باارزش‌ترین جواهرات ایران کجا هستند؟
این موزه یکی از هیجان‌انگیز‌ترین موزه‌های کشور است که بسیار مورد توجه گردشگران خارجی هم هست و هر بار که به دیدن این موزه بروید، حتما چند گردشگر خارجی در حال دیدن زیبا‌ترین و نفیسترین جواهرات ایران هستند.
این موزه زیر نظر بانک مرکزی است و برای بازدید از آن میتوان ساعت ۱۴ شنبه تا سهشنبه به خزانهٔ بانک مرکزی در خیابان فردوسی روبهروی سفارت آلمان رفت، چون فقط در این روز‌ها، خزانه روی علاقهمندان باز است.
این موزه، سیستم حفاظتی خاصی هم دارد، برای رفتن به موزه باید ابتدا وسایل خود را از زیر دستگاه رد کنید، سپس از سه دروازهٔ امنیتی عبور کنید. البته هیچ وسیلهای هم نمیتوانید همراه داشته باشید و باید همهٔ وسایل خود، حتی کیف دستی را به صندوق امانات موزه بسپارید. برای دیدن این موزه، گاه باید در صف طولانی بایستید، چون علاقهمندان بسیاری خواهان دیدن جواهرات خزانهٔ ملی هستند. البته اگر مجبور به انتظار کشیدن برای دیدن موزه شوید، باز هم دیدن جواهرات زیبا و پر زرق و برق این موزه به این انتظار می‌ارزد.
تخت طاووس یا تخت خورشید
بعد از عبور از لایههای حفاظتی موزه و تحویل دادن وسایل، به زیرزمینی وارد میشوید که به خزانهٔ موزه می‌رسد. در اینجا «تخت طاووس» اولین شی‌ء باارزش موزه است که چشم شما را میگیرد که پشت شیشه قرار دارد و بیرون از گنجینهٔ اصلی نگهداری می‌شود.
این تخت به فرمان فتحعلی‌شاه در سال ۱۲۱۶ هجری قمری و با جواهرات و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به دلیل وجود نشان خورشید در بالای تخت، به این نام معروف شده است. البته بعد از ازدواج فتحعلی‌شاه با «طاووس تاج‌الدوله» تخت طاووس نام گرفت.
گنجینهٔ اصلی موزه تقریبا تاریک است و فقط نوری کم‌جان، گنجینه را روشن میکند. این گنجینه نسبت به هرگونه برخوردی، حساس است و با کوچکترین ضربه‌ای، آژیر‌ها فعال می‌شود.
در سالن اصلی، گنجینههای بسیاری وجود دارد که از قدیمیترین جواهرات ایران تا جواهرات دورهٔ پهلوی، در آنجا نگهداری می‌شود که هر یک با هنرمندی خاصی ساخته شده‌اند و چند راهنما به زبان انگلیسی و فارسی این اشیا را معرفی میکنند. برخی از این جواهرات زیبا و قیمتی، در ادامه معرفی می‌شوند:
تُنگ مینا
این تُنگ، تصاویر گل و بوته دارد و بالای آن، تصویر چند زن دیده می‌شود. این تنگ از زیبا‌ترین نمونههای میناکاری ایران به شمار میآید که در اواخر قرن ۱۸ میلادی ساخته شده است.
شمعدان سلام عید
شمعدان طلا، آراسته به لعل، زمرد، یاقوت، شرابههای مروارید و آویز زمرد. این شمعدان با جفت خود، در آیین «سلام» عید نوروز در دو سوی تخت طاووس قرار داده می‌شد و اوایل قرن ۱۹ میلادی ساخته شده است.
کوزه قلیان با تخم شترمرغ
این کوزهٔ نارگیلی شکل از تخم شترمرغ است و بسیار ظریف حکاکی شده و پایههایی از طلا دارد.
