مورگان شوستر
اشاره
«مورگان شوستر» حقوقدان و کارشناس مالی آمریکا بود که به دعوت دولت ایران و به منظور اصلاح امور مالی کشور در اردیبهشت ۱۲۹۰ وارد تهران شد. اما عملکرد مالی، حقوقی، سیاسی، و امنیتی شوستر سبب بدبین شدن سفارتخانه‌های انگلیس و روسیه نسبت به وی شد و در نتیجه پس از التیماتوم آذرماه ۱۲۹۰ روسیه به دولت ایران مبنی بر عزل شوستر، وی مأموریت خود را نیمه تمام گذاشت و در بهمن همان سال به آمریکا بازگشت.
مجله «گذرستان» حاضر به شرح عملکرد و ماموریت «مورگان شوستر» در ایران پرداخته است.
روز 8 آذر 1290 دولت روسیه با تعیین یک ضرب‌الاجل 48 ساعته خواستار اخراج مورگان شوستر آمریکایی از ایران شد. این درخواست در همین روز متعاقب موضع قاطع مرحوم سیدحسن مدرس، از سوی نمایندگان مجلس شورای ملی رد شد. بدون تردید مورگان شوستر- که برای اصلاح مالیه آمده بود اما عملاً خود را درگیر مسائل داخلی ایران کرد- نقش بسیار مهمی در بحرانهای مشروطه دوم داشت. چند روز پس از ورود شوستر به ایران، وی با...
در اواخر سال 1328 ق. دولت وقت درصدد برآمد برای ساماندهی به امور مالی کشور، مستشارانی از کشورهای خارجی استخدام کند و به دنبال آن زمینه استخدام مورگان شوستر آمریکایی و چند تن دیگر از اتباع آن کشور فراهم آمد و این گروه در 12 جمادی‌الاول 1329 وارد تهران شدند. شوستر برای پیشبرد کار خود، لایحه‌ای تنظیم کرد و برای تصویب به مجلس شورای ملی (دوم) فرستاد. به رغم نارضایتی و مخالفت دو بانک شاهنشاهی و...
روز ۲۴ آذر سال ۱۲۹۰دولت روسیه تهدید کرد چنانچه ظرف مدت شش روز مورگان شوستر خزانه دار کل ایران از این کشور اخراج نشود و استخدام اتباع خارجی از این پس تحت اجازه روس و انگلیس قرار نگیرد تهران را با چهارهزار سرباز اشغال خواهد کرد ... سیاست داخلی و خارجی ایران در قرن نوزدهم و دهه اول قرن بیستم میلادی، برآیند رقابت روسیه و انگلستان در داخل کشور بود. این رقابت با پیامدهای منفی فراوانی روبرو بود، به‌طوری...
محمدعلی شاه از روز تاجگذاری سر مخالفت با مشروطه را گذاشت و در اولین گام در روز تاجگذاری‌اش نمایندگان مجلس را دعوت نکرد. پس از آن به ستیز با مشروطه پرداخت و پس از چندی کش و قوس سرانجام شمشیر را از رو بسته و دستور به توپ بستن مجلس داد و با همراهی سرهنگ لیاخوف روس این کار را به انجام رساند. به دنبال این اقدام چند تن از مشروطه‌خواهان سر‌شناس چون میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین و...
به تخت‌نشینی آقا محمد خان قاجار در سال 1210 قمری را باید پایان اغتشاشات و نا به سامانی‌هایی دانست که در اواخر دوران زندیه به وجود آمده بود، تلاش‌های فراوان او باعث شد تا بار دیگر ایران از وحدت و تمامیت ارضی و استقرار حکومت مرکزی برخوردار شود، قدرت خودکامه او باعث شد برای مدتی اختلافات داخلی از بین برود، اما با روی کارآمدن فتحعلی‌شاه و در نتیجه انعقاد قراردادهای گلستان و ترکمانچای...
روز دهم شهریور 1295 تشکیلاتی به نام «کمیته مجازات» به طور مخفی تشکیل شد تا اشخاص را ترور کند. این کمیته عده زیادی از آدمکشان حرفه‌ای را اجیر کرد. کمیته مجازات عنوان گروهی بود با مشی قهرآمیز که 10 سال پس از انقلاب مشروطیت شکل گرفت و می‌خواست از طریق اعمال خشونت به آرمان‌های خود دست یابد. این گروه گرچه عمری بیش از دو سال نداشت اما حکایتی مکرر داشت در سالهای بعد. بعد از به توپ...
