راز ماندگاری انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب استثنائی و یک پدیده‌‌ی منحصر به فرد در قرن بیستم بود. «شک نباید کرد که انقلاب اسلامی ایران از همه‌ی انقلاب‌ها جدا است. هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه‌ی انقلاب و قیام.»۱ تمایزی که آگاهی از آن کمک مؤثری در شناخت توانایی‌های انقلاب اسلامی می‌کند و بهره‌برداری از آن در جهت اصلاحات اساسی در کشور دارای اهمیت بسیار است.

به عبارت روشن‌تر انقلاب اسلامی در کنار وجوه اشتراک و تشابه‌هایی که با سایر انقلاب‌ها دارد، ویژگی‌های خاص خود را هم دارد که ماهیت ایدئولوژیک و اسلامی آن را مشخص می‌کند. این خصوصیات که از ماهیت اسلامی این انقلاب نشأت گرفته، منحصراً در انقلاب اسلامی وجود دارد و ما از این خصوصیات خاص که وجه ممیزه‌ی این انقلاب از سایر انقلاب‌ها است تحت عنوان ویژگی‌های انقلاب اسلامی یاد کرده و می‌کوشیم برخی از این ویژگی‌ها را از منظر رهبر معظم انقلاب بیان کنیم:

۱. ماندگاری و در جریان بودن انقلاب اسلامی

از ویژگی‌های منحصربه‌فرد انقلاب اسلامی، تداوم و استمرار آن است. این امر باعث شده تا با وجود گذشت ۳۵ سال از پیروزی انقلاب، همچنان نسیم روح‌بخش آن در ایران و جهان در جریان بوده و دل و روح تشنگان حق و عدالت را بنوازد. اما دلیل این ماندگاری چیست؟ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این خصوصیت انقلاب را ناشی از سخن حق انقلاب می‌دانند: «سخن انقلاب، سخن حق» [است]. این، خاصیت حق است. «مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرةٍ طَیِّبَةٍ»۲؛ این یک درخت پاکیزه و سالم و خوش‌نهادی است که در زمین سالم رشد می‌کند. «أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاء»۳؛ ریشه‌اش محکم است، شاخ و برگش هم رفته بالا. «تُؤْتِی أُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا»۴؛ میوه‌‌ی او هم همیشگی است و در هر فصلی میوه‌‌ی خود را می‌دهد.»۵

۲. هماهنگی و تناسب با فطرت الهی انسان

یکی دیگر از ویژگی‌های انقلاب اسلامی ایران تناسب و هماهنگی ارزش‌ها و اهداف آن با فطرت الهی انسان‌هاست. این ویژگی که ریشه در ماهیت اسلامی انقلاب دارد، باعث شده ابتدا مردم ایران و مسلمانان جهان و سپس هرجا دل آماده‌ای برای پذیرش پیام انقلاب اسلامی باشد به آن جذب شود و این امر به جهانی‌شدن ابعاد انقلاب اسلامی و طرفداری ملت‌ها در اقصی‌نقاط جهان از آن منتهی شده است.

«امروز حرکت انقلاب، هدف‌های انقلاب، همان چیزهائی است که در روز اول ترسیم شد و امام بزرگوار و حکیم ما آن‌ها را ترسیم کرد. این هدف‌ها با فطرت مردم هماهنگ بود، لذا مردم آن را گرفتند؛ والّا دل میلیون‌ها مردم را به یک سمتی متوجه کردن، کار عادی‌ای نیست. وقتی کسی با فطرت سخن می‌گوید، از خدا حرف می‌زند، فطرت‌ها به او متوجه می‌شود؛ «وَأَلَّفَ بَینَ قُلوبِهِم لَو أَنفَقتَ ما فِی الأَرضِ جَمیعًا ما أَلَّفتَ بَینَ قُلوبِهِم وَلٰکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَینَهُم»۶. دست قدرت خداست که دل‌ها را به یک سمتی هدایت می کند...»۷

از ویژگی‌های انقلاب اسلامی، تداوم و استمرار آن است. دلیل این ماندگاری چیست؟ آیت‌الله خامنه‌ای این خصوصیت انقلاب را ناشی از سخن حق انقلاب می‌دانند: «سخن انقلاب، سخن حق» [است]. این، خاصیت حق است. «مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرةٍ طَیِّبَةٍ»؛ این یک درخت پاکیزه و سالم و خوش‌نهادی است که در زمین سالم رشد می‌کند. ریشه‌اش محکم است، شاخ و برگش هم رفته بالا. میوه‌‌ی او هم همیشگی است.

