حوادث روزهای انقلاب به روایت اسناد ساواک

حوادث روز دهم بهمن 1357 در کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک» جلد 25  گزارش شده است. این کتاب از سوی مرکز بررسی‌ اسناد تاریخی‌ وزارت‌ اطلاعات منتشر شده و حاوی مطالب خواندنی از اسناد ساواک از روزهای پیش از ورود امام خمینی به ایران است.افزون بر آن به اسناد ساواک و روزنامه‌ها در روز دهم بهمن‌ماه 1357 نیز توجه شده تا تصویرگر خیابان‌های ایران در روزهای پیروزی انقلاب باشد.

در بحبوحه روزهای تب‌دار انقلاب، در حالی که خیابان‌ها در تسخیر مردم، گروه‌ها و اجتماعات است، اتفاقات دیگری هم در شرف وقوع است. نزدیک شدن زمان ورود امام خمینی به ایران، فضا را به‌سوی تند شدن می‌برد و روحانیون چند روزی است در دانشگاه تهران تحصن کرده‌اند. گزارش‌هایی از آتش‌سوزی خانه افراد نزدیک به پهلوی و آمریکایی‌ها، همچنین ساختمان‌هایی که محل فساد است، در اسناد ساواک دیده می‌شود. دیگر شهرهای ایران هم درگیر تجمعات، اعتصاب و راهپیمایی‌های اعتراضی نسبت به دولت شاپور بختیار است.

آمادگی مقدمات ورود رهبر انقلاب
10 بهمن ماه 57 روزنامه کیهان از قول دکتر محمد مفتح به‌عنوان سخنگوی جامعه روحانیت نوشت: «کمیته برگزاری مراسم استقبال از امام خمینی در حال حاضر با شدت و به‌طور شبانه‌روزی مشغول ترتیب دادن مقدمات بازگشت رهبر انقلاب ملت ایران است.»

«منابع آگاه گفتند که برای جلوگیری از هرگونه بی‌نظمی و خطرات احتمالی پیش‌بینی‌های محرمانه‌ای به عمل آمده و این اقدامات سری تا مرحله اجرا فاش نخواهد شد. به گفته بعضی منابع با قطعی شدن بازگشت امام خمینی هزاران تن از جوانان مسلمان براساس برنامه‌هایی که از پیش تنظیم شده است مسئولیت حفظ نظم و جان آیت‌الله العظمی را بر عهده خواهند گرفت.» (روزنامه کیهان ش 10625، ص 2)
 
تخلیه وابستگان کارکنان آمریکایی
سفارت آمریکا امروز دستور تخلیه همه وابستگان کارکنان آمریکایی را صادر کرد و روزنامه کیهان در این باره نوشت:  «دستکم دو سوم از آمریکایی‌های مقیم ایران در چند ماه گذشته به سبب آشوب‌های سیاسی و نابسامانی اقتصادی که در طول آن آمریکایی‌ها به‌طور فزاینده‌ای نامحبوب و اغلب در خیابان‌ها تهدید شده‌اند، ایران را ترک کرده‌اند.» این خبر را آیندگان به نقل از خبرگزاری‌ها نقل کرد. (روزنامه کیهان، ش 3277، ص 1) 
 
تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه تهران
تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه تهران امروز وارد سومین روز شد. بیانیه شماره 3 روحانیون متحصن در دانشگاه تهران منتشر شد و در این اعلامیه با توجه به آتش‌سوزی‌های وسیع روز گذشته آمده بود: «اخیرا عده‌ای ماجراجو که حدسا عناصر مزدور ساواک یا تحریک‌شدگان آنان‌اند، دست به کارهای تخریبی و آتش‌سوزی زده‌اند تا محیط را  متشنج سازند و زمینه را برای ورود امام نامساعد گردانند. از این‌رو لازم است دوستان عزیز علاوه‌بر خودداری از شرکت در این اعمال ناروا از دیگران نیز عاقلانه جلوگیری نمایند و این توطئه دشمن را همچون سایر توطئه‌ها خنثی سازند. ما در شرایطی بسر می‌بریم که هر چه بیشتر به رعایت نظم و آرامش نیازمندیم و این توصیه رهبر عظیم‌الشان انقلاب اسلامی است.» (اسناد انقلاب اسلامی، جلد 4، ص 716)

