خدمات آیت الله العظمی بروجردی

ماه صفر سال 1292 قمری بود، در شهر بروجرد کودکی دیده به جهان گشود، که او را «حسین» نام نهادند. از همان ایام کودکی مورد مهر و علاقه سرشار پدرش بود و در سایه توجه خاص پدر رشد نمود. در سن هفت سالگی به مکتب خانه رفت و به تحصیل علوم مقدماتی پرداخت. معلم مکتب خانه، آن کودک پاک سرشت را که دارای اصالت خانوادگی و نجابت ذاتی بود، به خوبی می‏شناخت و بدین خاطر در تعلیم او، بیش از حد معمول تلاش می‏کرد. نخستین سرمشقی که معلم به وی داد، «هزار و دویست و نود و نه» بود.
شاگرد تازه وارد و تیزهوش از معلم پرسید: این سرمشق چیست؟
معلم گفت: «این امسال است.»، (زیرا حسین در سال هزار و دویست و نود و نه، تحصیل در مکتب خانه را آغاز کرده بود.)
کتاب «جامع المقدمات» و نصف کتاب «سیوطی» را که شامل صرف و نحو است و قسمتی از منطق را، در همان مکتب خانه و نزد همان معلم دلسوز به خوبی آموخت و در میان شاگردان، امتیاز ویژه‏ای کسب کرد، به طوری که ذکاوت، تیزهوشی و متانت وی، زبانزد همگان گردید.
چون پدرش پیشرفت سریع او را در تحصیل دریافت، در مدرسه «نوربخش» بروجرد، یک اطاق برایش اختصاص داد و همان معلم دانشمند را به مدرسه نوربخش آورد و مخارج او را به عهده گرفت، تا بقیه علوم مقدماتی را به وی بیاموزد.
از سوی دیگر، حسین شبها تا سپیده دم بیدار بود و مطالعه می‏کرد و حتی در مواقع بیکاری به حفظ قرآن کریم می‏پرداخت. او علوم مقدماتی یعنی صرف، نحو، منطق، معانی، بیان، بدیع و سطح فقه و اصول را نزد استادان و پدر دانشمندش در بروجرد آموخت.
هیجده سال از عمرش گذشته بود، که برای ادامه تحصیل به اصفهان عزیمت کرد و در «مدرسه صدر» اصفهان به ادامه تحصیل پرداخت. او از خرمن دانش استادان بزرگ خوشه‏ها چید و بر معلومات خویش افزود. هر جا دانشمندی را می‏دید، از مصاحبت و استفاده از علم و فضل او غفلت نمی‏کرد، درس استادان را خوب گوش می‏کرد و خوب مطالعه می‏کرد، سپس خلاصه آن را یادداشت نموده و به خاطر می‏سپرد.
در مباحثات علمی انصاف و صداقت را رعایت می‏کرد و با استعداد درخشانش، خیلی زود در میان طلاب جوان و محصلین با استعداد مدارس اصفهان مشهور گردید و مورد توجه خاص استادن قرار گرفت.
در آن زمان حوزه علمیه اصفهان رونق فراوانی داشت و عده زیادی از طلاب، فضلاء علماء و مدرسین مشهور در اصفهان فعالیت داشتند، با این حال آقای بروجردی، در سایه تلاش و کوشش شبانه روزی و مطالعات فراوان، آن چنان درخشید، و در همان سن جوانی، به اندازه‏ای دوست داشتنی بود، که وقتی وارد حجره‏ای می‏شد، سایر طلاب بی‏اختیار صلوات می‏فرستادند و او را بالای مجلس می‏نشاندند.
او علاوه بر آموختن علوم فقه، اصول، فلسفه و ریاضی، خود نیز حوزه درس تشکیل داد و به تدریس فقه و اصول و دیگر علوم پرداخت و از آنجائی که بیانی رسا و شیوا داشت، جمعیت زیادی در حوزه درس او اجتماع می‏نمودند.
آقای بروجردی در سال 1319 به نجف اشرف رفت و در جلسه درس آیت الله خراسانی شرکت نمود. حدود هزار و دویست نفر از علماء و فضلاء در درس ایشان شرکت می‏کردند و آقای بروجردی از همه آنها جوان‏تر بود، با این حال در همان جلسه اول، هنگامی که استاد شروع به تدریس نمود، اشکالی بر گفته استاد به نظرش رسید، ولی چون خود را جوان و کم سن و سال می‏دید و رعب مجلس درس او را گرفت، از اظهار مطلب و بیان اشکال خودداری کرد. یکی دو روز بعد که استادش به دیدن یکی از علماء تازه وارد می‏رفت، او نیز در میان همراهان در مجلس حضور یافت و همانجا اشکال خود را بیان کرد، استاد جواب داد و او بر جواب استاد نیز ایراد گرفت، استاد مجددا توضیح داد، ولی او توضیح استاد را کافی ندانست.
روز بعد اشکال دیگری را بر گفته استاد به طور رسمی وارد ساخت، استاد که از روز قبل او را دیده بود، سکوت کرد و به وی فرصت داد، که اشکال خود را به طور کامل بیان کند، سپس استاد در حالی که با اشاره دست، طلبه جوان را به علماء و دانشمندان حاضر در جلسه نشان می‏داد، گفت:
چون اشکال این آقا مفید است، برای اینکه همه استفاده کنید، من اشکال ایشان را تکرار می‏کنم و سپس به آن جواب می‏دهم.
استاد بعد از تکرار سؤال، رو به آقای بروجردی کرد و گفت: آقا!اشکال شما همین بود، آیا درست فهمیده‏ام؟
آقای بروجردی با کمال ادب گفت: بله آقا.
و استاد پاسخ سؤال او را بیان کرد.
کار به جائی رسید، که پس از مدت زمان کوتاهی، برازندگی، نبوغ، فهم، سرعت انتقال و درایت آقای بروجردی، نقل مجالس شد، به طوری که از هر کوچه‏ای که می‏گذشت، طلاب و علماء او را به یکدیگر نشان می‏دادند و می‏گفتند:
آقای حسین بروجردی این است!
آیت الله بروجردی پس از نه سال به ایران بازگشت، سی و سه سال در بروجرد به فعالیت علمی، فرهنگی و مذهبی پرداخت و در سال 1323 شمسی رهسپار قم گردید. در سال 1325 آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی مرجع تقلید آن زمان وفات یافت و اغلب مقلدین او به آیت الله بروجردی رجوع نمودند و با فوت آیت الله قمی، اکثر شیعیان ایران و عراق و سایر نقاط جهان از ایشان تقلید می‏کردند و رهبری جهان تشیع به عهده ایشان گذاشته شد.
برخی از خدمات و آثار این مجتهد بزرگ عبارتند از:
1 توسعه سریع و ایجاد تحول در حوزه علمیه قم، که در زمینه‏های دینی، روحانی، علمی، فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی و حفظ استقلال کشور، نقش مؤثری در سطح جهان به ویژه در ایران داشت.
2 تأسیس مساجد و مدارس در ایران و کشورهای عربی، آفریقائی و اروپائی
3 تألیفات و آثار ارزنده.
4 تأسیس و توسعه کتابخانه‏ها.
5 چاپ کتابهای خطی علماء بزرگ.
6 اعزام نمایندگانی به کشورهای خارج برای تبلیغ.

آیت الله بروجردی در روز دهم فروردین سال 1340 وفات یافت و در قم به خاک سپرده شد.