قاجارها با ژاپن و چین جنگیدند

در مسکو «باسماننی قدیمی(منطقه ای در مسکو)» کتابی توسط الدرالخان اوغلی اسماعیلوا که قبلاً در مسکو زندگی می کرد به چاپ رسید با نام «شاهزاده های فارسی از اهالی قاجار در سلطنت روسیه».

این نوشته تقریباً در ۶۰۰ صفحه – شرح فعالیت یکی از مشهورترین سلسله های آذری زبان خاور نزدیک و خاور میانه که از سال۱۷۹۶تا  ۱۹۲۵ در ایران حکمرانی می کرد را در خاک روسیه نشان می دهد. 

اگر چه نویسنده اثر خود را به عنوان پژوهش شجره نامه ای و سلسله ای تلقی می کند، اما در کتاب فرایندهای پیچیده ی تاریخی آن دوره در محدوده ی روسیه و ایران و همه ی منطقه ی قفقاز مورد بحث قرار گرفته اند.این اثر همچنین در تاریخ آذربایجان ، از زمان کسانی که به شرکت داشتن درترکیب  سلطنت روسیه در اوایل قرن نوزدهم  تقدم داشتند تا ۱۹۲۰ می پردازد. 

موضوع اصلی کتاب داستان قره باغ و مروارید آن شوشا ، جایی که شاهزاده بهمن میرزای قاجار در آن سکونت می کرد و تا پایان زندگی خود(۱۸۸۴)زندگی می کرد می باشد. 

بهمن میرزای قاجار- برادر کوچک محمد شاه ، که از سالهای ۱۸۳۴ تا ۱۸۴۸ در ایران حکومت می کرد،به خاطر دسیسه های دربار و احساس خطر از سوی دربار مجبور به ترک کشور و تحت الحمایگی روسیه شد . 

در ۱۸۷۳ ناصر الدین شاه با بهمن میرزا و اعضای خانواده ی او ملاقات می کند. بهمن میرزا که از یورش خسروخان به آذربایجان در هراس بود، برای دیدار صدراعظم راهی تهران شد. در تهران حاجی میرزا آقاسی او را به حضور نپذیرفت و بهمن میرزا ناگزیر به حضور شاه رفت.(هر چند شاه او را امان داد اما رفتار غیر دوستانه وی موجب شد که بهمن میرزا برای نجات جان خویش، به سفارت روسیه پناه ببرد. او چندی بعد، همراه خانواده اش به تفلیس و بعد از سه سال به شوشا رفت و تا پایان عمر در حمایت روسیه تزاری زیست. در نخستین سال‏های سلطنت ناصرالدین شاه، روسیه تلاش کرد بهمن میرزا را به جای ناصرالدین شاه به تخت بنشاند، که فرجامی نیافت. بهمن میرزا در ۱۳۰۱ هـ ق در شوشا درگذشت.)

در این کتاب نامه ی (کیکوبد میرزا) به  نیکولای دوم دیده می شود ، که در آن جنگ ها وبرخوردهای آذربایجان و ارمنستان که در سال ۱۹۰۵ در شوشا اتفاق افتاده بود به تصویر کشیده می شود . 

نویسنده ی کتاب تصنیف زیبای بهمن میرزا خطاب به الکساندر دوم را توصیف می کند که در سال ۱۸۷۱ به وی اعطا می گردد(شکرنامه ی شاهنشاهی) . 

از نکته های جالب این کتاب می توان به موضوع زیر اشاره کرد : طبق گفته ی اسماعیلوا ۱۸ نفر از پسران بهمن میرزا عضو ارتش روسیه می شوند ، که اسامی آنها را می توان در لشکرکشی های خاور دور و منطقه ی قفقاز غربی ، در جنگ روسیه با ترکیه در سال های۱۸۷۸-۱۸۷۷ در لشکر کشی به چین ۱۹۰۱-۱۹۰۰ و در جنگ روسیه با ژاپن و در جنگ جهانی اول مشاهده کرد . 

از کارهای ارزنده ی نوادگان بهمن میرزا می توان به ساخت تجهیزات نظامی جمهوری دموکرات آذزبایجان شوروی در سالهای ۱۹۲۰-۱۹۱۸ اشاره کرد .

کتابی که اسماعیلوا روی آن ۱۰ سال کار کرد اسناد و مدارک تاریخی مسکو ، سنت پترزبورگ ، قفقاز شمالی و آذربایحان و …..را در بر می گیرد.