خاطرات هاشمی رفسنجانی از فروپاشی شوروی

مجله اندیشه پویا در شماره اخیر خود خاطرات آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی از روزهای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را منتشر کرده که در پی می‌آید:
 سه شنبه ۱۲ آذر ۱۳۷۰/ ۳ دسامبر ۱۹۹۱
 دادستان کل کشور آقای موسوی تبریزی آمد گزارش سفر به آذربایجان شوروی را داد. راضی است و از نفوذ ایران در افکار عمومی آنجا و از ضعف عملکرد کنسولگری ما گفت و کمک خواست برای تاسیس مهد کودک برای خانواده‌هایی که مادران آن‌ها زندانی می‌شوند.
 چهارشنبه ۱۳ آذر ۱۳۷۰/ ۴ دسامبر ۱۹۹۱
 دکتر ولایتی آمد. گزارش سفر شوروی و جمهوری‌های مسلمان‌نشین را داد. گفت گورباچف ضعیف و بی‌قدرت شده. یلتسین خام و مغرور است. جمهوری‌ها سخت طالب و محتاج توسعه روابط با ایران‌اند.
 چهارشنبه ۲۷ آذر ۱۳۷۰/ ۱۸ دسامبر ۱۹۹۱
 تا ساعت ۱۰/۵ بقیه کار‌ها را انجام دادم که تقریبا تمام شد. آقایان واعظی و خرازی آمدند. گزارش کار با دبیرکل درباره گروگان‌ها و قطعنامه و مسائل شوروی را دادند.
 پنج شنبه ۲۸ آذر ۱۳۷۰/ ۱۹ دسامبر ۱۹۹۱
 معاون یلتسین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه آمد. نظامی است و در مسائل سیاسی و دیپلماسی خام است. نامه یلتسین را آورد. نوشته است آماده به سفر به ایران و اجرای تفاهنامه‌های گذشته که اکثر آن به روسیه مربوط است، می‌باشد و کمک خواست برای آزادی اسرایشان در افغانستان. از سیاست گورباچف اظهار عدم رضایت کرد و از ترکیه انتقاد داشت به خاطر عجله در ارتباط با آذربایجان و مدعی است سوءنیت دارند. مدعی است ۹۳ درصد انرژی و ۸۸ درصد صنایع سنگین و ۸۵ درصد صنایع نظامی و... در جمهوری روسیه است. می‌گویند ایران را مهم‌ترین کشور منطقه می‌دانند و خواستار روابط خاصی‌اند.
 شنبه ۳۰ آذر ۱۳۷۰/ ۲۱ دسامبر ۱۹۹۱
 تا شب در دفترم کار‌ها را انجام دادم. شورای عالی امنیت جلسه داشت. تصمیم گرفتیم جشن پیروزی بگیریم و اعلان پایان جنگ بکنیم و برای گرفتن خسارات جنگ پیگیری‌های لازم از طریق دبیرکل و شورای امنیت بنماییم و جمهوری‌های مستقل تجزیه شده شوروی را به رسمیت بشناسیم. در اخبار امروز تشکیل جامعه مشترک‌المنافع جمهوری‌های مستقل شوروی سابق از ۱۱ جمهوری و اعلان انحلال اتحاد جماهیر شوروی در راس و مهم است.
 یکشنبه ۸ دی ۱۳۷۰/ ۲۱ دسامبر ۱۹۹۱
 شب مهمان رهبری بودم. درباره نوع همکاری با جمهوری‌های مسلمان‌نشین شوروی، انتخاب الجزایر که به پیروزی مسلمانان منتهی شده و مسائل سودان و برخورد با منافقین به خاطر ترور مامور ما در عراق، انتخابات و دانشگاه‌ها مذاکره کردیم.
 دوشنبه ۹ دی ۱۳۷۰/ ۳۰ دسامبر ۱۹۹۱
 ۸/۵ به دفترم رسیدم. تا ۹/۵ کار‌ها انجام شد. جلسه ستاد امور جمهوری‌های مسلمان‌نشین شوروی سابق داشتیم.
 
 یکشنبه ۱۵ دی ۱۳۷۰/ ۵ ژانویه ۱۹۹۲
 عصر آقای واعظی آمد. گزارش سفر به آذربایجان شوروی سابق را داد. آن‌ها خواستار اسلحه و آموزش نظامی و توسعه همکاری نفتی و گاز و... هستند و پیشنهاد داده‌اند گاز به اوکراین هم بدهیم.
 چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۷۰/ ۸ ژانویه ۱۹۹۲
 وزیر نفت آمد گزارش سفر به باکو را داد. توافق‌های خوبی با آذربایجان و اوکراینی‌ها می‌خواهند گاز و نفت را از ایران بخرند. فعلا از شوروی می‌گیرند چون احتمال می‌دهند در آینده در اثر زمینه‌های اختلافات با شوروی مشکل پیدا کنند. دنبال آلترناتیو هستند. گویا آمریکایی‌ها به آن‌ها پیشنهاد داده‌اند که گاز را از قطر به آنجا لوله‌کشی کنند ولی با پیشنهاد آذربایجان، ایران را ترجیح داده‌اند. در مرحله اول در سال آینده ۹ میلیارد متر مکعب گاز را آذربایجان از ترکمنستان می‌گرفته به اوکراین بدهند و به جای آن آذربایجان از ما بگیرد تا در سه مرحله لوله‌کشی برای انتقال ۷۵ میلیارد متر گاز و ۴۵ میلیون تن نفت در سال آماده شود.
 شنبه ۲۱ دی ۱۳۷۰/ ۱۱ ژانویه ۱۹۹۲
 شورای عالی امنیت ملی جلسه داشت. مسائل افغانستان، آوارگان و هیرمند و آینده افغانستان با توجه به مسائل شوروی در دستور بودند.
 چهارشنبه ۲۵ دی ۱۳۷۰/ ۱۵ ژانویه ۱۹۹۲
 دکتر ولایتی برای مسائل جمهوری‌های سابق شوروی و موارد کمک به جریان‌های اسلامی خارج از کشور آمد.