روزنامه آیندگان نیز در این باره نوشت: «حدود 5 بعدازظهر در حالی که آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در مسجد دانشگاه سخنرانی می‌کرد، عده‌ای از در ورودی دانشگاه به طرف مسجد آمدند و شعار «رهبران، رهبران، ما را مسلح کنید» را فریاد می‌زدند.» (آیندگان، ش 3277، ص 3)

گرداندن جسدی سوخته در دانشگاه تهران
در اسناد خیلی محرمانه ساواک آمده است: «عناصر اخلال‌گر در بخش‌های 11 و 15 مبادرت به آتش زدن بقایای محل‌هایی که روز 57/11/9/ آتش زده و تخریب شده بود نمودند از جمله کارخانه آبجوسازی شمس و تعدادی از خانه‌های قلعه، (کاباره) شکوفه نو، ساختمان تخلیه شده پاسگاه کلانتری 15 و کارخانه آبجوسازی آرگو ضمنا وسایل و اثاثیه باشگاه کاستل واقع در خیابان قزوین نرسیده به دخانیات در تخریب و آتش زده شد.

روی دست مردم جسدی که دست‌ها و پاهایش قطع شده بود و کاملا سوخته بود حمل می‌شد. پس از آن تشنج شدیدی سراسر دانشگاه را فرا گرفت و مردم با فریادهای خشمگین شعار می‌دادند. ابتدا جسد زغال شده را به مسجد دانشگاه بردند و بعد از آن‌جا در محوطه دانشگاه دور گرداندند... تا این‌که جسد را به وسیله آمبولانس از دانشگاه بردند. این جسد را مردم از ساختمان شکوفه نو آورده بودند که روز دوشنبه همراه با خانه‌های قلعه به وسیله افرادی که گفته می‌شود مشکوک بودند به آتش کشیده شد.» (آیندگان، ش 3277، ص 3)
 
«شخصی که مردم می‌گفتند عکس آیت‌الله خمینی را پاره کرده است مورد هجوم عده‌ای قرار گرفت و مجروح شد. لیکن عده دیگری با محافظت از جان او این شخص را برای کسب تکلیف به مسجد دانشگاه که روحانیون در آنجا متحصن هستند، بردند.» (آیندگان، ش 3277، ص 3)

راهپیمایی و آتش‌سوزی در خیابان‌های تهران
روزنامه آیندگان راهپیمایی را در اسناد ساواک این‌گونه روایت می‌کند: «در خیابان آیزنهاور (آزادی) عده‌ای در وسط خیابان آتش افروختند و با قرار دادن توده و وسایل دیگر، چند نقطه را بستند.» (آیندگان، ش3277، ص 3)

حادثه دیگر عصر 10 بهمن 1357 رخ داد که در اسناد ساواک آمده است: «در ادامه تظاهرات مردم که چند آتش‌سوزی را نیز به‌دنبال داشت یک خانه مسکونی، واقع در بخش یازده بریانک کوچه پیروز، پلاک 5 به‌دست افرادی ناشناس به آتش کشیده شد. گفته می‌شود که در این آتش‌سوزی سه میلیون ریال خسارت وارد شد. این منزل متعلق به آقای حسین پیشرو نایب رییس انجمن شهرستان تهران است.» (ش 4238، ص 16)

گزارش‌هایی از مناطق مختلف تهران در این روز در کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک» منتشر شده است که به امضای سرلشگر رضا ناجی، معاون و رییس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه رسیده و اجتماعات مردم را در بخش‌های مختلف اعلام می‌کند. بر اساس اسناد ساواک: «در ساعت 12 روز 10 بهمن‌ماه حدود 15000 نفر در دانشگاه تهران اجتماع کردند. در همین زمان، در خیابان شاهرضا 300 نفر به‌طرف دانشگاه در حرکت بودند. در ساعت 11:35، در تقاطع آیزنهاور و بهبودی اخلالگران آتش‌سوزی ایجاد و سد معبر کرده بودند. در ساعت 11، تعدادی حدود 2000 نفر جهت سخنرانی در میدان سپه اجتماع کردند که توسط فرمانداری متفرق شدند. در ساعت 11:35، تعدادی در حدود 200 نفر از کارمندان اطلاعات و صنایع نظامی دست به تظاهرات زدند. ساعت 14:15 تعدادی حدود 1500 نفر از طرف امیرآباد به‌سمت پادگان جمشیدآباد در حرکت بودند. در ساعت 13:30 حدود 500 نفر در بهشت زهرا اجتماع کرده بودند. در ساعت 11:25 حدود 400 نفر در بازار تجریش اجتماع کردند. حدود ساعت 10:20 روز 10 بهمن 1357 یک‌هزار نفر در تجریش مقابل بیمارستان پهلوی مشغول تظاهرات و دادن شعار علیه منصور و بختیار و بر له خمینی می‌باشند.» (284761/20 هـ 12 ـ 10/11/57)

