چه کسانی از سال 1316 تاکنون بر کرسی کتابخانه ملی تکیه زدند؟

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از 11 اسفند ماه سال 1383 در تپه‌های عباس آباد در ساختمان جدید تاسیس شد. مهدی بیانی؛ بنیانگذار و نخستین رییس کتابخانه ملی ایران بود.

وی دارای کارشناسی فلسفه و ادبیات از دارالمعلمین و دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. دبیری زبان و ادبیات فارسی، رییس کتابخانه عمومی معارف، مدیر کل کتابخانه ملی ایران از سال 1335 تا 1346 و ریاست کتابخانه سلطنتی از سال 1335 تا 1346، مدیر و استاد کتابداری نخستین دوره کوتاه مدت کتابداری در سال 1317، کارشناس و عضو کمیسیون انتخاب و تعیین قیمت کتاب خطی و چاپی از جمله سوابق فرهنگی وی محسوب می‌شود.

نخستین رییس کتابخانه ملی ایران صاحب کتاب‌ها و مقاله‌های متعددی در زمینه فلسفه، خوشنویسی و کتابداری است. فهرست ناتمام تعدادی از کتاب‌های کتابخانه سلطنتی در سال 1352 و کتابشناسی کتاب‌های خطی سال 1353 از جمله آثار وی محسوب می‌شود. بیانی از سوم شهریور ماه 1316 تا 13 خرداد ماه 1340 ریاست کتابخانه ملی ایران را بر عهده داشت.

نویسنده کتاب «دول معظم» دومین رییس کتابخانه ملی برگزیده جایزه سلطنتی بود
علی اصغر شمیم، از سال 1319 تا سال 1321 رییس کتابخانه ملی ایران بود. وی دارای مدرک کارشناسی تاریخ و جغرافیا از دانشسرای عالی تهران در سال 1310 و استادی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشکده پلیس، همکاری در تاسیس کلاس‌های اکابر ( آموزش بزرگسالان) و اداره کل نگارش و کمیسیون فیلم و نمایش از جمله فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی شمیم محسوب می‌شود.

وی کتاب‌ها و مقاله‌های متعددی در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران زمین دارد. کتاب تاریخ «دول معظم» علی اصغر شمیم در سال 1338 برگزیده جایزه سلطنتی کتاب سال شد.

اولین ایرانی دارای مدرک کتابداری سومین رییس کتابخانه ملی بود 
ناصر شریفی، اولین ایرانی دارای مدرک کتابداری است که از سال 1340 تا 1341 ریاست کتابخانه ملی ایران را بر عهده داشت. وی کارشناسی زبان و ادبیات فرانسه، کارشناسی ارشد و دکترای کتابداری را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد.

کتابداری و معاون کتابخانه مجلس شورای ملی ایران از سال 1332 تا 1326، مسوول برنامه‌ریزی یونسکو برای کتابخانه، موسس و رییس کتابخانه فرانسوی دانشگاه پیتسوبورگ پنسلوانیا و ریاست دانشکده کتابداری و اطلاع‌رسانی پرات نیویورک سیتی از سال 1347 تا 1366 از جمله سوابق فرهنگی وی محسوب می‌شود.

وی دارای تالیفات بیشماری در زمینه کتابداری به زبان انگلیسی است و پایان نامه دکترای شریفی مربوط به شیوه فهرست‌نویسی کتاب‌های فارسی بود که هنوز در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی دارای مدال طلای جهانی به مناسبت خدمات ویژه برای ترویج کتابداری جهان در سال 1364 و جایزه خدمت از سوی دولت مراکش در سال 1374 است.

پایه‌گذار کتابشناسی ایران رییس دیگر کتابخانه ملی بود
ایرج افشار پژوهشگر، ایران‌شناس و کتاب‌شناس ایرانی، کارشناس رشته قضایی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران است که از خرداد تا دیماه 1328 ریاست کتابخانه ملی ایران را بر عهده داشت. ریاست انتشارات دانشگاه تهران، رییس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و ریاست مرکز ملی کتاب وابسته به کمیسیون ملی یونسکو در سال 1348 از جمله فعالیت‌های دیگر وی در عرصه فرهنگی است.

