توصیه های آیت الله گلپایگانی راجع به وضع مدارس در قم

ریاست محترم سازمان امنیت و اطلاعات شهرستان قم

شماره : 235/م تاریخ 10/7/47

محترما چنانکه استحضار دارند اینجانب هفته قبل از آقاى گلپایگانى دیدارى به مدت نیم ساعت در منزل خود ایشان به عمل آوردم که رئوس مطالب عنوان شده از دو طرف با مختصر تغییرى که احیانا در تقدیم و تأخر کلمات و عبارات پیش مى‏آید ذیلاً به استحضار

مى‏رساند :

پس از تعارفات متعارف از دو طرف و اهمیتى که مشارالیه در نقش مذهبى طبقه معلم بیان داشتند از اشتغال دبیران مرد در دبیرستانهاى دخترانه گله کردند ـ در جواب ایشان گفته شد این دبیران از آن جهت در مدارس دختران درس مى‏دهند که هم رشته آنها در بین بانوان لیسانسیه شاغل در قم وجود ندارد ـ هرگاه بانوئى لیسانسیه در رشته‏هاى علوم تجربى یا ریاضى به قم منتقل شود طبعا چنین دبیرى در دبیرستانهاى پسرانه نمى‏تواند اشتغال یابد و به کلاس دخترانه خواهد رفت فرزند ایشان از آقاى کاظم بیگى رئیس سابق این اداره گله‏مند بودند که نامبرده به امور دینى توجهى نداشتند سؤال کردم ممکن است مواردى را بفرمائید ولى نامبرده به ذکر کلیاتى اکتفا کرده و به هر حال مورد به خصوصى را یا نخواستند و یا نتوانستند بیان نمایند. مصلحت هم نبود که اینجانب دنباله این مقال را بگیرم باز هم فرزند ایشان تقاضا کرد که دستورى کتبى نسبت به استعمال چادر به وضع مطلوب براى دختران مدارس وسیله اینجانب داده شود ـ در جواب گفتم مطمئن باشید اهالى قم متدین هستند و خانواده‏ها رأسا مواظب این مطلب در مورد دخترانشان هستند ـ سپس مشارالیه درخواست کردند که شوراى فرهنگ موافقت نماید که یک باب آموزشگاه اسلامى1 (پیشنهادى آقاى گلپایگانى) تأسیس شود ـ به ایشان جواب دادم کلیه مدارس ایران (به استثناى مدارس اقلیت‏هاى مذهبى) اسلامى است و اگر نام آموزشگاه اسلامى در این شهر روى مدرسه‏اى گذارده شود مفهوم مخالف آن چنین است که سایر مدارس غیراسلامى است البته قانع شدند ـ در پایان از اقدام این جانب که در اوایل شهریور به مدارس ابتدائى دستور داده بودم اطاقى را جهت نماز محصلین و تعلیم نماز وسیله یکى از آموزگاران اختصاص دهند تشکر کردند.

دیشب ساعت هشت و ربع نیز همان طور که استحضار دارند از آیت‏اله شریعتمدار دیدارى به عمل آمد مشارالیه هیچگونه صحبتى از قبیل مطالب آقاى گلپایگانى و فرزندشان به میان نیاورده بلکه بر اساس مذاکرات پیرامون واقعیات اسلام و برترى آن به سایر ادیان بود و سپس صحبت به عظمت على‏بن ابیطالب (ع) کشیده شد و نامبرده یک جلد کتاب از فرمایشات على علیه‏السلام و یک جلد کتاب به زبان انگلیسى که در مورد دوازده امام شیعه تألیف یافته است به اینجانب هدیه کردند و حدود هشت و چهل و پنج دقیقه از نامبرده خداحافظى کردم.

