رضاخان و جمهوریخواهی
اشاره
جمهوریخواهی جریانی بود که در اواخر بهمن سال ۱۳۰۲ در ایران تب آن بالا گرفت و در فروردین سال ۱۳۰۳ قرار بود مجلس شورای ملی آن را تصویب کند و رضاخان به عنوان اولین رئیس جمهور سوگند یاد کند. اما مخالفان به رهبری آیت‌الله مدرس ضمن مخالفت با طرح جمهوری مورد نظر رضاخان، آن را دسیسه انگلیسی‌ها با هدف ایجاد یک نظام جمهوری لائیکی شبیه آنچه که به کمک انگلیسی‌ها در ترکیه شکل گرفته بود می‌دانستند.
«گذرستان» حاضر با عنوان «رضاخان – جمهوریخواهی» به کندوکاو پیرامون نظام جمهوری مورد نظر رضاخان پرداخته و علت مخالفت مرحوم مدرس با آن را تشریح کرده است.
به موجب یکی از اسناد وزارت خارجه فرانسه که تاریخ 23 اسفند 1302 را دارد، «جنبش جمهوریخواهی رضاخان از سوی افرادی جانبداری می‌شود که توسط انگلیس حمایت می‌شوند و افکار عمومی در انتظار بحران تازه‌ای هستند که بر اثر جاه‌طلبی‌های کسی که از حمایت انگلیس برخوردار است شکل می‌گیرد.» به موجب این سند «علاقه‌مندان به انگلیس نقش مؤثری در کاهش محبوبیت رضاخان دارند.» شعار جمهوری...
بعد از کودتای سوم اسفند 1299 و قدرت‌گیری رضاخان، او با الهام از همسایه غربی که به تازگی ژنرال مصطفی کمال را به عنوان رئیسجمهور انتخاب کرده بود، نغمه جمهوری سرداد. وی با کمک مطبوعات چنان جوی به وجود آورد که جز صدای جمهوریخواهی از سرتاسر ایران هیچ‌صدایی به گوش نمی‌رسید. اما برخلاف انتظار،...
روز 11 فروردین 1303 علما و مجتهدین قم در دیدار سردار سپه با ایشان، مخالفت صریح خود را با جمهوری موردنظر رضاخان اعلام کردند. رضاخان نیز قول داد فکر جمهوریت را تعقیب نکند. طراحان و بنیانگذاران جنبش جمهوریخواهی تصور می‌کردند که با طرح گسترده شعار جمهوریت، تمام آزادیخواهان به دلیل سرخوردگی از مناسبات موجود و دلزدگی از قاجارها، زیر پرچم سردار سپه جمع خواهند شد و حکومت شوروی نیز قاطعانه از آن...
روز دوم فروردین 1303 تظاهرات بزرگی از سوی طرفداران آیت الله سیدحسن مدرس در مخالفت با جمهوریخواهی رضاخان در میدان بهارستان و اطراف مجلس شورای ملی برگزار شد. قیامی را که مدرس علیه جمهوری رضاخانی ایجاد و رهبری کرد، به یکی از نقطه‌های عطف تاریخ مبدل شد و در زمره مبارزات این قهرمان عرصه دیانت و سیاست، جایگاه ویژه‌ای احراز نمود. گرچه برخی بر این باورند که مبارزه با جمهوریخواهی شاید تنها...
روی کار آمدن رضاخان و استقبال مردم از سردار سپه، یکبار دیگر اولویت ایرانیان را معرفی کرد؛ نخست امنیت و بعد آزادی‌خواهی و مشروطه‌طلبی. سر و کله رضاخان‌‌ها هم دقیقا زمانی در تاریخ ما پیدا شده که کشور مبتلا به امراض کشنده آشوب، تجزیه و ناامنی بوده است. قزاق چکمه پوش نیز در شرایط بی ثباتی، خود را ناجی ایران و منادی امنیت خواند. زمانی که اقوام به جان هم و همه شان به جان حکومت مرکزی افتاده...
«نگاهی به کارکرد و ساختار مجلس شورای ملی در دوره پهلوی اول ( 1300 تا 1320 خورشیدی) » عنوان دومین نشست تخصصی تاریخ مجلس بود که هفته گذشته با حضور جمعی از محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ و نیز مسؤولان کتابخانه مجلس برگزار شد. رکود بی سابقه مجلس در این نشست رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی گفت: پس از وقوع انقلاب مشروطه ما شاهد حضور فعال و مؤثر مجلس به عنوان یک رکن اساسی در تدبیر جامعه...
در روز 28 اسفند 1302 بیش از هشت هزار تن از مردم تهران در مسجد شاه جمع شده بودند تا مراتب مخالفت خود را با جریان جمهوریخواهی بی اصالت و خلاف قاعده رضاخانی اعلام کنند. از اواخر پاییز و اوایل زمستان سال 1302 رضاخان سردار سپه، نخست‌وزیر وقت تلاشهای گسترده‌ای برای اضمحلال نهایی قاجاریه و اعلام حکومت جمهوری در ایران آغاز کرده و به انحاء گوناگون می‌کوشید با انتقاد پیدا و پنهان از احمد شاه و...
