مدرسه
اشاره
بعد از مساجد، که اولین پایگاه‌های تعلیم و تربیت و آموزش و تحصیل در ایران پس از ظهور اسلام به شمار رفته، «مدرسه» عنوان جامع و کلی کانون‌های تحصیلی بوده است؛ کانون‌هایی که متناسب با سطوح مختلف تحصیلی با عناوین دبستان، راهنمایی، دبیرستان، و در مرحله عالی‌تر دانشسرا، دانشگاه، و ..... شناخته می‌شود. در تاریخ ایران پس از منسوخ شدن فعالیت مکتب‌خانه‌ها، کار «مدرسه»ها غالباً با شروع فصل پاییز آغاز می‌شده و اول مهر همواره به عنوان آغاز سال تحصیلی شناخته می‌شده است.
«گذرستان» حاضر تاریخچه‌ای از مدرسه‌های جدید و قدیمی ایران و سابقه تعلیم و تربیت در این مراکز را تشریح کرده است.
مدرسه در گذر تاریخ پس از اسلام، مسجد علاوه بر مکان عبادت به عنوان نخستین محل و پایگاه آموزش و پرورش نقش آفرینی می کرد. زیرا در این مکان مسلمانان هدف خود را که ترویج دین اسلام و آموزش مبانی آن بود، برآورده می کردند. مواردی که تدریس می شد در آغاز عبارت بود از خواندن قرآن، حدیث، بحث در اصول دین و مذهب، تفسیر قوانین شرع (فقه)، که بعدها صرف و نحو زبان عربی و ادبیات عرب و منطق و علم کلام نیز بر این مواد...
در اوایل دوره قاجار، در جریان جنگهای ایران و روسیه، دولتمردان ایران به ضعفهای سازمان نظامی بیش از پیش پی بردند و درصدد چاره جویی برآمدند. بدین منظور عباس میرزا چند تن از ایرانیان را برای فراگیری علوم و فنون جدید به اروپا اعزام کرد و افزون بر آن از مستشاران خارجی، از جمله ژنرال گاردان فرانسوی، برای آموزش نظامیان ایران دعوت به عمل آورد. میرزا تقی خان امیرکبیر، نخستین صدراعظم ناصرالدین شاه، تأسیس...
مدرسه عالی و یا همان مدرسه علوم سیاسی به دستور مظفرالدین شاه و با سعی و کوشش میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، وزیر خارجه و میرزا حسن‌خان مشیرالملک در سال ۱۲۷۸ خورشیدی (۱۱۰ سال پیش) به منظور تربیت دیپلمات و مأمورین وارد به امور سیاسی برای وزارت امور خارجه تأسیس شده است. در آغاز تأسیس مشیرالملک (حسن پیرنیا) و سپس محقق‌الدوله و پس از او ذکاء‌الملک فروغی، رئیس این مدرسه بودند و یک فرانسوی به نام چندلر...
سالهاست که بحثهای زیادی درباره اداره مدارس مطرح است. عده ای به دنبال واگذاری مدارس به بخش خصوصی و برخی خواهان حاکمیتی کردن آن هستند. فارغ از قضاوت پیرامون این دیدگاهها، مدرسه داری همواره فزار و نشیبهایی داشته که بررسی آن چراغ راه تصمیمات آینده است. مدرسه نهادی است که بعد از خانواده بیشترین تاثیر را در تربیت و شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان دارد. سیستم مالکیت و مدیریت مدارس در کشورهای مختلف...
انقلاب مشروطه ایران که در قرن نوزدهم میلادی رخ داد پدیدهای خلق‌الساعة محسوب نمیشد و نیازمند زمینههایی چون ایجاد بیداری اجتماعی در میان ایرانیان بود. پدیدهای که اگر چه در دورۀ ناصرالدین شاه و با گسترش روابط ایران و اروپا زمینههای شکل گیری خود را پیدا کرده بود، اما پس از او و در زمان شاهنشاهی مظفرالدین شاه بود که به منصۀ ظهور رسید. آنچه این پدیده را به چنین مرحله‌ای رساند...
تا بعد از مشروطیت مدرسه‌ای برای دختران ایجاد نشد، به عوام چنین تلقین می‌شد که درس خواندن برای دختران لازم و جایز و پسندیده نیست و شاید شرط عفت را در زندگی کنج خانه نشستن و نداشتن سواد می‌دانستند. ثانیاً عامه مردم نظر خوبی به تحصیل در مدارس جدید نداشتند و هر زمان که می‌توانستند محصلین و معلمین را مورد آزار یا سخریه و توهین قرار می دادند. تازه این امر دربارة پسران و مردان بود و دختران وضع...