رئیس اداره آموزش و پرورش شهرستان قم. منطقى



-----------------------------

1ـ همانطور که در اسناد متعدد این مجموعه اسنادى آمده است، حضرت آیت‏اللّه‏ گلپایگانى در خصوص سلامت محیط‏هاى آموزش و فرهنگى از انحرافات اخلاقى اهتمام زیادى داشتند، آنگاه که پیگیریهاى مداوم و نصایح مکرر ایشان به مسؤولین فرهنگى و اجتماعى رژیم پهلوى در شهرستان قم ثمربخش نبود، به فکر تأسیس «آموزشگاه اسلامى» افتادند تا از این طریق و در حد امکان زمینه‏هاى محیط‏هاى تربیتى و فرهنگى مناسب فراهم شود. ساواک قم که لحظه به لحظه فعالیتها و اقدامات آیت‏اللّه‏ گلپایگانى و بیت ایشان را مورد کنترل و مراقبت جدى داشته است نه تنها گوش شنوا براى نقطه‏نظرات معظم‏له نداشت بلکه دقیقا در نقطه مقابل آن تلاش مى‏کرد. برابر اسناد مربوط، هرگاه فرد یا مسئولى تحت تأثیر ارشاد ایشان قرار مى‏گرفت، با تهدید و ارعاب ساواک مواجه مى‏گردید و از آنجا که آقازاده آیت‏اللّه‏ گلپایگانى مرحوم حاج سیدمهدى گلپایگانى، پیگیر امور اجتماعى و فرهنگى معظم‏الیه بوده است، همواره مورد غضب ساواک قرار داشته است. براى نمونه به گزارشهاى ساواک در این خصوص توجه فرمایید :



از : قم تاریخ : 12/2/47

به : کل سوم 316شماره: 782/21

ساعت 22 روز (فوق ندارد) سید مهدى گلپایگانى با آقاى رضوانى رئیس هیئت ممتحنه که از تهران جهت برگزارى امتحانات نهائى ششم متوسطه به قم آمده تماس و به طور بى‏ادبانه درباره موارد زیر صحبت نمود.

1ـ چرا دختران و پسران در یک سالن با هم امتحان مى‏دهند.

2ـ چرا بعضى دختران بدون حجاب در سالن ننشسته‏اند.

3ـ چرا زنها در سالن امتحان مراقب امتحانات هستند.

آقاى رضوانى در پاسخ اظهار داشت این صحبت‏ها را با رئیس فرهنگ بکنید زیرا من رئیس هیئت ممتحنه هستم.

سیدمهدى گفت وى گوشش به این کارها بدهکار نیست.

در بولتن درج گردد 13/3

در بولتن درج گردید 13/3

آقاى اوانى ـ خبر جهت درج در بولتن تهیه شود ـ بایگانى شود 13/3

19/3/47

1ـ از : ساواک قم تاریخ: 7/8/47

به : مدیریت کل اداره سوم 316 شماره: 3165/21

درباره: اقداماتى که از طرف سید مهدى گلپایگانى براى جلوگیرى از رژه دختران در چهارم آبان به عمل آمده در تاریخ 3/8/47 تلفنا با آقاى فرماندار تماس و درباره عدم شرکت دختران در جشن فرخنده میلاد مسعود اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر مذاکره و اظهار داشته که از طریق تهران اقداماتى نموده‏اند که مراسم رژه دختران حذف شود و در این مورد برنامه‏اى برگزار نشود.

2ـ صبح روز چهارم آبان سید مهدى با معاون فرماندارى تلفنى مذاکره و اظهار داشته که ما به وسیله شخصى با آقاى وزیر دربار تماس حاضر و فرمودند در مورد عدم شرکت دختران در رژه چهارم آبان دستور داده‏اند و وسیله همان شخص با سازمان مرکزى و سرهنگ آگه دل مذاکره شده و شما به آقاى فرماندار بگوئید.

3ـ ساعت 12 روز چهارم آبان سید مهدى گلپایگانى تلفنى با رئیس فرهنگ مذاکره و درخواست مى‏کند که دخترها رژه بروند ولى در یک دبیرستان مخصوص که مردم هم به عنوان مدعو نباشد رئیس آموزش و پرورش در پاسخ مى‏گوید تصمیم رژه دختران در دبیرستان حکیم نظامى در شوراى فرماندارى گرفته شده و خود بنده هم موافقت کرده‏ام وى اظهار مى‏کند که با وزارت دربار تلفنى تماس حاصل شده که به سازمان مرکزى امنیت دستور داده‏اند و سازمان مرکزى هم به ساواک قم اطلاع و دستور خواهد داد و ساواک قم هم به شما خواهند گفت که رژه دختران نباشد. به استحضار مى‏رساند که چون تحریکات سید مهدى هر لحظه افزایش مى‏یافت و اولین سالى بود که تصمیم رژه دختران دبیرستانى در مراسم چهارم آبان در دبیرستان حکیم نظامى گرفته شده بود براى جلوگیرى از وقوع هر نوع حوادث احتمالى گذشته از شرکت کلیه کارمندان و مأمورین ساواک وسیله شهربانى نیز کلیه میدان ورزش و اطراف و جوانب تحت کنترل و مراقبت و از پادگان منظریه در این مورد کمک و نیز برنامه‏اى وسیله سربازان پادگان انجام و با فرمانده پادگان مذاکره تا در صورت بروز حوادثى به موقع جلوگیرى بعمل آید.

