حزب رستاخیز
اشاره
حزب رستاخیز به عنوان تنها حزب واحد فراگیر، به دستور محمدرضا پهلوی در ۱۱ اسفند ۱۳۵۳ تشکیل شد. این حزب مرحله جدیدی از دیکتاتوری شاه بود که بقایای اصول مشروطیت و دموکراسی فرمایشی را در ایران فرو می‌ریخت. مهم‌ترین دلیل تأسيس حزب رستاخیز خوی استبدادی شاه بود. امام خمینی در 21 اسفند 1353 شرکت در حزب رستاخیز را حرام اعلام کردند. شاه در 24 ارديبهشت 1357 صراحتاً اعلام كرد از عملكرد حزب رستاخیز رضايتى ندارد. پرویز راجی آخرین سفیر شاه در انگلیس نیز حزب رستاخیز را «انجمن فرصت‌طلبان سیاسی» دانست که در آن، «عده‌ای دور هم می‌نشستند و کاری جز تدوین وظایف حزب و ستایش از اعمال شاه انجام نمی‌دادند.» در 2 مهر ماه 1357 حزب مزبور رسما انحلال خود را اعلام کرد و شاه در کتاب «پاسخ به تاريخ» تأسيس حزب رستاخيز را يكى از اشتباهات بزرگ تمام دوران حکومتش ارزيابى کرد.
«گذرستان» حاضر، تاسیس تا فروپاشی حزب رستاخیز را مورد بررسی قرار داده است.
در تاریخ همیشه افرادی بودند که با تصمیم های خود گاهی توانسته اند مسیر حرکتهای تاریخی را تحت تاثیرقرار دهند. اگرچه این تغییر مسیرها همیشه مثبت یا منفی نبوده اما بی شک موجب ایجاد نقاط عطفی شده که منشاء تحولات بعدی شده اند. از جمله این تصمیم ها ، فرمان محمدرضا شاه در آخرین روزهای سال 1353 بود که خواستار تشکیل یک حزب فراگیر تحت عنوان "رستاخیز" در ایران شد. برای دیکتاتوری که تصور می کرد حکومت از درون پوسیده...
مهم‌ترین کارکرد احزاب فرمایشی در جوامع تحت سلطۀ حکومت‌های استبدادی «ضد حزب» بودن آنهاست؛ به‌گونه‌ای‌که جامعه را از دستیابی به کارویژه‌های واقعی حزب محروم می‌سازد و در عین حال فضا و ذهنیت سیاسی جامعه را فریب می‌دهد تا یا از مطالبات حزب‌خواهی خود دست بردارند یا آن را محقق‌شده فرض کنند. امّا حزب رستاخیز ایران، که در اواخر سلطنت پهلوی دوم به‌وجود آمد، علاوه بر آن، کارکردهای دیگری را نیز برای...
حکومت 57 ساله رژیم پهلوی بر ایران نمونه ای روشن از حکومت های استبدادی است. در طول این دوران در برهه هایی از زمان بنا به شرایط داخلی و بین المللی اندک فضایی باز شده و طی آن گروه ها احزاب، سازمان ها و... موفق به عرض اندامی گردیدند اما عمر چنین ظهورها وبروز هایی بسیار کوتاه بوده و بزودی استبداد با چهره ای خشن تر از قبل بازگشته است. نمونه ای از شرایط مذکور دهه 1320 می یاشد که طی آن برخی فعالیت های سیاسی در قالب...
اسدالله علم در سالهای تصدی خود در وزارت دربار گامهای اساسی دیگری در راه تثبیت قدرت و دیکتاتوری محمدرضا شاه برداشت. ازجمله اقدامات تصمیم به انحلال احزاب دوگانه (حزب ایران نوین و حزب مردم) بود. در این زمان شاه و علم دریافته بودند که این احزاب نه تنها کارآیی لازم را از دست دادهاند، بلکه اثرات معکوس و منفی برجای نهادهاند. چنین بود که شاه با همیاری اسدالله علم بهتدریج انحلال این احزاب را عملی ساخت؛ بدون...
محمدرضا پهلوى (شاه وقت ایران) روز ۱۱ اسفند ۱۳۵۳ در جلسه بزرگى با حضور نخست وزیر، وزرا، مقامات دولتى، نمایندگان مجلس، بازرگانان و نمایندگان احزاب، تشکیل حزب واحد رستاخیز را اعلام کرد و گفت: «دوران دودوزه بازى کردن ها به سر آمده و جاى کسى که با قانون اساسى و نظام پادشاهى و انقلاب ششم بهمن (انقلاب سفید) مخالف است، یا در زندان است یا خارج از کشور»! زمینه هاى فکرى تصمیم شاه مبنى بر ایجاد سیستم تک حزبى،...
در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته، پیشرفت احزاب همپای صنعت و سرمایه داری رشد کرده بعد از گذشت سالها، در کنار سایر امور اقتصادی و فرهنگی تجربه تشکیلاتی و حزبی نمودار گردیده است. این احزاب در جهت اهداف و منافع ملی، پس از کسب قدرت یا تأثیرگذاری بر حکومت و مشارکت در قدرت، ضمن ورود در صحنه سیاسی و اجتماعی نهادهای سیاسی را به تدریج به وجود آورده اند. اما کشورهای در حال توسعه، یا فاقد احزاب سیاسی (البته به...