موسس و بانی کتابشناسی در ایران صاحب هزار مقاله و 200 عنوان کتاب در زمینه تحقیقات ایرانی است. در سال 1333 مجموعه‌ای را شامل فهرست کتاب‌‌هایی که ظرف همان سال منتشر شده بود، چاپ کرد؛ همچنین این کتابشناس، اثر «فهرست مقالات فارسی» از سال 1328 تا 1376 از شاهکار‌‌های وی به حساب می آید.

صفا ابراهیم، از سال 1342 تا 1345 رییس کتابخانه ملی ایران بود. وی کارشناسی فلسفه و علوم تربیتی را از دانشسرای عالی تهران درسال 1317 کسب کرد.

کتابداری کتابخانه معارف و کتابخانه ملی ایران و همچنین معاونت این کتابخانه از سال 1318 تا 1335 و سپس ریاست این کتابخانه از سال 1335 تا 1342 از جمله سوابق اجرایی اوست. وی همچنین عضو کمیسیون تفکیک کتاب‌های کتابخانه سلطنتی، مشاور امور کتابخانه‌های عمومی در سال 1346 و عضو شورای کتابخانه ملی بوده است.

وی جزء اولین کسانی بود که تالیفاتی در زمینه کتابداری منتشر کرد. «سمینار نقش کتابخانه‌ها در آموزش سالمندان و آموزش اساسی» تالیف «سیریل» با ترجمه ابراهیم صف، «کتابخانه‌های ملی» و «تشکیلات جدید کتابداری» از جمله تالیفات وی است.

استاد کتابداری کلاس‌ها آموزش کتابداری رییس دیگر کتابخانه ملی بود 
بهروش جمشید، از سال 1346 تا 1353 مدیر اداره کتابخانه‌ها و سرپرست کتابخانه ملی ایران بود.  وی مدرک کارشناس اقتصاد از دانشکده حقوق دانشگاه تهران داشت  و از سال 1345 تا 1351 دبیر کل هیات امنای کتابخانه‌های عمومی و استاد کتابداری کلاس‌های آموزش کتابداری بود. دریافت نشان درجه پنج تاج از وزارت فرهنگ و هنر در سال 1350 از افتخارات دیگر وی محسوب می‌شود.

ذکا یحیی، که سال 1347 رییس کتابخانه ملی بود دارای کارشناسی باستان شناسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود. ریاست موزه هنرهای تزیینی سال 1337، معاون اداره کل موزه‌ها و فرهنگ عامه سال 1340، رییس موزه مردم شناسی سال 41، رییس انتشارات اداره کل باستان شناسی بود. 

وی خالق بیش از 140 مقاله و بیش از 40 کتاب در زمینه تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران است. «تاریخ عکاسی و عکاسان پیگام در ایران»، «فرهنگ کسروی» و «جستارهایی درباره مردم آذربایجان» از جمله آثار اوست.

اولین رییس انجمن کتابداری ایران متصدی دیگر کتابخانه ملی
ناصر مظاهری تهرانی رییس کتابخانه ملی ایران از سال 1348 تا سال 1353 دارای کارشناسی باستان شناسی از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد علوم تربیتی از کالج مکالستر آمریکا و کارشناسی ارشد کتابداری از دانشگاه کوئین انگلستان درسال 1364 است. وی اولین رییس انجمن کتابداران ایران از سال 1346 تا 1348 و پایه گذار کتابخانه‌های مرکز مطالعات تاریخی برای یونسکو است.مظاهری صاحب مقاله‌های متعددی در مجله پیام یونسکو و دانستنی‌های کتابداری است.

