رضاخان و اختناق
0

اشاره

اختناق، استبداد، و نخبه‌کشی آشکارترین ویژگی حکومت کودتایی رضاخان پهلوی است. این یک اتهام نیست و عملکرد او طی ۲۰ سالی که زمام امور ایران را عهده دار بود، این حقیقت را ثابت می‌کند. بسیاری از چهره‌های نامدار کشور شامل سیاستمداران، شاعران، سردبیران و روحانیون در خلال این سال‌ها قربانی توحش و استبداد رضاخانی شدند. اسناد وزارت امور خارجه آمریکا مربوط به سال‌های حاکمیت رضاخان در ایران نیز موید همین حقیقت است.

 «گذرستان» حاضر مصادیقی از استبداد و اختناق رضاخانی را شرح داده است.


سقوط رضا شاه و پایان کار پزشک قاتل!

سقوط رضا شاه و پایان کار پزشک قاتل!

 شب سه نفر زندانی سیاسی، که روزها در فلکه بودند و شبها در حیاط مریضخانه می خوابیدند، با تختخواب خود وارد حیاط مریضخانه شدند. من با این سه نفر در کریدور دو آشنا شده بودم. اتهام این سه نفر این بود که مقالاتی که در روزنامه های فرانسه به زیان حکومت رضاشاه راجع به جنایات عمال دوره سیاه منتشر می شد، به قلم آنها نوشته شده است. با یکی از آنها ابونصر عضد بیشتر آشنا و دوست شده بودم. برای آنکه چون آنها مانند ما...

ادامه مطلب

اعدام دو پسر ۱۴ و ۱۷ ساله ایرانی به اتهام قتل یک آمریکایی! / ماجرایی که رضاخان را شاه ایران کرد

اعدام دو پسر ۱۴ و ۱۷ ساله ایرانی به اتهام قتل یک آمریکایی! / ماجرایی که رضاخان را شاه ایران کرد

 ترور ماژور ایمبری، کنسول آمریکا در تهران اگرچه برای ملت ایران پرهزینه بود اما فواید سیاسی بسیاری برای رضاخان داشت. دهم آبان ماه ۱۳۰۳ شمسی و همزمان با چنین روزی، ۲ ایرانی دیگر به اتهام قتل رابرت ایمبری کنسول آمریکا در تهران اعدام شدند. حاکم نظامی تهران امروز به رضاخان اطلاع داد که سیدحسین پسر سیدموسی و علی پسر ابوطالب به جرم شرکت در قتل ایمبری اعدام شدند. این دو در محکمه فوق‌العاده نظامی...

ادامه مطلب

چرا میرزاده عشقی ترور شد؟

چرا میرزاده عشقی ترور شد؟

 یکی از ترورهای سیاسی مهم پس از کودتای 3 اسفند ۱۲۹۹ در پی سرودن شعری با عنوان «جمهوری سوار» رخ داد. در این شعر، داستان دزدی روایت می‌شود که در روستایی دورافتاده اموال مردم آن ده را سرقت می‌کرد، ولی پس از مدتی مردم آن ده به ماهیت پلید او پی بردند و بر آن شدند از سرقت او جلوگیری کنند، اما دزد نابکار این بار برای تداوم عمل، خود را نیازمند کسی دید که به‌‎ظاهر با مردم آن ده همراهی می‌کند،...

ادامه مطلب

پرونده رضاخان در دوران 20 ساله حکومتش

پرونده رضاخان در دوران 20 ساله حکومتش

چهارم مرداد ۱۳۲۳ سالروز مرگ رضاخان پهلوی است .اگرچه به لحاظ شخصیتی رضاخان‌، مجری منویات سیاسی دولتهای مداخله‌گر آن دوره، به ویژه انگلیس بود، اما در شطرنج حوادثی که به انقراض سلسله قاجار و به قدرت رسیدن سلسله پهلوی انجامید، مهره اصلی‌ محسوب می‌شود. از این ‌رو مطالعه تاریخ ایران معاصر در نیمه اول قرن جاری شمسی، که شخصیت اصلی وی جلوه‌گر شد، بدون مطالعه سرگذشت رضاخان ناقص خواهد...

ادامه مطلب

اختناق مطبوعاتی در عصر رضاخان

اختناق مطبوعاتی در عصر رضاخان

مطبوعات به‌عنوان ابزاری آگاهی‌دهنده و جهت بخش به افکار عمومی نقش غیرقابل انکاری در حرکت جوامع امروزی داشته‌اند. در ایران نیز تا به امروز این نقش با فراز و فرود تداوم یافته است. در دوره مورد مطالعه ما در این مبحث 1304 ـ 1302 ه‍ ش مقارن با نخست‌وزیری سردار سپه و گذار به سوی کسب سلطنت، مطبوعات در کنار جهت‌دهی به افکار عموم مردم، مشمول سیاست‌های سرکوبگرانه رضاخان شدند، این مقاله کوششی است...

ادامه مطلب

استبداد ستیزی شعرا در دوره رضاخانی

استبداد ستیزی شعرا در دوره رضاخانی

  رفتار مستبدانه رضاخان محدود به قشر خاص یا طبقه خاص اجتماعی نمی گشت. تنها کشاورزان بی پناه یا روحانیون و دین مداران و یا زنان پای بند به حجاب یا عشایر مظلوم و ستم کشیده نبودند که مورد تعرض دار و دسته رضاخان قرار گرفتند و تحت شعار تامین امنیت گرفتار خشونت آنها شدند، بلکه فرهیختگان جامعه نیز به جرم اشاعه حق و حقیقت مورد ظلم رضا خان واقع شدند. میرزاده عشقى، عارف قزوینى، ملک الشعرای بهار از جمله...

