چگونه رضا خان سالانه 25 میلیون دلار از کشور خارج کرد؟ / گزارش نیویورک تایمز از دارایی‌‌های محمدرضا پهلوی

با گسترش اعتراضات و مبارزات مردمی در سال‌های پایانی عمر رژیم پهلوی و با به خطر افتادن اموال و دارایی‌های خاندان پهلوی، آنان و وابستگان‌شان، با فروش املاک به دولت و دیگران، دارایی‌های غیر منقول خود را نقد کردند و به خارج انتقال دادند. سابقه انتقال دارایی‌ها به خارج از کشور، به زمان رضاخان برمی‌گردد. او مبالغ زیادی از منابع ارزی کشور ار به بانک‌های خارجی انتقال داده بود و سالانه حدود شصت میلیون میلیون تومان- معادل 25 میلیون دلار- به خارج ارسال کرد. او که سپرده‌ای در حدود 300 میلیون تومان در بانک‌های خارج داشت، اظهار داشته بود: «7000 میلیون تمام جمع کردم که به ملت یاد بدهم که با جدیت همه کار می‌شود کرد و نباید تنها به نان و گوشت قناعت نمود» این مبلغ، معادل 5400 خرواری طلای مثقالی 20 تومان آن روز بود. میزان موجودی رضاخان در بانک‌های انگلستان 56 میلیون پوند بود که این مبلغ بعدها به محمدرضا منتقل شد.

تجربه‌ اخراج رضاخان از ایران، پهلوی‌ها را هوشیار کرده بود. آنان تا می‌توانستند زمین، مستغلات و دارایی‌های خود را نقد کردند به خارج انتقال دادند. محمدرضا پهلوی که یک بار در روزهای قبل از 28 مرداد 1332 مجبور شده بود با برجا گذاشتن اموال غیر منقول خود و خانواده‌اش از ایران فرار کند، از فردای 28 مرداد در صدد آن برآمد که این اموال را هم به اضعاف قیمت و تحت عناوین به ظاهر انقلابی و اصلاحی به این ملت فقیر بفروشد و پول‌های بادآورده را به خارج منتقل کند. 

او هواپیمای اختصاصی خود را به قیمت 8 میلیون ریال به سازمان برنامه فروخت. او به شرکت نفت ایران دستور داد که چند هتل از جمله هتل هایت شمال، هتل مشهد، هتل اوین و تأسیسات و قمارخانه‌های جزیره کیش را بخرد. بابت هر هتل 100 میلیون تومان و برای تأسیسات و قمارخانه جزیره کیش، 5 میلیارد تومان از صندوق شرکت ملی نفت ایران را به او بپردازد. در این معامله، منابع عظیمی نیز به دلال‌ها و مقام‌های عالی وقت شرکت نفت پرداخت شد. شرکت ملی نفت و شرکت هواپیمای ملی ایران و شمار دیگری از بنگاه‌های دولتی دستور یافتند که سایر تأسیسات بنیاد پهلوی را نیز خریداری کنند. محمدرضا پهلوی با این روش، دارایی‌های خود را آزادانه و به خارج منتقل کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روزنامه نیویورک تایمز، به نقل از منابع بانکی جهان، ارزش اوراق بهادار متعلق به محمدرضا پهلوی را بیش از یک میلیارد دلار اعلام کرد و نوشت: مبلغی بین 2 تا 4 میلیارد دلار تنها در طول سال‌های 56 و 57 از سوی خانواده سلطنتی از ایران به امریکا منتقل شده است. یکی از حساب‌های بانکی محمدرضا پهلوی در سوئیس، 2 میلیارد سپرده داشت.

سایر اعضای خاندان سلطنتی نیز به تدریج دارایی‌های غیر نقدی خویش را به دولت یا دیگران فروختند و سرمایه‌های خود را به خارج انتقال دادند. در سال‌های عادی، هر سال 2 میلیارد دلار از ثروت کشور به صورت ارز خارج می‌شد ولی وقتی اوضاع ایران ناآرامی یافت، 30 مهر تا اول آذر 1356 دو میلیارد و چهارصد میلیون دلار از کشور خارج شد. کارمندان بانک مرکزی، لیست کسانی را که این ارز را خارج گرده بودند، منتشر کرد. این لیست حاوی نام بیش از 171 نفر بود که در رأس آن‌ها نام افراد خانواده سلطنتی به چشم می‌خورد. پول‌های خانواده محمدرضا پهلوی در آمریکا را 16 میلیارد دلار تخمین زده شده است.

علاوه بر انتقال سرمایه و وجوه نقدی، اشیا و اقلام گران قیمت مانند جواهرات و سنگ‌‌های قیمتی،‌ تابلو، اشیای عتیقه و ... نیز از سوی خاندان پهلوی به خارج انتقال یافت. محمدرضا پهلوی همراه اثاث و لوازم خود، چهار جعبه بزرگ (هر یک به اندازه نیم قد انسان) جواهرات از ایران خارج شد. سایر اعضای خانواده به طور جداگانه جواهرتشان را بردند. اشرف و ملکه مادر، مدتی قبل از پیروزی انقلاب، سر فرصت این کار را انجام داده بودند. محمدرضا پهلوی تنها با فروش کمی از جواهراتش در امریکا، 30 میلیون دلار به دست آورد.

بر اساس خبری در روزنامه حریت ترکیه در تاریخ 15 آبان 1369 به چاپ رسید، فرح مبلغ 350 میلیون استرلینگ معادل 1950000000 لیره ترک، از فروش جواهرات به ساجده حسین همسر صدام حسین به دست آورد.