«تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز» نادرمیرزا تصحیح شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز» اثر نادرمیرزا به‌کوشش غلامرضا طباطبایی‌مجد، مجموعه‌ای از مطالعات، مشاهده‌ها و شنیده‌های نادرمیرزا است که در طول 40 سال با دقت تحقیق یا از افراد مطلع گردآوری کرده است.

نادر میرزا (1243 ـ 1303 هجری‌قمری) از شاهزادگان فرهیخته عصر قاجار، به دلیل دسترسی به کتابخانه مفصل و ارزشمند میرزا کاظم وکیل‌الرعایا و نیز همکاری نزدیک با کتابدار مظفرالدین‌میرزا ولیعهد، توانسته بود بیش از یک‌صد فرمان و احکام تاریخی از جانب شاهان افشار، زند و قاجار به فرماند‌ه‌ها، حکام و علمای آذربایجان را گردآوری کند که مطالعه این اسناد برای پژوهش درباره اوضاع سیاسی و اجتماعی 200 سال اخیر آذربایجان، به‌ویژه تبریز اهمیت بسیاری دارد.

طباطبایی‌مجد در آغاز کتاب می‌نویسد: «تمامی این آداب و رسوم را که فقط «به تبریز باشد و به جای دیگر از ایران و آذربایجان نباشد» و خود شخصاً در اجرای آن‌ها ناظر بوده، به‌دقت و وسواس تمام نگاشته است. به همین جهت کتاب حاضر آیینه تمام‌نمایی از آداب و رسوم جاری در یک‌صد سال پیش از این بوده است.»

در آغاز پس از «مقدمه مصحح» و «دیباچه کتاب، نگارش: ملک‌المورخین لسان‌الملک»، فصل «جغرافیای مظفری»‌ آمده است. در ادامه نیز بخش‌های «داستان فتنه خرمیه با گرفتاری بابک به پایمردی افشین...»، «فی تقسیم قنوات تبریز»، «فی عدد سُکانِها»، «فی اسماء محالها و ما یتعلق بها»، «فی اجداد رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله»، «فی طول التبریز و عرضها»، «فی ابنیه القدیمه و الجدیده بها»، «در یاد کردن مقابر و گورستان‌های قدیم و جدید تبریز»، «شعرا و حکمای تبریز»، «حکما و ادبای تبریز»، «صفت رَبع رشیدی»، «این فصلی است نادر و مشبع در آغاز و انجام عشیرت دنبلی...»، «صفت شاه‌گلی»، «در بیان یادداشت حکام و فرماندهان که به روزگار شاهنشاهان قاجار به تبریز بودند...» و «فصل در بیان فواکه تبریز و انواع آن» آمده است.

در بخشی از مقدمه مصحح با عنوان «تبریز را هم از یاد نبریم» آمده است: «داوری منصفانه در مورد خدمت یا خیانت یک‌صد و پنجاه سال سلطنت دودمان قاجاریه در ایران اگر غیرممکن نباشد، حداقل مشکل است. علیرغم تالیف، تصنیف کتب، مقالات و رسالات بی‌شمار در خصوص آثار سلطنت این وجود این خاندان در آن دوره از زمان، در خاک پهناور ایران مثمر ثمر بوده، یا مایه شر.»

دیگر بخش‌های کتاب «فصل در عادات و آداب زندگانی تبریزیان به کوتاه‌تر سخن»، «گفتار در خاندان‌های بزرگ که بدین مصر مبارک وطن دارند»، «صورت خط حاجی میرزا موسی»، «خاندان دیگر که به روزگار گذشته وجیه بودند»، «گفتار در احوالات خود مولف مرحوم مغفور مبرور شاهزاده نادرمیرزا»، «یادداشت فرماندهی حضرت ولیعهد به آذرآبادگان»، «گفتار در یاد کردنِ پادشاهان و فرماندهان در قرون خالیه...»، «گفتار در ذکر فرماندهان تبریز پس از انجام پادشاهان ترکمان تا به روزگار ما»، «هو الله تعالی»، «داستان حفر کانال و التقاء بحرین مدیترانه و بحر احمر...» و «توضیحات تعلیقات» به همراه «معنی پاره‌ای از لغات» نام دارند.

این اثر تصاویر زنده و گویا از رخدادها، مراسم نوروزی، شیوه زندگی مردم عادی، سوگواری‌ها، عروسی‌ها، استقبال‌ها، نحوه تهیه و پخت غذا و فهرست انواع میوه‌ها به‌شمار می‌آید.

چاپ نخست «تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز» اثر نادرمیرزا به‌کوشش غلامرضا طباطبایی‌مجد در 850 صفحه، شمارگان یک‌هزار و 100 نسخه و بهای 50 هزار تومان از سوی انتشارات آیدین و یانار در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار گرفت.