بیفتد، سیاست رژیم ستمشاهی به دنبال این بود که مبارزان و به تبع آن ملت ایران را، به تندرو و کندرو، افراطی و معتدل تقسیم کند. این، نکته خیلی...
قیام ۱۷ شهریور قیامی بود که حضرت امام خمینی(ره) از آن به عنوان تکرار عاشورا یاد کردند؛ ۹۲ تن از شهدای این واقعه در قطعه ۱۷ گلزار شهدای بهشت زهرا(س) آرام گرفته‌اند. جمعه‌ای که جمعه خونین نام گرفت، هیچ وقت فراموش نخواهد شد؛ واقعه‌ای که امام خمینی(ره) درباره آن می‌فرمایند: «17 شهریور مکرر عاشورا و میدان شهدا مکرر کربلا و شهدای 17 شهریور مکرر شهدای کربلا و مخالفان ملت‌ها مکرر یزید و...
17 شهریور ماه هم سالروز تولد انقلابی‌اش بود و هم سالروز شهادتش شد. "قاسم دهقان" که روزی به عنوان یک مبارز انقلابی در زندان ساواک شکنجه می‌شد، روزی دیگر در کسوت فرمانده گردان در لشگر 27 محمد رسول الله(ص) حضور داشت و روزگاری مقابل دوربین حاضر شد تا دینش را به شهدا ادا کند و عاقبت "قطعه‌ای از بهشت" او را بهشتی کرد. یار وفادار سید مرتضی آوینی مشابه خود او اما سه سال بعد، در 17 شهریور 1374 روی مین...
از عید فطر حرکت شروع شد. آن موقع سازماندهی راهپیماییهای تهران در چهارده مسجد، یعنی چهارده منطقه تهران انجام می‌شد. در آن تقسیم‌بندی، تهران چهارده منطقه داشت. هر منطقه هم یک مسجد مشخص به عنوان پایگاه ارتباط مردم با هدایت‌کننده‌های این راهپیمایی‌ها بود. کسی که هدایت راهپیمایی مردم را به صورت رسمی در اختیار داشت، روحانیت مبارز تهران بود. البته پشت صحنه شورای انقلاب بود و گروههای دیگری...
سخنرانی هدایت‌الله بهبودی؛ رییس دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ؛ این سخنرانی در نشست تخصصی هفده شهریورارائه شده است . این نشست توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در شانزدهم شهریور ماه 1383 در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. آنچه که از من می‌شنوید تا حدی به زمینه‌های تاریخی واقعة هفده شهریور مربوط است. این مطالب شاید بتواند...
مسوول روابط عمومی مجموعه فرهنگی، تاریخی نیاوران در آستانه سالگرد کشتار تاریخی میدان ژاله گفت: فرمان کشتار ۱۷ شهریور که منجر به شهادت هزاران نفر در روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ شد، در اتاقی در کاخ صاحبقرانیه صادر شده است. به گزارش ایرنا، سالومه پوریامین یادآور شد: این اتاق در قسمت شرقی عمارت صاحبقرانیه قرار دارد و برای انجام مذاکرات نظامی پهلوی دوم از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ هجری شمسی مورد استفاده...
ارتشبد اویسی در مقام فرماندهی نظامی تهران موجب شهادت بسیاری از مردم در روز 17 شهریور یا جمعه سیاه شد. در آخرین روزهای عمر پهلوی از ایران خارج شد و همکاری در کودتای نافرجام نوژه در سال 1358 از جمله آخرین فعالیت‌های نظامی وی بود. غلامعلی اویسی فرزند غلامرضا در سال 1297 در شهر قم به دنیا آمد. پدرش زارع و خرده مالک بود. پس از طی تحصیلات مقدماتی در سال 1309 وارد دبیرستان نظام تهران شد و در سال 1315 پس از...
17 شهریور تأثیر عمیقی بر روند نهضت مردم ایران گذاشت. با این که ظاهرا سه هفته کشور را با آرامش نسبی رو به رو کرد، ولی نه تنها توقفی در روند انقلاب ایجاد نشد، بلکه کینه عمومی از حکومت شاهنشاهی بیشتر گردید. کشور یک هفته دست به اعتصاب زد تمامی بازارها و بیشتر اماکن کسب تا 25 شهریور به عنوان اعتراض به این کشتار وحشیانه تعطیل بودند. حکومت نظامی تا واپسین روز دوام نظام شاهنشاهی پا برجا بود، اما عملا...