کوزه قلیان فیروزه
این کوزه مرصع به فیروزه و یاقوت است که در نیمهٔ دوم سدهٔ ۱۳ هجری قمری ساخته شده است.
الماس دریای نور
شاید این الماس در میان جواهرات ملی ایران، مقام نخست را داشته باشد. این الماس در کنار الماس «کوه نور»، یک زوج دانسته می‌شود. در حالی که از نظر تراش و رنگ، هیچ وجه مشترکی با هم ندارند. هر دو گوهر متعلق به نادرشاه بودهاند و بعد از مرگ نادرشاه، الماس «کوه نور» به افغانستان برده شد. سپس به شاه شجاع رسید و بعد به دست سردار هندی، شیر پنجاب، رسید و سپس به دست کمپانی هند شرقی افتاد که به وسیلهٔ آن‌ها به دربار انگلیس رفت و به ملکه ویکتوریا هدیه داده شد. اکنون این الماس در انگلیس است و در تاج ملکه مادر نصب شده است.
ناصرالدین شاه معتقد بود، الماس «دریای نور» یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده، او به این الماس علاقه داشته و گاهی آن را به کلاه و گاهی به سینهٔ خود میزده است. وزن الماس «دریای نور» ۱۸۲ قیراط است و رنگ آن صورتی است که از کمیابترین رنگ‌ها در میان الماس‌ها است.
تخت نادری
این تخت اگرچه تخت نادری خوانده می‌شود، اما هیچگونه رابطهای با نادرشاه ندارد؛ بر اساس کتیبههای تخت، این اثر در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شده است. شاه از این تخت در ییلاقهای اطراف تهران استفاده می‌کرد. به همین منظور، قطعات تخت به صورت جداگانه و قابل حمل ساخته شده که ۱۲ تکه دارد و تعداد جواهرات آن بیش از ۲۶ هزار قطعه است. این تخت در دو مراسم تاج‌گذاری پهلوی نیز استفاده شد.
کلاه عباس میرزا
کلاه مروارید دوزی‌شدهٔ عباس میرزا (پسر فتحعلی‌شاه) به شکل تاج و از پارچهٔ اطلس و مخمل قرمز است که روی آن، مروارید دوزی و پولکدوزی شده و در بالای آن، یک تخمهٔ زمرد درشت با گیلاوی الماس در چنگ طلا نصب شده است. این کلاه را عباس میرزا در آیینهای رسمی و «سلام» استفاده می‌کرد.
سنجاق سینه‌ها
سنجاق سینه‌های این موزه با مرواریدهای بسیار درشت در قرن ۱۹ میلادی ساخته شده‌اند. نقش اردک با مروارید سیاه و نقش قو با مروارید سفید ساخته شده است.
انفیهدان زمرد
این انفیهدان از ۹۲ قطعه زمرد بسیار اعلا، خوش‌رنگ و صاف تشکیل شده است.
آفتابه و لگن
این آفتاب و لگن طلای مینا برای شستن دست در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شد.
جقه نادری
این جقه، آراسته به الماس و زمرد است که در وسط آن، تخمهٔ زمرد دامله خوش‌رنگی نصب شده است. در زیر جقه، سه آویز زمرد خوش‌رنگ امرودی آویخته شده است. قسمت بالای جقه، هفت شقه است، در دو طرف شقه‌ها هم دو ریسه برگ و گل الماس‌نشان ساخته‌اند و از نوک شقههای جقه دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی امرودی آویخته شده است. در بالای تخمه وسط، هلال الماس‌نشان و در پایین دو سو، شبیه درفش، طبل، لوله توپ و سر نیزه نصب شده است. پارچه درفش به سه ردیف یاقوت الماس و زمرد کمرنگ تقسیم شده است. تمام جقه آراسته به الماسهای فلامک خوش‌رنگ درشت و ریز است. این جقه در سده ۱۲ هجری قمری در ایران ساخته شده و گاهی رضاخان پهلوی هم از آن استفاده میکرده است.