مدرسه علمیه آیت الله العظمی بروجردی یا مدرسه خان در ضلع شرقی میدان آستانه حضرت فاطمه معصومه و جنب بازارچه معروف گذرخان واقع شده است تاریخچه ساختسنگ بنای این مدرسه که در نوع خود یکی از ابنیه دیدنی و زیبای شهر قم بشمار میرود به سال1123(ه.ق) توسط شخصی بنام مرحوم مهدیقلی خان (1) نهاده شد . ساختمان اولیه دارای چهار اتاق در یک طبقه بود ،امّا با گذشت بیش از 250سال از تاریخ ساخت، عوامل...
در بین مدارسی که توسط مسیونرهای خارجی در ایران تأسیس شد، فرانسویان جایگاه ویژه ای دارند. اینان نه تنها بیشترین مدارس مذهبی را در کشورمان ایجاد کردند، بلکه فعالیت چشمگیری در توسعه فرهنگ و جذب جوانان ایرانی از خود بروز دادند. عمده ترین مدارس فرانسوی در ایران عبارت بودند از : مدرسه سن لوئی، فرانکو پرسان، سن ژوزف ، آلیانس بنی اسرائلیت. مدرسه سن لوئی این مدرسه توسط مسیون لازاریستها که یکی از فرق...
در زمان نخست وزیری سردار سپه در سال 1303 وزیر معارف وقت «شاهزاده سلیمان میرزا» رئیس وقت حزب سوسیالیست ایران و شخصی که بعدها رئیس حزب توده ایران می شود، برای بررسی وضعیت مدارس دخترانه تهران در آن زمان، از یک خانم کارشناس فرانسوی به نام «هلن هس» دعوت به همکاری می کند. هلن هس پس از رسیدن به تهران، به بازرسی مدارس دخترانه تهران می پردازد و گزارشی از مشاهداتش تهیه می کند . این گزارش به دلیل اینکه از...
انقلاب صنعتی مغرب زمین با استعمار جدید همزادند. جهان در قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی شاهد تحول و در واقع رنسانس علمی و تکنولوژیک بود. کشورهای اروپائی در پی چندین سده داد و ستد تجاری و فرهنگی موفق به اخذ دستاوردهای تمدن سایر ملل جهان از جمله شرق به‌ویژه جهان اسلام و ایران شدند، این تبادلات علمی در دوره قرون وسطی که اروپا در رکود دانش و دانائی بسر می‌برد به مثابه هوا برای انسان بود، زیرا در صورت...
چه در دوره پیش از اسلام به ویژه در دوره هخامنشیان و ساسانیان که داری ارتشی با ساختار و دسته‌بندی مشخّص و منظّم بوده و چه پس از ورود اسلام که با افزوده شدن ارزش‌هایی مانند جهاد و شهادت در راه دین و خدا به ارزش‌های قبلی که همانا دفاع از خاک و مام وطن بود، داشتن ارتشی منظّم و تعلیم دیده، یکی از چالش‌های مهم پادشاهان و حکّام بوده است. دین اسلام والدین را تشویق به تعلیم و آموزش اسب سواری و...
یکى از حرکت هاى مؤثر و مفیدى که در تاریخ فرهنگ ایران، به عمل آمده تأسیس دارالفنون به دست میرزاتقى خان امیرکبیر است که در حقیقت اولین سازمان منظم و منطبق با اصول تعلیم و تربیت صحیح در ایران به شمار مى رود. امیرکبیر در تأسیس دارالفنون جد و جهد فراوان کرد ولى وقتى افتتاح شد بعد از آن سیزده روز بیشتر زنده نماند و سال هاى بعد این سازمان فرهنگى و پیشرفت ها و تحولات آن را هرگز به چشم ندید. دارالفنون با...
باغ نگارستان که در عصر قاجار توسط کمال الملک به مدرسه صنایع مستظرفه تبدیل شد و توانست در احیا و اشاعه هنرهایی همچون نقاشی، نگارگری، مجسمه‌سازی تاثیرگذار باشد، دوباره توسط سازمان زیباسازی احیا شده است. در این موزه که به بررسی مکتب کمال‌الملک و نگارگری تهران پرداخته شده، آثاری از کمال‌الملک و شاگردانش همراه با اسناد مدرسه صنایع مستظرفه، احکام و دست‌نوشته‌های این مدرسه به نمایش در آمده...
