میرزا کوچک خان جنگلی مسلمانی معتقد و مبارزی وطن خواه

 یونس معروف به میرزا کوچک فرزند میرزا بزرگ در سال 1257 ه.ش.  در شهر رشت محله استادسرا در خانواده‌ای متوسط چشم به جهان گشود. وی سنین اوّل عمر را در مدرسه حاجی حسن واقع در صالح آباد شهر رشت و مدرسه جامع به آموختن صرف و نحو و تحصیلات دینی گذرانید. چندی هم در مدرسه محمودیه ی تهران به همین منظور اقامت گزید. پایه آموزش حوزوی، میتوانست وی را در سلک یک روحانی تربیت کند، امّا حوادث و انقلابات کشور مسیر افکارش را تغییر داد و او را به راهی دیگر کشاند.
میرزا دارای دو خواهر و دو برادر، بنام های محمّدعلی ورحیم، بود، که هر دو بعد از میرزا وفات یافته‌اند. بنا به گفته اطرافیان او مردی قوی بنیه، زاغ چشم و دارای سیمائی متبسم بود واز نظر اجتماعی مردی با ادب، متواضع، خوش برخورد، مومن به اصول اخلاقی، آدمی صریح اللهجه و طرفدار عدل و آزادی، حامی مظلومان و اهل ورزش بود و از مصرف مشروبات الکلی و دخانیات خودداری می‌کرد. میرزا در سنین آخر عمرش همسری برگزید.
میرزا کوچک خان ، مسلمانی معتقد و مبارزی وطنخواه و نستوه بود و خاستگاه دینی و مردمی داشت .نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی در شرایطی شکل گرفت که جای جای سرزمین ایران آماده قیامهای آزادیبخش برای پایان بخشیدن به حضور بیگانگان و پایان دادن به اوضاع آشفته درون مرزها بود . نهضت جنگل مقارن با بروز جنگ جهانی اول در سال 1914 شکل گرفت ، به رغم اعلام بیطرفی دولت ایران در این جنگ ، بخش عمده سرزمین ایران به اشغال بیگانگان درآمد و استقلال کشور سخت به مخاطره افتادودر این نهضت . در این زمان ، آشفتگی سیاسی ، عدم وجود دولتمردان لایق و مستقل ، سقوط پی در پی کابینه ها و بی ثباتی قدرت سیاسی از یک طرف و پریشانی و فقر گسترده از سوی دیگر ، چنان فضای دهشتناکی را بر مقدرات ایران حاکم کرده بود که احساس مسئولیت هرانسان انقلابی و مؤمن به دین و میهن خود را چون میرزا کوچک خان ، بر می انگیخت. 
میرزا پس از ایجاد ارتباط با تشکیلات اتحاد اسلام در تهران و بحث و مناظره با آنها با این هدف که " هر دولتی که نتواند مملکت خود را از سلطه و اقتدار دشمنان خارجی نجات دهد ، وظیفه ملت است که برای استخلاص وطنش قیام کند. 
درگیری هفت ساله نهضت جنگل با روس‌ها و انگلیسی‌ها و بلشویک‌ها، این واقعیت را آشکار نمود که مردم مسلمان ایران، همواره برای پاس‌داری از عزت و استقلال میهن اسلامی و دفاع از دین و مکتب و عقاید‌شان از همه هستی خویش می‌گذرند.
تصمیم گرفت برای پایه ریزی یک نهضت ، به سازماندهی نیروها بپردازد . اتحاد اسلام سازمانی در استانبول بود که با هدف گردآوری مسلمانان زیر پرچمی واحد برای مبارزه با استعمار به وجود آمد . مؤسسان آن سید جمال الدین اسدآبادی ، عبدالرضا کواکبی ، رشید رضا و شیخ محمد عبده و عده ای از رجال سیاسی و روحانی ایران نظیر محمدرضا مساوات ، محمد کمره ای ، سلیمان محسن اسکندری ، سید حسن مدرس و ادیب الممالک از اعضای آن بودند . اتحاد اسلام ، کانون اصلی رهبری و مرکز ثقل تصمیم گیریهای سیاسی ، اداری ، اجتماعی و نظامی نهضت جنگل بود و حفظ استقلال ایران را تعقیب می کرد . میرزا پس از توافق با تشکیلات اتحاد اسلام ، از تهران عازم گیلان شد و تشکیلاتی مخفی را به نام " هیئت اتحاد اسلام " پایه ریزی و به تدریج مجاهدان و یارانی را جذب این تشکیلات کرد.
نخستین پایگاه عملیاتی نهضت در جنگل تولم ( سه فرسخی شمال غربی رشت ) تأسیس شد و در شوال 1333 ق عملیات خود را با نام اتحاد اسلام علیه نیروهای اشغالگر آغاز کرد.
هدفهای عمده نهضت با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی آن زمان عبارت بودند از : اخراج نیروهای بیگانه ، برقراری امنیت ، رفع بیعدالتی و مبارزه با خودکامگی و استبداد . ایدئولوژی هیئت بر پایه آنچه که در ارگان نهضت جنگل ، روزنامه جنگل ، انتشار یافت ، عبارت بود از : حمایت از استقلال کامل کشور بدون مداخله دولت بیگانه ، اصلاحات اساسی و رفع فساد در تشکیلات دولتی ، نهضت با رهبری میرزا به تدریج توانست کمکهای اقشار مختلف مردم را جلب کند ، به سازمان نظامی و سیاسی قوی تبدیل شود و به تهدید فزاینده ای برای نیروهای اشغالگر ، به ویژه نیروهای روسیه تزاری تبدیل شود . گسترش نهضت درمیان دهقانان وحمایت آنان ازمیرزاسبب وحشت مالکان بزرگ گیلان نیز شده بود.
نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی در شرایطی شکل گرفت که جای جای سرزمین ایران آماده قیامهای آزادیبخش برای پایان بخشیدن به حضور بیگانگان و پایان دادن به اوضاع آشفته درون مرزها بود
نهضت اسلامی جنگل به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی ، آثار ارزشمند و پیامدهای سودمندی داشت. این نهضت اسلامی ،استعداد و انرژی ملت مسلمان ایران را برای مبارزه و انقلاب و پویایی و زنده بودن آنان نشان داد و به متجاوزان و استعمارگران غرب و شرق و قدرت‌های بیگانه فهماند که نفوذ و سلطه آنان بر ایران اسلامی و مردم مسلمان ایران، با توجه به عقاید مذهبی و پای‌بندی آنان به ارزش‌های دینی، پایدار نخواهد بود و نقش این نهضت در از بین اردن قرارداد استعماری 1919 به آنان ثابت کرد که هرگز به سادگی نمی‌توانند بر مردم ایران سلطه پیدا کنند. درگیری هفت ساله نهضت جنگل با روس‌ها و انگلیسی‌ها و بلشویک‌ها، این واقعیت را آشکار نمود که مردم مسلمان ایران، همواره برای پاس‌داری از عزت و استقلال میهن اسلامی و دفاع از دین و مکتب و عقاید‌شان از همه هستی خویش می‌گذرند.
________________________________________
منابع : 1- ویکی پدیا/   2-جنبش جنکل و میرزا کوچک خان  _ میرزا محمد مدنی