مفاخر ایرانی در یونسکو

 به گزارش مهر، در سالهای پیش پس از راه‌اندازی فهرست «شاهکارهای میراث شفاهی بشری» از سال 1965 در یونسکو، نامهای مفاخر  و بزرگان ایرانی به جهانیان بازشناسانده شدند و 15 سال بعد و از سال 1980 به نام ایران به ثبت جهانی رسیده‌اند. اگرچه در برخی از این سالها نام مفاخر ایرانی دیده شده است اما در سال 1996 سه ثبت و در سالهای 1989و 1998 و 2001 هم، هر کدام دو ثبت جهانی به نام ایران انجام شده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد، هیچ گونه محدودیتی برای ثبت جهانی مفاخر ایرانی از سوی یونسکو در آن سالها وجود نداشته است.
فهرست رسمی یونسکو که به تازگی منتشر شده است حاکی از  16 تن از بزرگان ایرانی و برپایی جشنهای جهانی به نام آنان از سال 1980 تا 2003 داشته است. این فهرست شامل مفاخر و یک رویداد است که در سالهای پس از آن هم در برخی موارد تکرار شده که از آن دسته می‌توان به ثبت جهانی، امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی و نیز هزارمین سال گردآوری نسخه برجسته خطی شاهنامه فردوسی اشاره کرد.
این فهرست نشان می دهد که برای هر یک از مفاخر مراسمی برگزار شده است :
1- هزارمین زادسال ابن سینا، دانشمند (1980)
2- هشتصدمین زادسال شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی، شاعر و ادیب (1984)
3- نهصدمین سال‌مرگ (بر پایه هجری قمری) امام محمد غزالی، دانشمند (1985)
4- نهصدمین سال‌مرگ خواجه عبداله انصاری، عارف (1989)
5- ششصدمین سال‌مرگ خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (1989)
6- هزارمین سال گردآوری نسخه برجسته خطی شاهنامه فردوسی، شاعر و حماسه‌سرای ایرانی (1990)
7- چهارصدمین زادسال صائب تبریزی (1995)
8- نهصدمین سال‌مرگ حکیم عمر خیام، شاعر (1996)
9- ششصدمین زادسال عبدالرحمان محمد جامی، شاعر و ادیب (1996)
10- صدمین زادسال نیما یوشیج، پدر شعر نو فارسی (1996)
11- هزارمین سال‌مرگ ابوالوفا محمدبن یحیی بوزجانی، ریاضی‌دان و منجم (1998)
12- سیصدمین سال‌مرگ ملامحمدباقر مجلسی، دانشمند شیعی عهد صفوی (1998)
13- صدوپنجاهمین سال‌مرگ امیرکبیر (2001)
14- هشت‌صدمین زادسال خواجه نصیرالدین طوسی (2001) (مشترک با کشور آذربایجان)
15- صدمین زادسال ابوالحسن صبا (2002)
16- هزارمین زادسال حکیم ناصر خسرو (2003)
در این باره، یاسر موحدفرد، دبیرکل بنیاد فردوسی با تایید این مطلب به خبرنگار مهر گفت: با تصویب توافق‌نامه‌ای از سال 2004 فهرست مفاخر و رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری در یونسکو راه‌اندازی شد، پرونده ثبت مفاخر ایرانی اسلامی هم مانند دیگر مفاخر جهانی از سال 2004 تا 2015 میلادی در پایگاه مجازی رسمی آن سازمان منتشر شده ‌است.
وی افزود: در دوسالانه 2005-2004 میلادی از میان 45 رویداد و مفاخر ثبت شده کشورها، نامی از ایران دیده نمی‌شود. همچنین در دوسالانه 2007-2006 میلادی با آنکه ثبت رویدادهای مشارکتی مفاخر ایرانی اسلامی به انجام رسیده، بار دیگر نامی از ایران آورده نشده‌است؛ در این دوسالانه «هشتصدمین زادسال مولوی» با نام «مولانا جلال‌الدین بلخی رومی» توسط کشورهای افغانستان، مصر و ترکیه ثبت شده و «ششصدمین سال‌مرگ عبدالرحمن ابن خلدون» توسط کشورهای افغانستان، الجزایر، مصر، مراکش و تونس به ثبت رسیده و «یک‌هزار و سیصدمین زادسال خلیل ابن احمد فراهیدی» از مفاخران ایرانی و مبدع علم عروض به نام کشور عمان، ثبت شده است.
