قانون اعزام محصل به خارج از نظر نشریه دنیاری اقتصاد

    مجلس شورای ملی در دوم تیرماه سال 1307 قانون اعزام محصل به خارج را تصویب کرد.
    جنگ های ایران و روس، روابط ایران را که سالیان سال به دلیل جنگ های داخلی از اوضاع جهان بی خبر بود گسترش داد و رفت و آمد خارجیان فزونی گرفت. محمد زمان، فرزند حاجی یوسف در زمان شاه عباس دوم اولین کسی بود که به دلیل علاقه وافر به نقاشی اروپایی برای فراگیری این علم به رم اعزام شد. از این رو گروهی وی را نخستین ایرانی ای که برای آموزش به خارج از کشور اعزام شد دانسته اند. مدت ها بعد در اثر شکست هایی که در اوایل قرن سیزدهم هجری نصیب ایران شد عباس میرزا و میرزا عیسی قائم مقام دریافتند که بدون آشنایی به فنون نظامی و علوم و صنایع جدید نمی توان در مقابل هجوم لشکریان مجهز روس مقاومت کرد و اعزام شاگرد به اروپا را از موثرترین وسایل کسب و جذب دانش و صنعت تازه مغرب زمین دانستند. از این رو در حین جنگ با روسیه در 1225ش. یک نفر را برای تحصیل طب جدید و در سال 1231 سه سال پس از عقد قرارداد با انگلستان پنج تن را به انگلستان اعزام داشتند. از این دسته یکی میرزا صالح شیرازی بود که نخستین روزنامه فارسی را در تهران منتشر ساخت. سومین گروه در زمان محمد شاه قاجار به فرانسه اعزام شدند که از آنان در هنگام تاسیس دارالفنون برای مترجمی و کمک به معلمین اتریشی استفاده شد. بزرگ ترین گروه دانشجویان اعزامی تا آن زمان شامل 42 نفر بودند که هفت سال پس از تاسیس دارالفنون به فرانسه اعزام شدند. پس از انقلاب مشروطه نخستین اقدام رسمی برای اعزام شاگرد به خارج درسال 1289 صورت گرفت و به موجب قانونی که در اردیبهشت 1290 از تصویب مجلس گذشت دولت موظف شد در آن سال 30 نفر را به اروپا بفرستد. فنون مختلف تحصیلی و تعداد شاگردانی که باید در هر رشته تحصیل کنند در قانون معین شده بود: معلمی 15نفر، فنون نظامی8 نفر، فلاحت 2 نفر، مهندس راه 2نفر، حرف وصنایع 2 نفر و شیمی 1 نفر. وزارت معارف شش نفر از شاگردان را بدون امتحان، جزو سی نفر منظور داشت، زیرا که پدر یا کسان آنها خدمات شایانی به تاسیس حکومت ملی و مشروطه کرده و جان خود را در این راه از دست داده بودند. 24 نفر دیگر با امتحان در زبان فارسی، زبان خارجه، حساب و جبر و هندسه، از میان دویست نفر داوطلب برگزیده شدند. این گروه در شهریور1290 مطابق با سپتامبر1911 در زمان وزارت ابراهیم حکیمی به سرپرستی ریشاردخان معلم زبان فرانسه دارالفنون عازم پاریس شدند. در خرداد 1301 برای تجدید تشکیلات نظامی 60 نفر به فرانسه اعزام شدند. در اول خرداد 1307 قانون مخصوص اعزام محصل به خارج تصویب و مقرر شد یک میلیون ریال به مدت شش سال صرف فرستادن دانشجو به خارج شود و 35 درصد از عده اعزامی فن و تعلیم بیاموزند. ازسال 1307 تا 1312 وزارت فرهنگ هرسال حدود یک صد نفر را به فرانسه و انگلستان اعزام کرد و آنها را تحت نظر سرپرست هایی در دانشگاه های مهم و مدارس عالی فنی فرانسه، آلمان و انگلستان به تحصیل گماشت. همچنین وزارتخانه های جنگ، دادگستری، راه، پست و تلگراف و شرکت نفت ایران و انگلیس برای رفع نیازمندی های خود عده ای را برای تحصیل به خارج فرستادند.