در حاشیه اظهارات مهدى بازرگان

اظهارات مهدى بازرگان در مورد حمایت گروه‏هاى افراطى از روحانیون و انتشار اعلامیه به امضاء 56 نفر از افراد وابسته به گروه‏هاى افراطى

1ـ روز 24/12/36 در مذاکراتى که بین مهدى بازرگان (عضو موسس جمعیت نهضت آزادى) با یکى از طرفداران حزب ملت ایران به رهبرى داریوش فروهر انجام گرفته، مهدى بازرگان در مورد حمایت گروه‏هاى افراطى از روحانیون و نقش روحانیت در به ثمر رسانیدن فعالیت‏هاى گروه‏هاى مذکورمطالبى به شرح زیر اظهار داشته است: در شرایط فعلى باید از نقش جامعه روحانیت ایران در مبارزه علیه دستگاه استفاده کرد، چون اکثر مردم ایران را عوام و متعصبین مذهبى تشکیل مى‏دهند و از روحانیت پیروى مى‏کنند. در حالى که جبهه ملى در برابر روحانیت از نفوذ ناچیزى در بین طبقات مختلف مردم برخوردار است. مهدى بازرگان در ادامه مذاکرات خود در مورد تشکیل حزبى به نام حزب اسلامى1 گفته: چنانچه آیت‏اللّه‏ سیدکاظم شریعتمدارى بخواهد حزبى تشکیل دهد، باید ما مسلمانان آگاه آن را تشکیل دهیم. بازرگان در خاتمه گفتگوهاى خود اظهار داشته: ما مطلبى تهیه کرده‏ایم و برگزارى مراسم عید نوروز را تحریم نموده‏ایم و قرار است پس از اخذ امضاء از عده‏اى دیگر، نسبت به تکثیر و توزیع آن اقدام گردد. 2ـ روز 25/12/36 اعلامیه مورد اشاره مهدى بازرگان به امضاء 56 تن از طرفداران جمعیت به اصطلاح نهضت آزادى و تعدادى دیگر از هواداران جبهه به اصطلاح ملى از جمله على‏اصغر حاج سیدجوادى ـ رحمت‏اله مقدم مراغه‏اى حسن نزیه ـ مهدى بازرگان و اسلام کاظمیه در تهران انتشار یافته و نسخى از آن در نزد افراد مختلف مشاهده شده است. این اعلامیه را داریوش فروهر ـ شاپور بختیار و رضا شایان (گردانندگان گروه اتحاد نیروها و جبهه به اصطلاح ملى) امضاء نکرده‏اند. متن اعلامیه مذکور به شرح زیر است: فاجعه خونین 29 بهمن ماه تبریز و قتل و جرح عده کثیرى از هموطنان ستمدیده مادر آن شهر که در چهلمین روز کشتار بیرحمانه مردم بیگناه مسلمان قم صورت گرفت، ملت ایران را سخت متأثر و عزادار ساخت. بى‏اعتنایى و رفتار خصمانه دولت که مقصر اصلى فجایع و مسبب عصیان روزافزون همه طبقات مى‏باشد و به جاى عذرخواهى و استعفاى به قلب حقایق و تهمت و تظاهر به دروغ و ریا مى‏پردازد و بر تشدید جراحات قلبى مى‏افزاید، بیش از پیش مردم را منزجر و مبهوت نموده است. ما با عرض تسلیت به بازماندگان شهداى قم و تبریز و همدردى با مجروح‏شدگان و گرفتاران این دو شهر و همه آزادگان و دردمندان ایران اعلام مى‏داریم که به‏عنوان اعتراض به وضع غیرقابل تحمل موجود و همگامى با مراجع عظام و پیشوایان روحانیت از برگزارى و شرکت در مراسم عید نوروز 1357 تا چهلم عزاى هموطنان غیور تبریز خوددارى خواهیم کرد.

ارزیابى خبر: خبر صحت دارد

اقدامات انجام شده:

مراتب به نخست‏وزیرى اعلام گردیده است.