این سخنرانی در نشست تخصصی هفده شهریورارائه شده است . این نشست در تاریخ شانزدهم شهریور ماه 1383 توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد به نام خداوند مهرگستر مهربان. سخنرانی بنده، بیشتر تحلیلی از هفده شهریور است. نگاهم بیشتر به هویت این رخداد معطوف هست. مقدمتاً باید این نکته را یادآور شوم که این نگاه در حقیقت مترتب بر یک باور است....
عده‌ای از مردم در راهپیمایی بزرگ 16 شهریور فریاد می‌زدند: فرداصبح در میدان ژاله. سپهبد مقدم برای جلوگیری از تکرار راهپیمایی از شاه درخواست‌برقراری حکومت نظامی کرد و سرانجام با موافقت شاه، تصویب شورای امنیت و هیأت‌دولت، حکومت نظامی به تصویب رسید و با فرمان شاه ارتشبد اویسی فرماندار...
پیاده‌رو‌ها بی‌‌‌نهایت شلوغ بود و جایی برای منتظر ایستادن نبود. ناچار توی کریدور پاساژی حوالی میدان امام حسین [که این روزها به زیر گذری نیمه‌کاره تبدیل شده] منتظر ماندم تا همکارم [بهرنگ رجبی] برسد. ۱۰ دقیقه‌ای همان جا ایستادم و در این زمان کوتاه شاید صدها نفر آدم جورواجور از کنارم گذشتند که بیشترشان بی‌آنکه جلوی پایشان را نگاه کنند، سرگرم ورانداز ویترین‌ها بودند تا شاید...
در حالی که در روز 28 مرداد 1357 حکومت با برگزاری مراسم بزرگداشت کودتای 28 مرداد تلاش می‌کرد وانمود کند رژیم از موقعیت مستحکمی برخوردار است، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، که به زودی شایع شد ساواک در آن دست دارد، دولت جمشید آموزگار را با بحران جدی مواجه کرد. سپهبد ناصر مقدم رئیس وقت ساواک در ملاقاتی با شاه خاطرنشان کرد که با توجه به مجموعه شرایط، عمر نخست‌وزیری جمشید آموزگار به سر آمده و او دیگر...
س: لطفاً بفرمائید جنابعالی در واقعه 17 شهریور در میدان شهدا حضور داشتید؟ حجت‌الاسلام معادیخواه: من موقعی به میدان شهدا رسیدم که قتل عام صورت گرفته بود. با تصور اینکه راهپیمایی‌ها از صبح شروع می‌شد و بعد ادامه پیدا می کرد، ساعت هشت صبح از قلهک سوار ماشین شدم. شب تا دیروقت بیدار بودیم. فکر می‌کنم نماز صبح را خواندیم و خوابیدیم. به خاطر همان مسائلی که بعد از راهپیمایی شانزدهم شهریور اتفاق افتاده بود،...
بِسم رَب الشهداء و صدیقین . من یکی از شاهدهای عینی هستم که در روز هفده شهریور و در روزهای قبل از هفده شهریور در تظاهرات مردمی شرکت می‌کردم. من با وجود داشتن پنج بچه سعی می‌کردم در این تظاهرات حضور داشته باشم، به خاطر اینکه از رژیم ستمشاهی ستم زیادی دیده بودم. برادرم زندگی مخفی داشت. او دانشجو بود ولی دانشگاه را رها کرد. اینها همه را زندان می کردند، شکنجه می‌کردند. هرچه دلشان می‌خواست با...
شاهد عینی حادثه 17 شهریور با بیان اینکه دلیل اصلی حضور مردم در میدان شهدا، کشتار مخالفین نظام در حسینیه علامه نوری بود افزود: با توجه به کشتار زیاد مردم، رسانه‌های خارجی شهدا را به عنوان خرابکاران نظام نامیدند. حادثه 17 شهریور 1357 به عنوان نقطه عطف و سرآغاز قیام منسجم مردم برای پیروزی بر نظام ستم شاهی بود. چرا که به دنبال کشتار صدها تن از مردم، اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت، سخت به تردید و...
بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمدالله رب‌العالمین. با عرض سلام خدمت عزیزان و همچنین پیشگاه ارواح طیبة شهدای هفده شهریور. من سعی می‌کنم خیلی خلاصه واقعة هفده شهریور را که نشأت گرفته از واقعه شانزده شهریور بود، شرح دهم. روز شانزدهم شهریور از هفت صبح تا هفت بعد از ظهر، مردم در میدان آزادی جمع شدند. نهایت قطعنامه خوانده شد. بعد از اینکه قطعنامه خوانده شد، همه خوشحال بودند از اینکه چنین موفقیتی...
