شهیدان رجایی و باهنر؛ الگوهای ماندگار

 اسفندیاری طبسی-زندگی شهید رجایی را می شود از زاویه های مختلف مورد بررسی قرار داد. او از یک سو انسانی مبارز و مکتبی بود که در راه عقیده خود شکنجه های طاقت فرسایی را تحمل کرد و همواره پاک زندگی کرد و سرانجام به فیض بزرگ شهادت نایل آمد و از سوی دیگر در دوران کوتاه خدمت به نظام جمهوری اسلامی چه در کسوت نخست وزیری و چه در کسوت رئیس جمهوری، الگویی از کارگزاری نظام اسلامی به جای گذاشت که پس از گذشت سه دهه از آن هنوز رایحه شیرین خدمت رسانی و ساده زیستی و مهرورزی او احساس می شود.
همچنین، شهید رجایی با وجود کوتاهی دوران خدمت اما در دورانی سرنوشت ساز و پرتلاطم سکانداری قوه مجریه را در اختیار داشت، زمانی که هر روز آن اتفاقی برای حرکت جوشان انقلاب رقم می خورد و خطرات متعدد داخلی و خارجی اصل و اساس نظام نوپا را تهدید می کرد. او در این دوران هم باید در برابر دست اندازی و مانع تراشی های بنی صدر و لیبرال های طرفدار او بایستد و نگذارد صفوف متحد و ملت دچار تشتت و اختلاف شود و هم باید امور کشوری را سامان دهد و پشتیبان جبهه و جنگ باشد. نقش آفرینی شهید بزرگوار رجایی در چنین دوران حساس و پرالتهابی از جمله موضوعات قابل تامل در تاریخ نظام جمهوری اسلامی است و باید از سوی کسانی که تاریخ انقلاب و نظام را به رشته تحریر درمی آورند، تحلیل و بررسی شود.

مرد خستگی ناپذیر
آیت ا... خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در توصیف شهید رجایی سخن گفته اند. از جمله این که می فرمایند: «از خصوصیات شهید رجایی این بود که آدم پرکاری بود به قدری این مرد در کار خستگی ناپذیر بود که آدم را به شگفت می آورد. آن روزی که ایشان رئیس جمهور شده بود و مرحوم شهید باهنر نخست وزیر، من می دیدم که گویا هنوز او نخست وزیر است و چه قدر از کارهایی را که شهید باهنر باید انجام می داد، در حالی که هنوز گرم کار و آشنایی به کار جدید نخست وزیری نشده بود، تمام این کارها را مرحوم شهید رجایی انجام می داد و خود ایشان مسائل را هنوز رتق و فتق می کرد و به همین دلیل هر وقتی از شبانه روز شما تلفن می کردید، این آدم حضور داشت و مشغول کار بود.»

درس خدمت
کسانی که آن دوران را به خاطر دارند، می دانند که شهید رجایی شیفته خدمت بود و به شدت نسبت به مردم احساس مسئولیت می کرد. چنان که می گوید: «در دوران دولت موقت و شورای انقلاب مطالبی به نظرم می آمد و می دیدم که متصدیان عمل نمی کنند، رنج می بردم و آرزو می کردم که اگر روزی من نخست وزیر شدم آن مشکلات را از بین ببرم.»
 بر پایه همین روحیه مردم داری و احساس مسئولیت برخاسته از روحیه اسلامی و انقلابی بود که پس از تصدی پست نخست وزیری سر از پا نمی شناخت و شبانه روز در حل مشکلات مردم تلاش می کرد. از این رو پس از ورود به نخست وزیری دفتر رسیدگی به شکایات را تاسیس کرد و برای آن اهمیت زیادی قائل بود.
 یک روز که شهید رجایی برای امر خاصی شخصا به آن دفتر مراجعه می کند و هنگام گفت وگو با کارکنان متوجه می شود یکی از کارکنان، در حین انجام وظیفه سیگار کشیده بود و آن را روی میزش وارونه گذاشته بود، شهید رجایی همین طور که به توضیحات یکی از آنان گوش می داد به سوی همان میز قدم برمی دارد و وقتی به کنار میز می رسد، دستش را به سوی سیگار دود شده دراز و آن را داخل جاسیگاری که چند ته سیگار دیگر نیز در آن قرار داشت می گذارد و همه را در سطل آشغال می ریزد و جاسیگاری خالی را هم داخل کشو می گذارد و لحظاتی بعد بی آن که حرفی از سیگار بزند، از کارکنان خداحافظی و آن جا را ترک می کند. کارکنان که از عمل شهید رجایی متحیر شده بودند، از آن روز به بعد، دیگر در آن اتاق سیگار نمی کشیدند.

برکناری یک وزیر
او نه تنها خود ساده زیست بود که اصرار داشت وزرای او نیز چنین باشند وقتی خلاف این روحیه را در یکی از وزیرانش دید او را برکنار کرد و وقتی یکی از یاران پرسید چرا چنین کردید، گفت: این آقا هنوز جا خوش نکرده می گوید: خانه سیصدمتری ام برای خانواده و محافظانم کوچک است یکی از خانه های مصادره شده طاغوتیان را به من واگذار کنید. من به او گفتم: آقاجان! ما انقلاب نکردیم که خانه های مردم را مصادره کنیم بعدا خودمان در آن ها سکونت کنیم. ما آمده ایم مشکل مردم را حل کنیم. اگر قرار باشد مثل آن ها در آن خانه ها زندگی کنیم مشکلات مردم را فراموش خواهیم کرد.