ادامه مطلب

اختناق نخبه ‎ستیز سیاست راهبردی حکومت رضاخانی

اختناق نخبه ‎ستیز سیاست راهبردی حکومت رضاخانی

پیشگفتار اهمیت حضور نخبگان و تأمین امنیت و فعالیت آزادانه آنان در یک جامعه رشدیافته و یا رو به رشد، موجب بالندگی بیشتر کشور و حتی جامعه جهانی گردیده و به تولید علم و اندیشه و توسعه همه جانبه و پایدار انجامیده و علی‎رغم برخی کنشها و واکنشهای طبیعی می‎تواند ثبات سیاسی حکومتها را نیز موجب گردد. ضمن اینکه مهم‎ترین مانع بر سر راه استبداد، خودکامگی، و فساد در تمامی عرصه‎های اجتماعی بوده و...

ادامه مطلب

خوانشی از سرفصل‌های شاخص کارنامه رضاخان

خوانشی از سرفصل‌های شاخص کارنامه رضاخان

تکلیف پول‌های رضاخان در بانک‌های خارجی هیچ‌گاه معلوم نشد پیدا شدن بقایای یک جسد در شهرری وانتساب آن به رضاخان، اگر صرفاً به گمانه درباره واقعی یا ساختگی بودن آن منحصر نماند و فرصتی برای بازخوانی چگونگی آمد و رفت و نیز شیوه کشورداری پهلوی اول مبدل شود، می‌تواند اتفاقی نیک قلمداد شود. در گفت‌وشنودی که پیش روی شماست، چنین هدفی تعقیب شده و استاد علی اکبررنجبر کرمانی پژوهشگر ارشد تاریخ...

ادامه مطلب

بازخوانی جنایات پزشک آدمکش رضا شاه!

بازخوانی جنایات پزشک آدمکش رضا شاه!

:  احمد احمدی متولد ۱۲۶۶ در مشهد اعدام شده در اسفند  ۱۳۲۳ تهران. او به پزشک احمدی معروف بود. اما درواقع شغل اصلی او  پرستاری بود و در حدود سال ۱۳۰۷ در بیمارستان احمدی تهران، که بعدها بیمارستان سپه نامیده شد، از بیماران پرستاری می‌کرد. او با مشاهدهٔ اعمال پزشکان تلاش کرد به‌طور تجربی امور پزشکی را فراگیرد. پس از فراگیری تجربی، در بسیاری از سخت‌ترین عمل‌ها حاضر شد. احمدی...

ادامه مطلب

مصدق از طرف رئیس کابینه کودتای رضاخان مورد تهدید قرار گرفت

مصدق از طرف رئیس کابینه کودتای رضاخان مورد تهدید قرار گرفت

اعتراض‌ سیدضیاء به مصدق‌السلطنه سیدضیاءالدین طباطبایی با ارسال تلگرافی به «مصدق‌السلطنه» والی فارس ضمن اعتراض نسبت به اقدام وی در جلوگیری از انتشار خبر رئیس‌الوزرایی او،(1) خاطرنشان کرد که با قشونی که تحت فرمان دارد هر مانع و مشکلی را به هیچ می‌شمارد.(2) وساطت اسمارت برای آزادی برخی زندانیان «والتر الکساندر اسمارت» پیرو دریافت نامه احمد درخشان درخواست او برای وساطت نزد...

ادامه مطلب

حکومت وحشت در سراسر کشور در دوره پهلوی اول

حکومت وحشت در سراسر کشور در دوره پهلوی اول

حکومت وحشت در دوره رضاخان که روحانیت و عشایر را هدف گرفته بود، در گام بعدی گریبان رجال سیاسی کشور را نیز گرفت. خبر دستگیری فیروز و عده‌ای دیگر طی تلگرام مورخ 22 ژوئن 1929 مخابره شد: «وزیر مالیه و برادرش، و همچنین استاندار فارس و تعداد دیگری از ژنرال‌های کشور احتمالاً همگی به اتهام خیانت به دستور شاه زندانی شدند.»  ویلیامسن کاردار وقت آمریکا در گزارش مورخ 26 ژوئن 1929 این ماجرا را پی می‌گیرد:...

ادامه مطلب

نخبه کشی در حکومت رضاخان

نخبه کشی در حکومت رضاخان

 اهمیت حضور نخبگان و تأمین امنیت و فعالیت آزادانة آنان در یک جامعة رشدیافته و یا رو به رشد، موجب بالندگی بیشتر کشور و حتی جامعة جهانی گردیده و به تولید علم و اندیشه و توسعة همه جانبه و پایدار انجامیده و علی‎رغم برخی کنشها و واکنشهای طبیعی می‎تواند ثبات سیاسی حکومتها را نیز موجب گردد. ضمن اینکه مهم‎ترین مانع بر سر راه استبداد، خودکامگی، و فساد در تمامی عرصه‎های اجتماعی بوده و شایسته سالاری...

ادامه مطلب