حاج آقا «مصطفی ابوالحسنی» از جمله افرادی است که در کفن و دفن شهدای 17شهریور سال 1357 نقش بسزایی داشته است. حادثه دلخراشی که توسط دژخیمان ستمشاهی، لکه ننگین دیگری در پرونده این رژیم در تاریخ به ثبت رسانده است. بررسی زوایای مختلف این حادثه تأسف‌بار مجال گسترده‌ای را می‌طلبد که ان‌شاءالله توسط تاریخ پژوهان بررسی شده و خواهد شد. کشتار گسترده مردم به گونه‌ای بود که خبرنگار فیگارو در گزارش...
مصاحبه کننده: خالقی،محمد مهدی مصاحبه شونده: خلیلی،اکبر:یک نویسنده، یک رایانه و یک انبار پر از بندهای کاغذ، توی خیابان ظهیر‌الاسلام. چهار ساعت مصاحبه، از هفت ساعت صحبت، به علت خرابی ضبط دیجیتال و تکرار بخش‌هایی از مصاحبه با یک ضبط غیردیجیتال، باز هم به ما فهماند که دود از کنده بلند می‌شود. خیلی اذیتش کردیم، بارها خندیدیم و ایشان چند باری گریست . اگر اشتباه نکنم، رمان «چرا یکی شاهزاده می‌شود»...
روز 17 شهریور فوج عظیمی از مردم، که بسیاری از آن‌ها، از جمله‌خودم، نسبت به اعلام حکومت نظامی بی‌اطلاع بودند، در تهران به‌خیابان‌ها ریختند. در این تظاهرات من از طرف تسلیحات به میدان ژاله‌ی‌سابق می‌آمدم که یک مرتبه تیراندازی شروع شد و مردم را به رگباربستند؛ همه متفرق شدند و من...
1357 سال مبارزه ملت ایران علیه نظام شاهنشاهی و 17 شهریور این سال نیز روز اوج انقلاب و قیام مردمی برضد ظلم و ستم و زمینه ساز سقوط پهلوی است. گسترش انقلاب با پیشینه ای که در سالهای قبل از 57 وجود داشت در روزهای آغازین سال و در ماههای بعد از آن به اوج خود رسید به طوریکه در روزهای شهریورماه که مصادف با ماه مبارک رمضان نیز بود تظاهرات برضد رژیم هر روز در خیابانها انجام می شد و شبها بر بلندای بامها با ندای...
1-تردید و تزلزل در اراده سیاسی رژیم به دنبال کشتار17 شهریور اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت‌سخت‌به تردید و تزلزل افتاد. چرا که شیوه‌های مرسوم اعم از سرکوب و سازش در عمل شکست‌خورده بود. اجرای حکومت نظامی که بر اساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواک، بهترین سیاست ممکن جهت‌برقراری امنیت و آرامش تلقی می‌شد، نتیجه عکس بخشید. انتشار جزئیات رقت‌انگیز مشی توسل به خشونت، نفرت و انزجار ملی علیه حکومت...
مردم هر روز راهپیمایی می‌کردند. ده ها هزار تن از تظاهر‌کنندگان مخالف و قدرتمند، با سردادن شعار از خیابان‌های تهران، پایتخت نامانوس، رد می‌شدند. مردم با فریاد و طنین صدای مخالفین، به جوش و خروش درآمدند. موضوع اعتراض مردم، سیاستهای فرمانروایی محمدرضا شاه پهلوی، بود. برخی پلاکاردهایی با خود حمل می‌کردند که خواستار خلع شاه بود سایرین خواستار بازگشت...
گزارش هفته نامه نیوزویک از قیام خونین ۱۷ شهریور هفته گذشته جمعیتی که پیشاپیش آن نوجوانان و زنان محجبه حرکت می کردند ، در میدان ژاله واقع در مرکز تهران تجمع کردند . آنان که خشمگین از برقراری حکومت نظامی از ساعاتی پیش بودند ، با سر و صدا از دعوت آیت الله نوری که یک رهبر مذهبی است و آنان را به پراکنده شدن ترغیب می نمود ، سرپیچی کرده و سپس به پرتاب سنگ و آجر به سوی سربازان پرداختند . خیل جمعیت ضمن تحمل...
سال پایانی حکومت پهلوی در حالی آغاز شد که علیرغم اوج‌گیری اعتراضات مردمی، کمتر کسی باور می‌کرد که این رژیم نتواند سال جاری را به پایان برساند. البته بودند کسانی چون امیراسدالله علم ـ یار همراه محمدرضا پهلوی ـ که در یادداشت‌های روزانه‌اش فروپاشی حکومت را پیش‌بینی کرده بود، اما هنوز زنگ خطر جدی در بین رجال پهلوی به صدا در نیامده بود. تابستان 1357 ش دورة پرالتهابی آغاز شد که به سقوط حکومت...
