آیت‌الله علی قدوسی؛ از تاسیس مدرسه حقانی تا انتشار منشور دهگانه علیه منافقین

 آیت‌الله علی قدوسی اندیشمند و مدبری فرزانه بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی توسط امام (ره) برای به وجود آوردن نظام قضایی متناسب جمهوری اسلامی به دادستانی کل کشور منصوب و در دوران حیاتش منشأ خدمات علمی بسیار شد.  وی در 12 مرداد 1306 در شهرستان نهاوند به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله ملااحمد از روحانیان منطقه بود که امور شرعی مردم نهاوند و نواحی اطراف را اداره می‌کرد.

دوران کودکی و تحصیل

آیت‌الله علی قدوسی مقدمات تحصیل را در مکتب‌خانه و نزد پدر آموخت، دوران مقدماتی تحصیلی به سبک نوین را نیز در زادگاه خود پشت سر گذاشت و وقتی برای ادامه تحصیل تصمیم گرفت به مدارس جدید خارج از نهاوند برود با مخالفت پدر روبه‌رو شد، چرا که وی فضای اخلاقی و معنوی حاکم بر مدارس آن دوره را مضر و موجب بروز فساد می‌دانست، بنابراین پیشنهاد داد که آیت‌الله علی قدوسی برای ادامه تحصیل روانه قم شود، پیشنهادی که شهید قدوسی با آن موافق نبود. در این گیر و دار بروز یک اتفاق مسیر زندگی شهید قدوسی را تغییر داده و تحولی عجیب در وی ایجاد می‌کند به گونه‌ای که او در سن 15 سالگی برای کسب علوم دینی راهی قم می‌شود. ایشان درس‌‌های مقدمات و سطوح حوزه علمیه را از استادانی چون شهید صدوقی آموخت، در درس خارج آیت‌الله بروجردی و امام خمینی(ره) شرکت کرد و سرانجام در سال 1341 به درجه اجتهاد رسید. آیت‌الله قدوسی همراه با شهید مرتضی مطهری و شهید سیدمحمد حسینی بهشتی در درس علامه طباطبایی حاضر ‌شد و به دلیل علاقه استاد به شاگرد، با دختر ایشان ازدواج کرد و به مقام دامادی استاد نیز نائل شد.

شهید آیت‌الله علی قدوسی در دوران طلبه‌گی

آیت‌الله شهید قدوسی پس از کودتای 28 مرداد به دروس خود در حوزه ادامه داد و درس خارج را نزد آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) و دروس فلسفه را نزد علامه طباطبایی فرا گرفت. با پیش آمدن مسئله کاپیتولاسیون در چهارم آبان 1343 و سخنرانی کوبنده امام خمینی‌(ره) در اعتراض به این مسئله که منجر به دستگیری ایشان در 13 آبان و تبعید به ترکیه شد، جامعه مدرسین با اعتراض شدید اقدام به انتشار اعلامیه‌ها و نشریات مخفی کرد. به علت شدت اختناق و فشار وارده از سوی رژیم استبداد، شاگردان دلسوخته امام خمینی‌(ره) از جمله شهید قدوسی تصمیم گرفتند کیفیت مبارزه را متناسب با وضع پراختناق تغییر دهند که این امر مقدمه تشکیل یک گروه سازمان یافته و مخفی از مدرسین و اساتید حوزه شد.  این تشکیلات مخفی که به بهانه بررسی و اصلاح امور حوزه برگزار می‌شد، در حقیقت به طراحی مبارزه با رژیم شاه می‌پرداخت. هرچند این تشکیلات نیز سال 1344  توسط ساواک شناسایی و تمام روحانیونی که در آن بودند از جمله شهید قدوسی دستگیر و زندانی شدند.

فعالیت‌های علمی_ آموزشی

آیت‌الله قدوسی پس از رهایی از زندان پهلوی، به قم رفت واهداف خویش را در مورد اصلاح ساختار آموزشی حوزه دنبال کرد. ایشان برای احیای فرهنگ اسلامی اهمیت ویژه‌ای قائل بود به همین دلیل نیز اهم فعالیت خود را بر پایه‌ریزی یک سامانه آموزشی نو و پرثمر معطوف کرد. وی به موازات فعالیت‌های سیاسی، با همکاری شهید بهشتی اقدام به تأسیس مدرسه حقانی (منتظریه) و مکتب توحید کرد و با اعمال شیوه‌ای نو و کارساز، این دو نهاد آموزشی را الگویی برای سایر مراکز آموزشی و فرهنگی قرار داد. در حقیقت تاسیس این مدرسه نه‌تنها یک حرکت صرفا فرهنگی، علمی و تربیتی نبود بلکه همان‌طور که بعد‌ها معلوم شد یک حرکت سیاسی دقیق و حساب شده‌ای بود که بعد از قیام 15 خرداد و تبعید امام(ره) به وقوع پیوست.