نظر به مخالفت این حزب با اسلام و مصالح ملت مسلمان ایران، شرکت در آن بر عموم ملت حرام و کمک به ظلم و استیصال مسلمین و مخالفت با آن از روشن ترین موارد نهى از منکر است. تأسیس «حزب رستاخیز» در روز یازدهم اسفند سال 1353 توسط محمد رضا پهلوى اعلام شد، وى در یک مصاحبه مطبوعاتى همه ایرانیان را موظف به عضویت در این حزب کرد و اعلام نمود کسانى که عضو این حزب نشوند باید از کشور اخراج گردند. اعتقاد به نظام شاهنشاهى،...
«من چون شاه کشور مشروطه هستم دلیلی نمی‌بینم که مشوق تشکیل احزاب نباشم و مانند دیکتاتور‌ها تنها از یک حزب دست‌نشانده خود پشتیبانی نمایم» - محمدرضا پهلوی، ماموریت برای وطنم، صفحه ۳۳۶ محمدرضا پهلوی در اوایل دهه ۴۰ این چنین نگاه خود به احزاب را تشریح می‌کرد و در جایگاه شاهی که مدعی بود برای ملتش دموکراسی می‌خواهد، به کار توجیه نظام دو حزبی خود مشغول بود. در کشوری که می‌گفت «بر موازین دموکراسی...
« برای ما ایرانیان که در طریق وصول به دموکراسی واقعی گام برمی داریم، فرض است که همواره این نکته را نصب‌العین خویش قرار دهیم که برای رسیدن به این منظور تحمل هر دشواری سهل و سزاوار است.» - محمد رضا پهلوی«دموکراسی؟ آزادی؟ این حرف‌ها یعنی چه؟ ما هیچ کدام از آنها را نمی‌خواهیم.» - محمد رضا پهلویاحزاب دولت ساخته امدادگر همیشگی قدرت طلبان بوده اند؛ احزابی که هدف از تأسیس آن ها صرفاً حفظ قدرت یا رسیدن...
«حزب رستاخیز ملت ایران» که در تاریخ 11 اسفند 1353 طی کنفرانسی رادیو ـ تلویزیونی به عنوان تنها حزب فراگیر در راستای برنامه‌های بلند پروازانه محمدرضا پهلوی برای رسیدن به «دروازه‌های تمدن بزرگ» برپا شده بود، بیش از آنکه از متن جامعه‌ی ایران برخیزد، حاصل فضای ناشی از افزایش درآمدهای سرشار نفت و به تبع آن افزایش قدرت سرکوب رژیم پهلوی بود. تشکیل حزب رستاخیز به همراه اقدامات فرهنگی مغایر با اصول...
حزب رستاخیز همراه با افزایش قیمت نفت تأسیس و با تشدید انقلاب اسلامی، منحل شد. آنچه مقاله‌ی حاضر درصدد تبیین آن است چرایی تأسیس این حزب و نقش آن در تسریع وقوع انقلاب اسلامی است. آیا می‌توان گفت این حزب به روند انقلاب سرعت بخشید؟داستان خاندان پهلوی و مسئله‌ی تحزب در ایران، داستان جالبی است. قصه‌ای که پیامدهایش برای این خاندان، پُرفرازونشیب بوده است؛ از روی کار آمدن تا برافتادن. اگر روزی حزب تجدد در...
5اسفند 1353 سالروز تاسیس «حزب رستاخیز» است. اما پرسشی که در پس این سالها، همچنان باقی مانده، این است که چه شد «محمدرضا پهلوی» به‌یکباره تصمیم گرفت همان بساط نیم‌بند چند حزبی را در کشور برچیند و سامان تک‌حزبی برپا کند. از آن مهم‌تر پیشنهاد آن از چه کسی بود؟ ایده ازآن خود شاه بود یا عده‌ای از نزدیکان تحصیلکرده از آمریکا برگشته‌ای مانند «هوشنگ نهاوندی»، «علی‌نقی عالیخانی» و... ابتکار...
از جمله‌ی جدیدترین نظام‌های حزبی، نظام تک‌حزبی است که اولین بار در قرن‌بیستم به وسیله‌ی فاشیست‌ها و سپس مارکسیست‌ها و نازیست‌ها به کار گرفته شد. حزب واحد یا نظام تک حزبی، به این جهت از نظام‌های دیگر و همچنین حزب مسلط جدا می‌شود که در چنین نظامی رقابت آراء احزاب مختلف مردود است؛ در حالی که درنظام با حزب مسلط، به احزاب دیگر...
شاه از مدتها قبل از بعدازظهر آن روز سرنوشت‌ساز یکشنبه یازدهم اسفند 1353 درباره نظام حزبی موجود در کشور و اینکه ضرورتاً باید تغییراتی جدی در آن ایجاد کند، در حال تفکر و به اصطلاح سبک سنگین کردن اوضاع بود.مصطفی الموتی از رهبران حزب ایران نوین ضمن اینکه انحلال یکباره احزاب را تقبیح و تصریح می‌کند که آن همه تشکیلات گسترده و عریض و طویل به سرعت از هم فروپاشیده و از میان رفت، تأکید دارد که تا آن هنگام...