علی حق ازلی، از سال 1353 تا 1354 رییس کتابخانه ملی ایران بود. وی معاون اداره کل فرهنگ و هنر مازندران، اداره کل کتابخانه‌‌ها و همچنین کتابخانه ملی ایران از سال 1345 تا 1354، معاون اداره کل نمایندگی‌های فرهنگی در خارج و همچنین کارشناس متخصص آموزشی فرهنگی در وزارت فرهنگ و هنر بود.

جلال طباطبایی، مدیر کل کتابخانه ملی ایران از اوایل سال 1354 تا 28 مرداد ماه همان سال بود. دبیری آموزش و پرورش و سرپرست اداره نگارش وزارت فرهنگ و هنر از جمله سمت‌های دیگر وی است.

ایرج زنده پور، سرپرست کتابخانه ملی ایران از مرداد تا آبان ماه سال 1354 دارای کارشناسی تاریخ و جغرافیا، کارشناسی ارشد علوم تربیتی و جامعه‌شناسی و ادبیات است. رییس و مدیر اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، مسوول کمیته کتاب و انتشارات جشن فرهنگ و هنر درسال 1350، مشاور وزیر فرهنگ و هنر و سرپرست کتابخانه ملی ایران به مدت چند ماه در سال 1354 از جمله سوابق فرهنگی وی محسوب می‌شود.

عبدالعلی سیاوشی، ازسال 1354 تا 1356 رییس دیگر این کتابخانه است. وی دارای کارشناسی زبان فرانسه از دانشسرای عالی مدیریت بود. ریاست آموزش و پرورش بوشهر، مدیر کل امور اداری وزارت فرهنگ و هنر از سال 1356 تا 1357، ریاست تعلیمات اساسی و اداره بازرگانی استان آذربایجان شرقی را هم در کارنامه خود دارد.

عبدالله لک مظاهری، شخصی دیگری است که از سال 1356 تا 1358 رییس کتابخانه ملی ایران می‌شود. کارشناسی تاریخ و جغرافیا از دانشکده ادبیات و دانشسرای عالی تهران، دبیر دبیرستان‌های گرگان، مدیر کل روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و هنر، رایزن فرهنگی ایران در پاکستان به مدت هفت سال و انتشار یک دوره تاریخ سال اول تا پنجم برای دبیرستانی‌ها از جمله فعالیت‌های شاخص فرهنگی این رییس کتابخانه ملی محسوب می‌شود.

فریدون بدره‌ای، مدیر کل کتابخانه‌ ملی ایران از سال 1358 تا 1359 کارشناسی زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی زبان‌های باستانی و دکترای زبانشناسی و زبان‌‌های باستانی در سال 1350 و همچنین کارشناسی ارشد کتابداری در سال 1351 از دانشگاه تهران است.
 
آثار او بیش از 50 کتاب و ده مقاله است که اکثرا ترجمه آثار ارزشمند به زبان فارسی است. «ناشناخته» «مجموعه 9 داستان»، «بزرگان فلسفه هنری»، «واژگان نوشتاری کودکان دبستانی ایران» از جمله آثار بدره‌ای است.

مصطفی محمدی عراقی، مدیر کل کتابخانه ملی ایران ازسال 1359 تا 1360 است. وی کارشناسی فلسفه و حکمت و همچنین کارشناسی ارشد علوم قرآنی و حدیث را از دانشکده الهیات و معارف اسلامی دریافت کرد.

شرکت در دوره آزاد رشته کتابداری شبانه دانشگاه تهران، کتابداری و معاونت کتابخانه آستانه مقدس قم، از سال 1336 تا 1342، کارشناس امور کتاب، رییس بنیاد شاهنامه فردوسی از سال 1359 تا 1361، رییس دفتر رییس دانشگاه تهران از سال 1357 تا 1364، بنیانگذار نشریات والعصر و انتشار جزوه‌هایی در تفسیر حمد و جمعه از سوابق فرهنگی و اجتماعی وی محسوب می‌شود. 