به استحضار مى‏رساند که مراسم رژه و دو و میدانى دبستانها و دبیرستانهاى دخترانه و پسرانه و پیش آهنگان تحت نظر آموزش و پرورش و تربیت بدنى در مقابل هزاران تماشاچى زن و مرد با اشتیاق و علاقه وافر تماشاچیان و احساسات بى‏شائبه آنان نسبت به شاهنشاه آریامهر با نظم خاصى عملى ولى به عرض مى‏رساند که سید مهدى گلپایگانى در هر مورد دخالتهاى بى جا نموده و در حال حاضر نیز تحریکاتى در مورد تأسیس سینما در قم مى‏نمایند. مقرر فرمائید در مورد نامبرده خط و مشى این ساواک را روشن فرمایند. ضمنا نامبرده از هیچگونه بدگوئى و نفرین به ساواک و متهم ساختن شخص اینجانب تا به حال فروگذار نکرده است.

رئیس ساواک قم ـ مهران



تاریخ : 13/8/47

درباره: سیدمهدى گلپایگانى فرزند آیت‏اله گلپایگانى

محترما معروض میدارد.

نامبرده بالا که در حال حاضر باصطلاح سخنگو و همه کاره پدرش میباشد بمنظور تحکیم موقعیت و گسترش بیش از پیش نفوذ خود از هیچگونه اقدام تحریک‏آمیزى در قبال طرحها و تصمیمات دولت فروگذار نمیکند. از جمله تحریکات مشارالیه و پدرش را جهت جلوگیرى از تأسیس سینما در شهرستان قم میتوان نام برد و اگرچه تاکنون موفقیتى در این زمینه کسب نکرده‏اند معهذا بمنظور جبران شکست احتمالى خود فعالیتهایى را در موارد دیگر آغاز کرده و مى‏کنند که از آنجمله اقدامات همه جانبه آنان جهت ممانعت از برگزارى مراسم رژه دختران دانش‏آموز به مناسبت چهارم آبان در قم بوده و در این مورد با کلیه رؤساى ادارات محلى و حتى چندین بار با وزارت دربار شاهنشاهى تماس تلفنى گرفته‏اند تا از انجام مراسم مذکور جلوگیرى کنند که این بار نیز اقدامات آنان با شکست روبرو شده است. توضیح آنکه سیدمهدى گلپایگانى کلیه اقدامات و تصمیماتى را که بر خلاف خواسته‏هاى آنان در شهرستان قم به مرحله عمل در مى‏آید از ناحیه ساواک قم و رئیس آن مى‏داند و در هر فرصتى از بدگوئى و انتقاد از ساواک مذکور خوددارى نمیکند و بطوریکه گزارش ساواک قم حاکیست از وزارت دربار شاهنشاهى تقاضاى تعویض رئیس ساواک موصوف را کرده‏اند.

ساواک قم نظریه مرکز را در مورد نحوه رفتار با سید مهدى گلپایگانى استعلام نموده است.

نظریه :

نظر باینکه ساواک قم مانند سایر ادارات محلى تسلیم خواسته‏هاى نامشروع گلپایگانى و فرزندش نمیشود و حتى‏المقدور از تحریکات و اقدامات مضره آنان جلوگیرى مى‏نماید لذا سید مهدى گلپایگانى اخیرا لبه تیز تبلیغات خود را متوجه رئیس ساواک قم نموده و در کلیه محافل رئیس ساواک مزبور را شخصى اخلالگر معرفى مى‏نماید و در مذاکراتى که با رؤساى ادارات و اشخاص مختلف به عمل آورده بمنظور جبران شکست اقدامات خود موضوع تعویض رئیس ساواک را بنا به درخواست آنان مطرح نموده است.

علیهذا با توجه به اینکه دادن تذکر و یا هر اقدام دیگرى در قبال تحریکات نامبردگان موجبات تقویت آنان را فراهم خواهد آورد به نظر مى‏رسد ترتیب اثر ندادن به خواسته‏هاى آنان مؤثرترین اقدامى است که زمینه تضعیف گلپایگانى و فرزندش را فراهم خواهد ساخت. مراتب جهت استحضار و صدور اوامر عالى معروض گردید.

رئیس بخش 316 ـ ازغندى

رئیس اداره یکم عملیات و بررسى. ثابتى

رئیس بخش 3 ساواک تهران

اخذ دستور نماید 14/8

اوامر لازم اخذ گردید. 15/8/47