تاج کیانی
تاج فتحعلی‌شاه، معروف به تاج کیانی که آراسته به الماس، زمرد، یاقوت و مروارید است. این تاج در زمان فتحعلی‌شاه در ایران ساخته شد و مورد استفادهٔ شاه‌های قاجار بوده است. این تاج اولین تاجی است که بعد از دوران ساسانی، به این صورت ساخته شده است.
کُرهٔ جواهرنشان
این کُره در سال ۱۲۹۱ به دستور ناصرالدین شاه و توسط گروهی از جواهرسازان ایرانی به سرپرستی ابراهیم مسیحی از جواهرات پیادهای که در خزانه موجود بود، ساخته شد. وزن طلای به‌کار رفته در این کُره، ۳۴ کیلوگرم و وزن جواهرات آن بیش از سه کیلوگرم است و بیش از ۵۲ هزار قطعه جواهر روی این کُره نصب شده است. پیدا کردن کشورهای مختلف روی کره کار آسانی نیست، چون کشور‌ها به دقت مشخص نشدهاند. دریا‌ها روی کره به وسیلهٔ زمرد و خشکیها به وسیله یاقوت نشان داده شده، ایران نیز با الماس روی این کره نشان داده شده است. قطر کُره تقریبا ۶۶ سانتی‌متر است و روی پایهای تماما از طلای آراسته به جواهرات قرار گرفته است.
جبه تاج‌گذاری رضاشاه
این جبه از ابریشم دست‌بافت است، زمینهٔ سفید و بتهجقهای درشت دارد. حاشیهٔ آن، شش سانتی‌متر پهنا دارد و زردوزی شده است. این جبه برای مراسم تاج‌گذاری رضاشاه دوخته شده و در مراسم تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۴۶ نیز مورد استفاده قرار گرفت، وزن مرواریدهای شنل بیش از ۲۱ مثقال است.
تاج پهلوی
تاجی که قبلا در تاجگذاریهای دوران قاجار به‌کار میرفته، تاج کیانی است؛ ولی رضاخان نمیخواسته از این تاج استفاده کند. بنابراین به دستور او، تاج پهلوی را گروهی از جواهرسازان ایرانی، روس و قفقاری ساختند که در آن تخمه‌های درشت زمرد، یاقوت کبود و مروارید استفاده شده است. کلاه تاج، ابره مخمل قرمز است و در قبۀ آن تخمه زمرد خیاره در چنگ نشانده، قرار دارد. تاج در چهار طرف دارای چهار کنگره پله‌پله به شکل تاجهای شاهنشاهی ساسانی است که در زیر کنگرهٔ پیشین آن، خورشیدی زرین با شعاعهای الماس‌نشان و تخمه الماس زرد درشت نصب شده است. وزن تاج از زر و گوهر و مخمل، حدود دو کیلو و ۸۰ گرم است.
تاج فرح پهلوی
این تاج در سال ۱۳۴۶ از میان جواهرات ملی توسط وان کلیف و آرپل ساخته شده است. وزن این تاج یک کیلو و ۴۸۹ گرم است و از الماس، برلیان، زمرد، لعل، یاقوت و مروارید ساخته شده است.
این جواهرات معرفی‌شده، فقط بخش کوچکی از زیبا‌ترین دستساختههای ارزشمندی است که هر یک از آن‌ها بیانگر هنرمندی جواهرسازان ایرانی است که گنجینهٔ جواهرات ملی ایران را میسازند.
مطالب و عکسهای این گزارش برگرفته از کتاب «خزانهٔ جواهرات ملی» است که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده و در موزهٔ جواهرات به فروش می‌رسد.
تنگ مینا
الماس دریای نور
کلاه عباس میرزا
سنجاق جواهرات
کره جواهرنشان
جبه تاج‌گذاری رضاشاه
تاج فرح
ایسنا
نظرات