موحدفر گفت: در دوسالانه 2009-2008 میلادی، خوشبختانه ایران 2 رویداد «نهصد و پنجاهمین زادسال امام محمد غزالی، فیلسوف» و «چهارصدمین سال‌مرگ شیخ بهایی، ریاضی‌دان، منجم و معمار ایرانی» را به ثبت رسانده است؛ با این حال پیشنهادهای افغانستان با پشتیبانی ایران دو رویداد «یک‌صد و پنجاهمین سالگرد زندگی فعال سید جمال‌الدین اسدآبادی» با نام «سید جمال‌الدین افغانی» و «هشتصد و پنجاهمین سال‌مرگ سنایی غزنوی» بوده که به نام کشور افغانستان به ثبت رسانده شده و نیز پیشنهاد کشور تاجیکستان با پشتیبانی کشورهای ایران، افغانستان و قزاقستان، ثبت رویداد «یک‌هزار و یک‌صد و پنجاهمین زادسال ابوعبداله رودکی» بوده که به نام تاجیکستان به انجام رسیده است.
وی معتقد است که؛ در دوسالانه 2011-2010 میلادی برای نخستین بار سهم ایران از ثبت مفاخر در میان 63 سده و هزاره از سوی کشورها در فهرست رویدادهای فرهنگی، هنری و علمی یونسکو به 4 گزینه رسید که از دلایل این افزایش سهم، شاید همکاری سازمانهای مردم‌نهاد و همراهی یکی از دانشگاه‌های ایرانی بوده باشد.
در میان 4 ثبت مفاخر ایرانی در این دوسالانه با پیشنهاد رسمی بنیاد فردوسی و با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در ایران «هزارمین سالگرد سرایش شاهنامه» و نیز «هفتصد و پنجاهمین سالگرد زندگی فعال خواجه نصیرالدین توسی» به پیشنهاد دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر و با همکاری بنیاد فردوسی تنظیم شد و به نمایندگی ایران در یونسکو فرستاده شد که با اقبال گسترده کشورهای عضو یونسکو به نام ایران به ثبت رسید. دبیرکل بنیاد فردوسی با بیان این مطلب ادامه داد: پیشنهادهای دیگر در دوسالانه یاد شده از سوی ایران «هفتصدمین سال‌مرگ قطب‌الدین شیرازی» و «یک‌هزار و دویست و پنجاهمین زادسال فارسی بیضاوی مشهور به سیبویه» بوده است.
وی ادامه داد: این اقدام نهادهای ایرانی در ارتقای سهم ایران در ثبتهای جهانی مفاخر و رویدادها در دوسالانه‌های بعدی هم ادامه داشته است که از آن جمله در دوسالانه 2013-2012 «هزارمین سال گردآوری کتاب قانون ابن سینا» در طب، «هزارمین سال دستاوردهای ابوسعید ابوالخیر»، «هزاروصدمین سال نگارش کتاب علائق‌النفیسه ابن‌رسته اصفهانی» در زمینه جغرافیا و «پانصدمین سالگرد دستاوردهای عبدالعلی بیرجندی» در زمینه دانش نجوم به ثبت جهانی رسیده است.
در آخرین تلاش اینگونه ثبت ها برای بازشناسی مفاخر ایرانی در دوسالانه 2015-2014 «هشتصدمین سال زندگی فعال نجم‌الدین کبری» عارف و انسان‌شناس، «هشتصدمین سال تولد فخرالدین عراقی» شاعر و ادیب، «ششصدمین سال زندگی فعال عبدالقادر مراغه‌ای» نخستین ردیف‌نویس موسیقی اصیل ایرانی و « هفتصدمین سال تولد میر سیدعلی همدانی» شاعر، ادیب و عارف ایرانی مورد تایید یونسکو قرار گرفته است.