۳. جهانی بودن شعارها و اهداف انقلاب

یکی دیگر از خصوصیات منحصربه‌فرد انقلاب اسلامی، محدود نبودن آن به مرز، ملیت و قومیت خاصی است. رهبر انقلاب اسلامی در این باره می‌گویند: «از آن‌جا که انقلاب اسلامی ایران بر پایه‌‌ی شریعت اسلام ناب محمدی (ص) استوار شده است، نمی‌تواند به مرز و ملیت و قومیت خاصی محدود باشد. مسأله این نیست که ملت ایران یا مسؤولان این کشور بخواهند با روش‌های معمول دنیا، انقلاب را به جایی و برای کسی صادر کنند؛ بلکه موضوع این است که وقتی تفکر و درک اسلامی و الهی و بینش نوین برای جمعی از مسلمین مطرح می‌شود، به‌طور طبیعی همه‌‌ی فضای عالم اسلام بنا بر ظرفیت و موقعیت خود، از آن بینش و درک استفاده خواهند کرد.»۸

ایشان در جایی دیگر درباره‌ی نسبت انقلاب اسلامی با مسائل ایران و جهان اسلام می‌فرمایند: «پیش از پیروزی انقلاب، برای مجموعه‌‌ی انقلابیون و دست‌اندرکاران این نهضت عظیم -نه فقط مسائل ملت ایران، بلکه مسائل مسلمین نیز مطرح بود. البته شکی نیست که در سازندگی، مسائل ملت ایران -به دلایل مختلف- تقدم و ارجحیت دارد. این نظام و این دولت باید بتواند یک الگو درست کند، تا فعل او، قول او را تأیید کند؛ باید بتواند در این کشور اسلام را تحقق ببخشد، تا نهضت اسلامی، صادق شناخته شود؛ باید شعارها را به واقعیت بدل کند، تا آن شعارها، دل شعاردهندگانِ سایر کشورها را گرم کند. پس، مسائل کشور ایران تقدم و اولویت دارد؛ اما بلاشک در هدف‌های اصلی حرکت اسلامی و نظام اسلامی، مسائل مسلمین مطرح است.»۹

۴. حاکمیت ارزش‌های دینی، اخلاقی و معنوی بر انقلاب

مردم در انقلاب اسلامی به دنبال تحولاتی بودند که بر مبنای اسلام صورت گیرد. آن‌ها باورهای دینی را سرلوحه‌ی خواست خود از انقلاب قرار دادند. این خصوصیت اسلامی سبب شد تا انقلاب محدود به قشر روحانی نشود و همه‌ی مردم در صحنه‌های انقلاب حاضر شده و انقلاب را از آن خود و برای خود بدانند. همچنین دچار این آفت نشود که اسلام و اهداف اسلامی در جریان انقلاب اولویت خود را از دست بدهد.

رهبر معظم انقلاب مبتلا نشدن انقلاب اسلامی به آفت دوری از اصالت‌ها و ریشه‌ها در مرحله‌ی پیروزی را ناشی از حاکمیت ارزش‌های دینی، اخلاقی و معنوی بر انقلاب می‌دانند و با یادآوری فاصله گرفتن انقلاب‌های مبتنی بر مبانی مارکسیستی و یا ناسیونالیستی، از اصالت و اهداف اولیه‌ی انقلاب و از دست دادن ویژگی‌های انقلابی خود در دوره‌ی نظام‌سازی و استقرار، آن را ناشی از ضعف یا فقدان ارزش‌های اخلاقی و معنوی در این حرکت‌ها می‌دانند.۱۰

رهبر انقلاب ریشه‌ی انحراف در انقلاب‌هایی که مقدمات آن‌ها مذهبی یا اسلامی بوده ولی در انتها از حالت اسلامی خارج شده‌اند را در ضعف قوت رهبری در میان مذهبیون فعال در این انقلاب‌ها می‌دانند که سبب می‌شود افراد غیر مذهبی و یا بی‌دین،  امور را قبضه کرده و خط انقلاب را از حالت مذهبی به سمت لامذهبی ببرند.۱۱

حاکمیت مستمر و پایدار دین و ارزش‌های معنوی و اخلاقی آن بر انقلاب مردم ایران موجب شد تا در هر جای دنیا قلبی برای دین و اسلام می‌تپد، به جمهوری اسلامی بر آمده از انقلاب - که برای اسلام حرکت می‌کند و به اعتلای کلمه‌‌ی اسلام فکر می‌کند - علاقه‌مند شود.۱۲