دادستانی انقلاب

با گذشت چند ماه از انقلاب در حالی که دادگاه‌های انقلاب با بی‌نظمی و مشکلات زیادی مواجه بودند، موضوعی که سبب شد امام خمینی‌(ره) به  با صدور  حکمی ایت الله قدوسی را به سمت دادستانی کل انقلاب منصوب کنند.شهید قدوسی در این سمت نیز با انجام اصلاحاتی بنیادی در نهاد دادستانی و با مشورت شهید بهشتی، تغییراتی در نیروهای دادستانی ایجاد کرد؛ در واقع او نخستین کسی بود که آیین‌نامهٔ دادگاه‌های انقلاب را نوشت و تغییرات اصولی و زیربنایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با پیشنهادهای سازنده او انجام شد. تلاش  این دادستان انقلابی  بر این بود که مقررات پهلوی و ضداسلامی محو و قوانین اسلامی جایگزین آن‌ها شود. پایگاه حوزه به نقل از مجلهٔ گلبرگ دربارهٔ او می‌نویسد: «شهید قدوسی دربارهٔ بیت‌المال و حق‌الناس دقت شگفتی داشت. او از چای، نهار و امکانات اداری استفاده نمی‌کرد و تمامی حساب‌های دادستانی را به منزل می‌برد و شخصاً به آن‌ها رسیدگی می‌کرد. در امور حق‌الناس آن قدر دقت داشت که وقتی مشروبات الکلی را توقیف می‌کردند و محتوای شیشه‌های مشروب را به دستور ایشان می‌ریختند، توصیه می‌کرد شیشه‌های آن‌ها به صاحبشان برگردانیده شود و می‌گفت مشروب الکلی حرام است و می‌توان آن را از میان برد، ولی شیشه‌ها شامل این حکم نمی‌شود. با احتیاط بسیار، جلوی هر نوع راهی را که امکان داشت ناحق باشد، می‌بست و به همین دلیل، از پذیرش هرگونه هدیه‌ای پرهیز داشت. در طول مدت مسئولیت دادستانی، هرگز حقوقی برای خود در نظر نگرفت و از امکانات و مزایایی که حق او بود، استفاده نکرد، با اینکه جواز استفاده مشروع از این وسایل را خود صادر می‌کرد. او همواره می‌کوشید افرادی را بر بیت‌المال بگمارد که کاملاً متوجه باشند آنچه در اختیارشان است، نزد خداوند حساب و کتاب دقیق دارد و مربوط به عموم مردم است، نه گروهی خاص.»

مبارزه شهید قدوسی با گروهک‌های مسلح منافقین و ضدانقلاب

از اصلی‌ترین فعالیت‌های شهید قدوسی پس از انتصاب به سمت دادستانی کل کشور، مبارزه با گروهک‌های مسلح منافقین و ضدانقلاب بود. او به همراه افرادی چون شهید آیت‌الله دکتر بهشتی و شهید لاجوردی توانست اقدامات موثری در سرکوبی جریانات ایجاد شده از سوی منافقین و ضدانقلاب انجام دهد که از جمله می‌توان به اقدان شهید قدوسی در سرکوب منافقین و ضدانقلاب و انتشار اطلاعیه‌ای در 19 فروردین1360 که شامل 10 ماده‌  می‌شد اشاره کرد. سرانجام این عالم فرزانه، پس از سال‌ها مجاهدت و تلاش شبانه‌روزی در شهریور ماه سال 1360 با انفجار بمبی که توسط منافقین در دادستانی انقلاب کار گذاشته بود به درجه رفیع شهادت نائل شدند و در جوار حرم ملکوتی حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

پیام شهید قدوسی به تمام طلاب

دوستان من! اگر آمده‌اید که روحانی شده و به پست و مقام برسید و دنبال بزرگ شدن و به دست آوردن موقعیت و ثروت باشید، بدانید که در دنیا و آخرت ضرر کرده‌اید، تا دیر نشده است باز گردید، ولی اگر آمده‌اید که سرباز امام زمان(عج) و خادم اسلام بشوید خوش آمدید، بدانید که خداوند شما را یاری خواهد کرد.