خاطرات حجت‌الاسلام شریفی گرگانی با قلم غلامرضا خارکوهی

بررسی و معرفی کتاب «خانه‌ی امن»

مجموعه روایی از چگونگی به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام شریفی گرگانی که اغلب رخدادهای دوران نهضت اسلامی ‌را لمس کرده در مجموعه «خانه‌ی امن» به بیان خاطرات خود از چگونگی به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی پرداخته است.

انقلاب اسلامی ایران پدیده‌ای نوظهور، آرمان‌گرا و جهان‌شمول در میان تحولات اسلامی است که توانست تحولی شگرف در عرصه روابط بین‌الملل و معادلات سیاسی پدید آورد؛ به گونه‌ای که نظریه‌پردازان عالم سیاست با پدیده نوینی مواجه شدند که از انقلاب‌های کلاسیک متمایز بود. تمایز این انقلاب در ماهیت و محتوای دینی آن بود که کنشگران آن از دین به مثابه جریانی برای زنده و پویا کردن جامعه استبداد زده خود بهره بردند.

 جریان مذهبی ظرفیت مطلوبی برای آینده مبارزه داشت، مبارزاتی که در یک تقسیم‌بندی از سال 1340 و با تلگراف امام(ره) به اسدالله علم و شخص شاه و موضع‌گیری ایشان در مقابل اصلاحات ارضی شروع شد و تا 17 شهریور 1357 سیر صعودی داشت؛ سال‌هایی که ساواک با خشونت بی حد و حصر و غیر انسانی خود ضد مبارزان سیاسی راهی جز ادامه مبارزات از طریق فرهنگی باقی نمی‌گذاشت.

 در جریان این خفقان، شاخه‌ای از طلاب به رهبری امام خمینی(ره) کار مبارزه فکری و فرهنگی با رژیم پهلوی را آغاز کردند. این مبارزات در نخستین گام به تألیف و چاپ نشریات مختلف محدود می‌شد. در سال‌های 1342 تا 1344 طلاب حوزه علمیه قم به ویژه به چاپ و توزیع نشریات مختلف از جمله «بعثت» و «انتقام» اهتمام ورزیدند. پس از قیام پانزده خرداد و سرکوب نهضت اسلامی و نیز ادامه حبس غیر قانونی امام خمینی(ره)، انتشار چنین مقالات تند و کوبنده، نوید از استمرار مبارزه علیه حکومت وقت را می‌داد.

 حجت‌الاسلام شریفی گرگانی اغلب رخدادهای دوران نهضت اسلامی ‌را لمس کرده و از این رو، خاطرات وی مجموعه روایی نفیسی از چگونگی رخداد نخستین جرقه‌های انقلاب اسلامی‌ تا به ثمر رسیدن این پدیده شگرف به شمار می‌رود چرا که راوی در تمام حوادث، همانند یک نقاش ماهر با نگاهی دقیق، سوژه هنری خود را با جزئیات کامل‌ ترسیم می‌کند که این ویژگی منحصر به فرد این کتاب است و چنانکه در مقدمه اثر آمده: «نوع مبارزه مخفی راوی در دوران نهضت اسلامی ‌و فعالیت‌های محوری در سیستم چاپ و توزیع نشریات و اعلامیه‌ها، کتاب حاضر را سرشار از خاطراتی بکر و ناگفته‌هایی بدیع کرده است.»

کتاب «خانه‌ی امن»، مشتمل بر ۱۲ فصل از کودتای رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹ تا سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی‌است که عناوین آن شامل کودتای رضاخان تا قیام امام(ره)، نهضت دو ماهه روحانیت، بهار خونین 42 و قیام 15 خرداد، انتشار نشریه بعثت، آزادی و بازگشت امام(ره) به قم، استمرار مبارزه، شریعتمداری و اقداماتش، کاپیتولاسیون و تبعید امام(ره)، از ترور منصور تا ترور شاه، چند و چونی در حوادث بعدی، تشدید مبارزه و حرکت در مسیر پیروزی و خاطرا ت پراکنده از دوران بعد از انقلاب اسلامی است. از مهم‌ترین بخش‌های خاطرات حجت‌الاسلام شریفی گرگانی، ماجرای چاپ و انتشار نشریه بعثت است. همچنین انحرافات سازمان مجاهدین خلق در دهه ۵۰ و نحوه تعامل منافقین با رژیم پهلوی از جمله بخش‌های برجسته خاطرات حجت‌الاسلام شریفی گرگانی است که در آن، شواهدی از ارتباط و همکاری سازمان منافقین با ساواک مطرح می‌شود.

 طی سال‌های گذشته کتاب‌های زیادی در این زمینه نگاشته شده، اما آنچه منتشر شده در مقابل آنچه ناگفته مانده فاصله زیادی دارد؛ زیرا یک طرف تعداد افراد مبارز و مطلع زیاد هستند و از سوی دیگر تنوع حوادث و رویدادهای تاریخی اقتضا می‌کند که آثار بیشتری از این دست تدوین و منتشر شوند. کتاب «خانه‌ی امن» که خاطرات حجت‌الاسلام رضا شریفی گرگانی را در بر می‌گیرد در همین راستا تدوین شده است. وی معتقد است «برای هرکدام از اتفاقات انقلاب باید کتا‌ب‌ها نوشته و فیلم‌ها ساخته شود». به عقیده وی مظلوم‌ترین انقلاب‌ها، انقلاب اسلامی است؛ زیرا آنچه منتشر شده چه درباره نقش مردم، چه درباره حضرت امام(ره)، چه درباره مبارزان مسلمان، در مقابل آنچه اتفاق افتاده تقریباً هیچ است. در ادامه بخشی از کتاب را می‌خوانیم.

 ورود به سیاست ممنوع!

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «وقتی می‌خواستم به حوزه علمیه قم بروم، در حوزه شاهرود ما را نصیحت می‌کردند که حوزه قم بزرگ است و آنجا شعارهای زنده باد ـ مرده باد می‌گویند و کارهای سیاسی می‌کنند، سعی کنید وارد کارهای سیاسی نشوید. ما را اینطور تربیت کردند که وقتی به قم آمدیم نزدیک کارهایی که جنبه سیاسی داشت، نرویم.

 آمدن ما به قم مصادف شد با سالی که سیدعلی‌اکبر برقعی از کنگره صلح آمده بود و فدائیان اسلام جلوی مدرسه، ماشینش را سنگباران کردند. گویا دست مصدق هم در این غائله در کار بود و او می‌خواست زهر چشمی از آقای بروجردی بگیرد. ما هم طبق همان نصیحت‌ها و موعظه‌هایی که کردند اصلاً نزدیک این مسائل نشدیم. تا اینکه آقای بدلا (از اعضای بیت آقای بروجردی) شبانه آمد و همه طلبه‌ها را دعوت کرد تا فردای آن روز جلوی شهربانی قم تجمع کنند. ما به آقای بدلا گفتیم: آیا این دستور خود آقای بروجردی است؟ فرمود: بله. دیگر حجت برایمان تمام و آن حرف‌های قبلی همه باطل شد. از آن پس ما بنا گذاشتیم در تظاهرات شرکت کنیم. در واقع از همین زمان ـ در دوره فدائیان اسلام ـ فعالیت سیاسی ما شروع شد.»

 کتاب «خانه‌ی امن»، تألیف غلامرضا خارکوهی در 344 صفحه، شمارگان 1000 نسخه، از سوی انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار نشر شده است.