۵. مردمی‌بودن

 مردمی‌بودن انقلاب اسلامی خصوصیت مهمی است که در واژه‌ی «جمهوری» نظام اسلامی متجلی گردید. مردمی بودن انقلاب اسلامی از دو جهت با مردمی‌بودن سایر انقلاب‌ها تفاوت دارد: اول این‌که مردمی‌بودن جزء ذات اسلام بوده و چیزی خارج از آن نیست. اسلام برای مردم و هدایت آنان از سوی خداوند تبارک و تعالی نازل شده است و لذا همواره رستگاری آنان را مدنظر قرار دارد. چنین دینی حضور مردم در اجرای مقررات و دفاع از حریم خود را، ‌اصل اولیه می‌داند.

دوم آن‌که اسلام به‌طور واقعی و حقیقی مردم را در صحنه حفظ می‌کند. کذب، دروغ و صورت‌سازی برای حضور مردم در صحنه‌های انقلاب مبتنی بر اسلام ‌راهی ندارد. حضور حقیقی و فعالانه‌ی مردم در انقلاب اسلامی و نقش آنان در انتخاب همه‌ی مسؤولان و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی، مظهر صداقت نظام اسلامی در مردمی‌بودن خویش است.۱۳

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند دو خصوصیت ابتنای انقلاب بر ارزش‌های اخلاقی، دینی و معنوی و نیز مردمی‌بودن انقلاب، استثنایی‌ترین خصوصیات انقلاب هستند و همین دو خصوصیت، بیشترین تأثیر را در وجهه‌ی‌ این انقلاب در دنیا داشته است؛ همچنان‌که بیشترین تأثیر را در پیروزی و ماندگاری انقلاب در کشور ما داشته است.۱۴

۶. همه‌جانبه بودن انقلاب اسلامی

از ویژگی‌های انقلاب اسلامی که البته آن هم از ماهیت اسلامی انقلاب نشأت گرفته است، همه‌جانبه بودن و ناظربودن بر همه‌ی عرصه‌های زندگی و حیات فردی و اجتماعی است. رهبر انقلاب اسلامی در‌باره‌ی این خصوصیت انقلاب اسلامی می‌گویند: «انقلاب اسلامی با همه‌‌ی انقلاب‌های دیگر متفاوت است؛ نه یک انقلاب صرفاً معنوی و فرهنگی است، نه یک انقلاب صرفاً اقتصادی است، نه یک انقلاب صرفاً سیاسی است؛ یک انقلاب همه‌جانبه است. مثل خودِ اسلام است. همان‌طوری که اسلام ابعاد معنوی و اخلاقی دارد، ابعاد الهی دارد، در عین حال ناظر به زندگی مردم است؛ بُعد اقتصادی، بُعد سیاسی، بُعد اجتماعی در اسلام وجود دارد؛ انقلاب اسلامی هم دارای ابعاد مختلف بود و راز ماندگاری انقلاب اسلامی و روزبه‌روز زنده‌تر شدن این انقلاب در سطح منطقه و جهان، همین ابعاد گوناگون آن است که با نیازهای بشر متوازن و همراه است.»۱۵

پی‌نوشت‌ها:

۱. صحیفه‌ی انقلاب، وصیتنامه‌ی امام خمینی، سازمان چاپ و انتشارات ۱۳۶۹، ص ۷.

۲. سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی ۲۴

۳. همان

۴. سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی ۲۵

۵. بیانات در دیدار جمعی از مردم آذربایجان به مناسبت سالروز قیام مردم تبریز ۱۳۸۸/۱۱/۲۸

۶. سوره‌ی أنفال، آیه‌ی ۶۳

۷. بیانات در دیدار جمعی از مردم آذربایجان به مناسبت سالروز قیام مردم تبریز ۱۳۸۸/۱۱/۲۸

۸. سخنرانی در مراسم بیعت گروه کثیری از ائمه‌ی جمعه و روحانیون استان مازندران و اصفهان و علما و طلاب کشورهای اسلامی مقیم ایران  ۱۳۶۸/۴/۴

۹. سخنرانی در اجتماع طلاب و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم  ۱۳۷۰/۱۲/۱

۱۰. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰

۱۱. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰

۱۲. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰

۱۳. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰

۱۴. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران ۱۳۶۸/۱۱/۲۰

۱۵. بیانات رهبر انقلاب در مراسم نوزدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی رحمه‌الله ۱۳۸۷/۳/۱۴