چرا حکومت پهلوی با بهائیان هم‌گام بود؟

به رغم اینکه سازمان سیاسی بهاییت به صورت هدفمند در حال فعالیت بود و با تدوین ایدئولوژی سیاسی جدید خود به فتح مرحله‌ای مراکز قدرت می‌اندیشید، پرسش مهم این است که چرا پهلوی با بهاییت همراهی داشت؟ مهمترین دلیل را می‌توان در وابستگی این حکومت به قدرت‌های بیگانه، یعنی آمریکا، اسراییل و انگلیس دانست. در حقیقت حکومت پهلوی و سازمان سیاسی بهاییت هر دو تابعی از سیاست دولت‌های سلطه‌گر بودند و از نوعی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز برخوردار بودند.

بهاییت در دوردستِ آرزوهای خود به فراتر از حکومت پهلوی می‌اندیشید و برای رسیدن به حکومت بهایی برنامه‌ریزی می‌کرد. با وجود این، نتوانست در طول حکومت پهلوی به مهمترین خواست خود که رسمیت‌یافتن بود دست یابد. این تقاضا در تقابل با جامعه ایران بود و حکومت پهلوی هم از انجام آن واهمه داشت. در کیفیت رابطه بهاییت با حکومت پهلوی، مورّخان بهایی موضوع تحت مراقبت بودن بهاییان به‌وسیله ساواک را برجسته کرده‌اند. این اقدام ساواک اهداف دیگری جز محدود کردن بهاییان داشت. نتیجه آن مراقبت، رشد همه‌جانبه بهاییت در دوران پهلوی بود. پهلوی به‌دنبال «رشد کنترل‌شده بهاییت» در ایران بود، هرچند که در آن هم توفیقی نداشت. اگر در سال ۱۳۵۷ انقلاب نمی‌شد، معلوم نبود رشد سازمان بهاییت به کجا می‌انجامید.

در دوران پهلوی بهاییت توانست برنامه‌های توسعه‌گرایانه خویش را اجرا کند و در بسیاری از نهادهای حکومتی از ارتش تا دولت نفوذ کند. این تجربه رابطه خوب بهاییان و گرایش آنان به این حکومت را بازگو می‌کند. ائتلاف بهاییان با حاکمان پهلوی تا جایی بود که مبلّغان این سازمان در محافل خصوصی رضاشاه را یک «بهایی واقعی» معرفی می‌کردند. آنها مدعی بودند رضاشاه چون خود بهایی بود، مخفیانه اقدام به کشتار مسلمانان کرد و سیاست‌هایی که او در مقابله با روحانیت و اسلام اجرا کرد برآمده از آموزه‌های حسینعلی نوری بوده است. «جلسه‌ای با شرکت ۱۲ نفر از بهاییان شیراز تحت عنوان کمیسیون نشر نفحات‌الله در منزل مسیح‌الله روحانی تشکیل گردید [...] آقای مسیح‌الله روحانی پیرامون بهاییت سخنرانی و اظهار داشت [...] شماها به یاد ندارید که در زمان رضاشاه و در زمان [آیت‌الله] سیدنورالدین [شیرازی] ما را غارت کردند ولی شخص رضاشاه از این موضوع بسیار ناراحت بود و مخفیانه و دور از چشم علما عده‌ای از مسلمانان را از بین برد؛ چون او یک بهایی واقعی بود و همیشه از بهاییان پشتیبانی می‌کرد. کشف حجاب از روی قانون و منطق بهاءالله صورت گرفت.»(۱)

بهاییان به عدم رسمیت‌یافتن سازمان بهاییت اعتراض می‌کردند و از وضعیت بد بهاییان در دوران پهلوی سخن می‌گفتند. همین افراد زمانی که بهاییت را در ایران با دیگر کشورهای مسلمان مقایسه می‌کردند، زبان به مدح حکومت پهلوی گشوده و شاه را دعا می‌کردند. در این دوران ایران تنها کشوری بود که بر اثر سیاست‌های غرب‌گرای حکومت پهلوی، بهاییان توانسته بودند در آن رشد کنند و بسیاری از مناصب حکومتی را اشغال کنند. «از روزی که در روزنامه کیهان خبری مربوط به بهاییان خاورمیانه چاپ شده و در آن اعلام گردیده که در کشورهای ترکیه و مصر اموال ۱۸ خانواده بهایی مصادره گردیده و از آن ممالک بیرونشان کرده‌اند، موجب وحشت و اضطراب کلیه بهاییان فراهم گردیده است و همگی اظهار امتنان و قدردانی از وضع کنونی مملکت به رهبری شاهنشاه آریامهر نموده که در دنیای کنونی هیچ‌کس حق ندارد به بهاییان ایران اهانتی بنماید و برای همین منظور بقای عمر معظم‌له را آرزو می‌کنند.»(۲)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

پانوشت‌ها:

۱- از ۷ه به ۳۲۱، فعالیت بهاییان، ش ۹۵۷۸/ه، ۱۳۵۰/۳/۳۱، خیلی محرمانه.

۲- از ۵ه به ۳۲۱، ش ۱۷۰۱۶/ه، ۱۳۵۱/۱/۱۰.

منبع: سازمان سیاسی بهائیت؛ دکتر حمیدرضا اسماعیلی؛ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛ صص ۴۳۴ تا ۴۳۶