در گزارش فرمانداری نظامی و حومه آمده است: «چند نفر از مامورین فرمانداری نظامی تهران و حومه، کلانتری نارمک، در ساعت 18 به مسجد احمدیه واقع در خیابان سی متری نارمک بالاتر از چهارراه سرسبز دست راست ابتدای خیابان مینو مراجعه و درب آن را قفل و کلید را با خود برده‌اند و گفته‌اند تمام برنج‌های موجود در آن را امشب تخلیه خواهند نمود. خبردهنده اضافه کرد چنانچه این عمل انجام پذیرد حیثیت ارتش لطمه خواهد خورد.» (2534/6/988 ـ 10/11/57)

اسناد ساواک یکی از رویدادهای آتش‌سوزی را این‌گونه شرح می‌دهد: «ساعت 19:30 در خیابان بابک پلاک 90 منزل دکتر عبرانی پزشک بیمارستان آمریکایی‌ها که فعلا در آمریکا بسر می‌برد از قسمت جنوبی مورد آتش‌سوزی قرار گرفت که به‌وسیله همسایگان و آتش‌نشانی حریق مهار شد خسارت وارده جزیی بوده و علت حریق نامعلوم است. در ساعت 23 سرباز وظیفه قهرمانی جمعی دژبان مرکز که مسئول پمپ بنزین خیابان آپادانا بوده یک ماشین سواری عمدا وی را زیر گرفته در نتیجه سرباز یاد شده به بیمارستان اعزام که حالش رضایت‌بخش نمی‌باشد و راننده اتومبیل دستگیر گردیده است.» (کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک»، جلد 25)
 
راهپیمایی و اعتصاب در دیگر استان‌ها
شهر یزد امروز تعطیل بود و به‌جز مغازه‌های نانوایی، میوه‌فروشی، داروخانه‌ها و قصابی‌ها همگی بسته بودند. رسانه‌ها تظاهراتی که امروز در یزد برپا شد با عظمت توصیف کردند. روزنامه اطلاعات این روز را چنین توصیف می‌کند: «تظاهرکنندگان با در دست داشتن عکس‌هایی از آیت‌الله خمینی علیه دولت شعار می‌دادند.» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 304، ص 7؛ اطلاعات، ش 15773، ص 3) در اردکان هم حرکت‌های مشابهی شکل گرفت و مردم در تالار تختی گرد آمدند و به سخنان آیت‌الله خاتمی گوش دادند. (اطلاعات، ش 15773، ص 3)

همچنین روزنامه اطلاعات در شماره امروز خود نوشت: «بیش از 10 هزار تن از مردم تنکابن در اعتراض به وقایع غیرانسانی تهران، رشت و سنندج ... راهپیمایی کردند و شعار دادند. آنان خواستار مراجعت امام خمینی به وطن شدند.» (اطلاعات، ش 15773، ص 3)
 
دعوای کمونیست‌ها و مذهبیون در ساری
براساس گزارش محرمانه ساواک: «عده‌ای از کمونیست‌ها تصمیم داشتند پرچم قرمز با داس و چکش را در جلو مسجد جامع ساری افراشته نمایند لیکن عده‌ای از مذهبیون اعتراض و مانع از این اقدام شده‌اند. در نتیجه مذاکره بین کمونیست‌ها و مذهبیون، کمونیست‌ها اظهار داشته‌اند ما در این نهضت سهیم هستیم و از سال‌های قبل برای به‌دست آوردن چنین موقعیتی فعالیت می‌کنیم لذا باید اجازه بدهید پرچم خود را افراشته نماییم لاکن طرفداران مذهب از توضیح قانع نشده و مانع از انجام آن شده‌اند که گویا بر سر همین موضوع زد و خورد مختصری نیز بین آنان رخ داده است نتیجتا کمونیست‌ها در حالی که پرچم آنان نیز پاره شده بود با بردن آن از محل متفرق شده‌اند.» (کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک»، جلد 25)