شیوه‌های مورد استفاده حکومتها در ایجاد و استفاده از نیروهای دفاعی و نظامی خود در تامین امنیت، به مثابه مهمترین نیاز هر کشوری، نشان‌دهنده ساختار قدرت سیاسی از یک‌سو و نحوه تعاملات آن با محیط پیرامونی است. بررسی شکل‌گیری و انحطاط و انحلال ژاندارمری در ایران به خوبی ویژگی «وابستگی» حکومتهای قاجار و پهلوی را آشکار می‌سازد. نکته قابل توجه و تامل در پیدایی وابستگیها، نیازهای حقیقی...
شوستر در ۱۸۷۷ میلادی در واشنگتن به دنیا آمد و در مدرسه عالی مرکزی همین شهر به تحصیل رشته حقوق پرداخت. او در ۱۹ سالگی به عنوان منشی و تندنویس اداره لشگری ایالات متحده آمریکا از خود چهره‌ای برجای نهاد که پس از مدتی کوتاه به عضویت هیاتی درآمد که بر تخلیه کوبا از قشون اسپانیا نظارت می‌کرد. این سوابق و تجربه سبب شد که در ۲۹ سالگی به سال ۱۹۰۶ میلادی مدیریت اداره گمرک فیلیپین را به بسپارند تا به سه وظیفه...
سیاست داخلی و خارجی ایران در قرن نوزدهم و دهه اول قرن بیستم میلادی، برآیند رقابت روسیه و انگلستان در داخل کشور بود. این رقابت با پیامدهای منفی فراوانی روبرو بود، به‌طوری که برخی دولتمردان ایران را به نزدیک شدن به یک قدرت سوم ترغیب کرد. اگرچه این گرایش در بسیاری از موارد با هدف کاستن از تبعات منفی آن رقابتها صورت می‌گرفت، اما مجریان این سیاست به‌ویژه در سالهای پس از مشروطیت، تلاش کردند تا از...
یکی از مسائلی که پس از فتح تهران (۱۳۲۷٫ق) مطرح شد، بحران مالی و تلاش دولت ایران برای دریافت وام از دولتهای روس و انگلیس بود. پیش‌ازاین، دولت ایران چندین‌بار از دولتهای روسیه و انگلستان تقاضای وام کرده بود. درخواستهای مذکور یا با مخالفت آنها و یا با شرایط سخت و غیرقابل قبولی روبرو شد که ایران قدرت برآوردن آنها را نداشت. حتی تلاش دولت ایران برای دریافت وامی از شرکت سموئیل و شرکا (Samuel & Co.) و سپس...
بدون تردید مورگان شوستر- که برای اصلاح مالیه آمده بود اما عملاً خود را درگیر مسائل داخلی ایران کرد- نقش بسیار مهمی در بحرانهای مشروطه دوم داشت. چند روز پس از ورود شوستر به ایران، وی با «مجلس و جماعتی که وکیل و محل امیدواری و خیالات بیشتر اهالی ایران» بودند، ملاقات کرد. پس از آن فوراً با یک محفل به قول خودش «مخفی» ارتباط برقرار نمود که آن محفل شوستر را در برابر کسانی که «از روی...
مورگان شوستر تابستان 1911 (12 جمادى الاول 1329) وارد تهران شد و به زودى کار خود را به عنوان خزانه دار و اختیار دار کلّ مالیة ایران، آغاز کرد. او، با موقعیت بسیار مهم دولتى که در ایران داشت، بنا به سنت معمول، بایستى از سفراى روس و انگلیس دیدارى دوستانه به عمل مى‌آورد، که چنین نکرد و همین امر (بویژه با تحریکات رقیب بلژیکى او: مرنارد، رئیس کلّ گمرک ایران) «نشانة دشمنى» با «قدرتهاى خارجى» قلمداد...
هنگامی که مجلس نوپای مشروطه برای اصلاح اداره کشور تصمیم گرفت از کارشناسان کشورهای مختلف استفاده کند، دو دولت روس و انگلیس از این اقدام سخت عصبانی شدند. مورگان شوستر معروف ترین چهره در بین آنها بود که با اختیارات وسیعی که مجلس به او داد، شروع به انجام اصلاحات دامنه دار در امور مالی و اداره گمرکات کرد. ورسیه با دو التیماتوم ایران را تهدید کرد و خواستار اخراج مورگان شوستر شد. به رغم ایستادگی مردم، مجلس و روحانیان و با حمایت انگلیس از روسیه، سرانجام مورگان شوستر از ایران اخراج شد و اصلاحات وی ناتمام ماند. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چرا دولتمردان ایرن، برای حل معضلات اقتصادی و امنیتی خود آمریکایی ها را برگزیدند و آیا با این اقدام، به اهداف مورد نظر خود رسیدند. دیگر اینکه عکس العمل انگلیس و روس، دو قدرت دیگر آن زمان در برابر این انتخاب چه بود؟