اهتمام به نماز
او مردی آزاده و دارای عزت نفس بود و به نماز اول وقت تقید داشت و اگر روزی موفق نمی شد اول وقت نماز بخواند به تلافی آن روز، روز بعد را روزه می گرفت. در کتاب رمز جاودانگی می نویسد: یک بار در استان اصفهان در حین پرسش و پاسخ مسئولان، با شنیدن صدای اذان ظهر خطاب به حاضران گفت: اگر خبر داده باشند برای مدت بیست دقیقه ضرورت دارد ارتباط تلفنی با مرکزی برقرار کنم، آیا این اجازه هست که همین جا صحبت را متوقف و ادامه آن را به بعد از تلفن موکول کنیم؟
حاضران شگفت زده از این پیشنهاد با احترام به نخست وزیر گفتند: اختیار دارید بله قربان! آن شهید گفت: هم اکنون دستگاه بی سیم الهی (اذان) خبر از انجام فریضه ظهر داده است؛ ما فعلا وظیفه داریم با اقامه نماز این ارتباط را برقرار کنیم. بدون تکلف لحظه ای بعد در برابر نگاه ناباورانه حاضران، با جمعی به نماز ایستاد و این تکلیف الهی را در سر وقت انجام داد.

مولف کتاب های دینی
حجت الاسلام شهید دکتر محمدجواد باهنر، نخست وزیری بود که سال ها پا به پای شهید رجایی در سنگر فرهنگ خدمت کرد و همچون شهید رجایی از پست وزارت آموزش و پرورش به مقام نخست وزیری رسید. او پیش از انقلاب اسلامی به همراه دوستانی چون شهید بهشتی این کتاب ها را نوشت و نقش موثری در بیداری مردم و گسترش نهضت اسلامی امام خمینی (ره) داشت.
وی در این باره می گوید: از اولین سال هایی که وارد آموزش و پرورش شدم، به کمک دوستان توانستم به قسمت برنامه ریزی درسی راه پیدا کنم و در این فرصت، توانستیم تا آخرین سال های مقطع دبیرستان، کتاب تعلیمات دینی بنویسیم و همین طور برای دوره های تربیت معلم و سایر رشته های تحصیلی کتاب نوشتیم وی می افزاید که ما توانستیم این کتاب ها را بدون دخالت رژیم طاغوت بنویسیم و مطالبی در آن بیاوریم که حتی در بعضی از حوزه های مبارزاتی هم مطالب آن تدریس می شد، مطالبی که برای دوره دبیرستان و دوره راهنمایی نوشته بودیم، نسبتا تحرک خوبی داشت.
 اما در سال های ۵۶-۵۵ که رژیم به مطالب کتاب ها حساس شده بود، جلو آن را گرفت و حدود ۶۰درصد از مطالب کتاب تعلیمات دینی اول و دوم راهنمایی را مسئله دار می دانست. او اشاره می کند که رژیم تصمیم گرفت مجددا کتاب های تعلیمات دینی را تهیه و تدوین کند در این جا باز ما سر راه مولفان قرار می گرفتیم و به نوعی آن ها را منصرف می کردیم به گونه ای که توانستیم جلو چاپ کتاب های تازه را به عقب بیندازیم
 شهید باهنر درحالی این کتاب ها را می نوشت که ممنوع المنبر بود و حق ایراد سخنرانی نداشت. این شهید درباره محتوای کتاب ها می گوید: در سراسر این کتاب ها یک جمله پیدا نمی شد، که حتی به صورت غیرمستقیم رژیم طاغوت را تایید کند. بلکه صدها مورد وجود داشت که بر ضد طاغوت و استکبار و استبداد و استعمار سخن گفته بود و از لزوم جهاد و کارزار در برابر ظلم و بی عدالتی بحث کرده بود.
 روشن بینی و پرهیز از تنگ نظری از ویژگی های بارز شهید باهنر بود او شاگرد راستین و روشنگر مکتب اسلام بود و وقتی در مورد عید نوروز و تفریحات سالم از نظر اسلام از او سوال شد، گفت: اسلام مقاومتی در برابر سنت های سالم اجتماعی ندارد و حتی بسیاری از سنت ها را با حفظ قالب ها، تجدید محتوا می کند و روحیه تازه ای به آن می دهد و آن را پرمعنا وجهت ساز می کند. اسلام از هر مراسمی که بتواند به نفع تجدید روحیه، ایجاد نشاط معنوی اجتماعی، هم بستگی و تفاهم بیشتر و برانگیختن احساسات خانوادگی و مردمی و اجتماعی استفاده بکند، استقبال می کند.
سرانجام این دو یار دیرین و همفکر و هم سنگر قدیمی به جرم خدمت و پای بندی به اصول مکتبی در هشت شهریور ۱۳۶۰ در انفجار دفتر نخست وزیری که توسط منافقان نفوذی صورت گرفت به شهادت رسیدند و در تاریخ جاودانه شدند. آنان در مدتی کوتاه الگویی ماندگار از خدمت ارائه کردند که تاریخ انقلاب به آن افتخار می کند.