از: 312

درباره: نامه مهدى بازرگان و مرتضى مطهرى در مورد آثار على شریعتى

محترما به استحضار مى‏رساند:

در بولتن مورخ 12/11/36 به استحضار رسیده چندى قبل نامه‏اى بامضاء مهدى بازرگان (عضو موسس جمعیت باصطلاح نهضت آزادى) و مرتضى مطهرى (یکى از طرفداران جمعیت مذکور) در تهران انتشار یافته است. نامبردگان در این نامه ضمن اشاره به‏اختلافاتى که بین گروه‏هاى مختلف اجتماعى در مورد آثار و عقاید على شریعتى بوجود آمده، وى را از اتهاماتى نظیر طرفدارى از سنى‏گرى و وهابى‏گرى مبرا دانسته و عنوان کرده بودند که على شریعتى به علت تحصیلات غربى و مدتى که در خارج بوده فرصت کافى براى غور و تفحص در معارف اسلامى را نداشته و در آثار خود مرتکب اشتباهاتى شده است و بنابر وصیت على شریعتى، یادشدگان تصمیم دارند به رفع این اشتباهات بپردازند. توزیع این نامه موجب برانگیخته شدن احساسات و انتقاد عده‏اى از طرفداران على شریعتى علیه بازرگان و مطهرى گردید. باتوجه به اینکه نامه مذکور در اختیار تعدادى از طرفداران على شریعتى قرار گرفته بود، نامبردگان موفق نگردیدند که از توزیع بیشتر آن جلوگیرى نمایند و به همین علت مهدى بازرگان مجبور گردید نامه دیگرى در توضیح نامه قبلى انتشار دهد. مهدى بازرگان در نامه اخیر خود چنین عنوان نموده بود با تعجب و تاسف تمام مشاهده شد بر خلاف آنچه منظور بوده، موضوع جنجال و اتلاف وقت طبقات مختلف و موجب انصراف آنها در مسائل اساسى و حیاتى و وسیله بهره‏بردارى افراد و دستگاه‏هاى مغرض گردیده است. مراتب به عرض رسیده و تیمسار ریاست ساواک پى‏نوشت فرموده‏اند: یک نسخه از نامه اولیه را بدست آورید اگر ندارید فتوکپى شود به حد زیاد در داخل بین دانشجویان پخش شود. در اجراى اوامر صادره اقدام و از طریق اداره کل پنجم 4 هزار برگ از روى نامه مذکور تهیه که ترتیب توزیع آن در داخل و خارج کشور داده شده است. نمونه اعلامیه مذکور براى استحضار از عرض مى‏گذرد.

مسئول بررسى: خوانسارى

رئیس دایره بررسى: عباسى

رئیس بخش 312: دبیرى

رئیس اداره یکم عملیات و بررسى: عطارپور

بعرض مى‏رسد توزیع شود

27/11/36

* از: 20 ه 12

به : 312 تاریخ : 27/12/36

شماره : 26652/20 ه 12

موضوع: اظهارات مهندس بازرگان

صبح روز چهارشنبه 24/12/36 ملاقاتى بین یکى از طرفداران داریوش فروهر با مهندس بازرگان صورت گرفت مهندس بازرگان ضمن گفتگو درباره مسائل روز اظهار داشت در شرایط فعلى باید از نقش روحانیت در مبارزه علیه دستگاه استفاده کرد چون جبهه ملى یک دهم روحانیت در بین مردم نفوذ ندارد و مردم مملکت اکثر عوام هستند و تعصب مذهبى داشته و از مراجع پیروى مى‏کنند. نامبرده در مورد تشکیل حزب اسلامى اظهار داشت چنانچه آقاى شریعتمدارى بخواهد حزبى تشکیل دهد باید ما مسلمانهاى آگاه آن را تشکیل دهیم بازرگان سپس ضمن ارائه چند نسخه از اعلامیه کمیته دفاع حقوق بشر به رابط فروهر گفت ما یک چیزى نوشته و عید را تحریم نموده‏ایم و امروز قرار است اکبر استاد بیاید و آن را نزد عده‏اى ببرد و امضاء بگیرد و اوائل هفته آینده آماده مى‏شود.

نظریه شنبه: نظرى ندارد

نظریه سه‏شنبه: باتوجه به دسترسى و صداقت شنبه مفاد گزارش در مورد اظهار مطلب فوق از طرف مشارالیه مقرون به صحت است. ضمنا عنوان مطالب بیان شده در ملاقات با منشأ به حفاظت منبع لطمه مى‏زند نمونه اعلامیه مذکور به استحضار رسیده است.

نظریه چهارشنبه در مرخصى