سالها قبل که کتابخانه مدرسه مروی را تحویل گرفتم گاهی افرادی جهت دانستن تاریخچة حوزة مروی مراجعه می‌کردند و من هم با اطلاعاتی که داشتم حتی الامکان پاسخ آن افراد را می‌دادم و یا به کتاب فهرست نسخ خطی مروی که آیت‌الله رضا استادی نوشته است، ارجاع می‌دادم. چون دیدم در این کتاب، مختصری از زندگی متولیان و واقفان آمده و کامل نیست به فکر افتادم تا تاریخی جامع از این حوزه مبارک گردآورم...
مسجد و مدرسه سپهسالار در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان و ورودی اصلی آن در خیابان شهید مصطفی خمینی امروزی واقع گردیده است. بنای این مجموعه در 1296ق توسط میرزاحسین‌خان سپهسالار قزوینی، صدراعظم ناصرالدین شاه آغاز شد. وی هزینه ساخت بنا را از محل عواید شخصی خود تأمین کرد. با مرگ او در 1298ق یحیی‌خان مشیرالدوله ادامه کار را به عهده گرفته و ساخت بنا را در 1302ق به پایان رساند. از معماران اصلی آن حاج ابوالحسن...
برای نخستین بار در ایران کتاب «مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم» آستان قدس رضوی بر اساس اسناد تاریخی به همت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی منتشر شد. این‌کتاب به کوشش «فاطمه جهان‌پور» زیر نظر شورای پژوهش سازمان به زیور طبع آراسته شده است.آستان قدس رضوی از سده‌های پیشین علاوه بر فعالیت‌های مذهبی، در زمینه خدمات اجتماعی، درمانی و فرهنگی نیز فعال بوده است. این مراکز...
به نقل از سند لانه جاسوسی محرمانه 17 سپتامبر 1979 ـ 26 شهریور 1358از: سفارت آمریکا، تهران ـ 10140 به: وزارت امور خارجه، واشنگتن ـ، فوریمرجع: تهران 10114 موضوع: ملی کردن مدارس خصوصی در ایران1- (محرمانه ـ تمام متن)2- در 16 سپتامبر دولت موقت ایران اعلام کرد که تمام مدارس خصوصی ایران ملی خواهند شد. طبق گزارش رادیو تهران، ملی کردن مدارس یک برنامه آزمایشی یک ساله خواهد بود که دولت امیدوار است که موفقیت‌آمیز...
نهضت مشروطه ایران علاوه بر تغییرات عظیم در ساختار حکومتی جامعه، ایجاد احزاب سیاسی مختلف، باز شدن درهای اندیشه‌های جدید و… نهاد جامعه زنان ایران را هم عمیقاً تکان داد. از همان ابتدای نضج این حرکت، زنان همپای مردان به تکاپو افتادند و از ماجرای گران شدن قند و درگیری در مسجد شاه گرفته تا مهاجرت و به توپ بستن مجلس در جوش و خروش بودند. بدین جهت پس از استقرار نظام مشروطه به مرور، زنان نیز...
مدرسه فیروز بهرام از اماکن تاریخی منطقه 12 شهر تهران است. دبیرستان فیروز بهرام تاسیس 1311خورشیدی یکی از دبیرستان های قدیمی و زرتشتی شهر تهران واقع در خیابان میرزا کوچک خان است. این دبیرستان به دست رادمنش بهرامجی بیکاجی به یادبود از فرزندش فیروز که متولد شهریور 1274 هجری خورشیدی و 1895 میلادی بود و در هندوستان درگذشت نام گذاری شد وی در هشتم دی ماه 1294 هجری خورشیدی و 1915 میلادی در گذشت و این بنا به نام...
یکی از مدارس عالی بزرگ و آباد که در قرون اخیر بنا گردیده ، مسجد و مدرسه عالی سپهسالار است که در کنار مجلس شورای ملی سابق واقع شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مدرسه عالی شهید مطهری تغییر نام داده است. بنای مدرسه عالی شهید مطهری بوسیله میرزا حسین خان سپهسالار در سال 1296 هـ . ق(1257 هـ . ش) بر اساس نهاد وقف، بنیان نهاده شده است و پس از مدتی وقفه در سال 1303 هـ . ق (1261 هـ . ش ) اتمام پذیرفت. درباره ی...