حسین محی الدین الهی قمشه ای، مدیر کل کتابخانه‌ ملی ایران از سال 1360 تا 1361؛ دارای کارشناسی فلسفه و دکترای معارف اسلامی از دانشگاه تهران است. گزیده فیه مافیه ( مقالات مولانا ) در معرفی جلال الدین بلخی و شرح مقالات او، گزیده «منطق الطیر» در معرفی عطار و هفت شهر عشق او،« شرح گلشن راز» شیخ محمود شبستری، کتاب «مقالات»، ترجمه گزیده ای از سخنان شکسپیر، بررسی آثار ترجمه شده اسلامی به زبان انگلیسی، ترجمه کتاب «پیامبر اثر خلیل جبران»، تصحیح«دیوان حافظ»، مجموعه ای از آثار وی است. 

محمد کاظم زرکشان، مدیر کتابخانه ملی ایران از سال 1361 تا 1362 دارای کارشناسی معقول و منقول، کارشناسی ارشد حقوق از دانشگاه تهران و دکترای جامعه‌شناسی و حقوق از سوربن فرانسه در سال 1357 تا 58 است.

عباس نورصالحی، مدیر دیگر کتابخانه ملی ایران از سال 1362 تا 1363 بود. وی کارشناسی تاریخ و جغرافیا، کارشناسی ارشد روانشناسی و علوم تربیتی از دانشگاه تهران در سال 1342 دارد. سرپرستی مجتمع آموزشی ناشنوایان باغچه‌بان، رییس سازمان اسناد ملی ایران و مشاور مالی وزارت آموزش و پرورش در سال 62 را در کارنامه خود دارد.

احمد فخاری، سرپرست کتابخانه ملی ایران درسال 63 تا 64 شد. وی کارشناس ارشد علوم اجتماعی از دانشگاه تهران، معاون اجرایی و قائم مقام یونسکو، کارشناس امور فرهنگی در کمیسیون ملی یونسکو بوده است.

سید حسن شهرستانی، رییس کتابخانه ملی ایران از سال 1364 تا 1366 کارشناسی مهندسی کشاورزی از دانشگاه تهران، دکترای ادبیات و هنر در سال 1378 است. وی عضو هیات رییسه شورای جهانی آرشیو، استادیار دانشگاه هنر، مشاور عالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از سال 1381 تاکنون است و کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه ادبیات و عرفان منتشر کرده است.

محمد رجبی، ریاست کتابخانه ملی ایران را از سال 1366 تا 1371 بر عهده گرفت.  وی کارشناسی فلسفه، کارشناسی ارشد و دکترای فرهنگ و زبانشناسی باستانی از دانشگاه تهران دارد. 

رجبی معاونت کتابخانه مجلس در سال 1364، مدیر عاملی بنیاد سینمایی فارابی سال 1374، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آلمان، ریاست سازمان اکو سال 1368، پایه‌گذاری مرکز فرهنگی علامه طباطبایی، عضو شورای هنرهای نمایشی کشور، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی و پایه گذار حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را در کارنامه خود دارد.

رییس جمهوری که رییس کتابخانه ملی ایران بود
محمد خاتمی؛ مشاور فرهنگی رییس جمهور و رییس کتابخانه ملی در سال 1371 تا سال 1376 بود. وی کارشناسی فلسفه از دانشگاه اصفهان، رییس مرکز اسلامی هامبورگ در آلمان، نماینده مردم اردکان میبد در اولین دوره مجلس شورای اسلامی، سرپرست موسسه کیهان، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1361 تا 1371 و رییس جمهور ایران سال 1376 تا 1380 بود.

وی دارای کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه اسلام، فلسفه، سیاست است. «فراماسونری» سال 1382، «آیین و اندیشه در کام خودکامگی» از جمله‌ آثار اوست.

سید کاظم موسوی بجنوردی، رییس کتابخانه ملی ایران از سال 1376 تا 1384 بود. وی رییس بنیاد مستضعفان، استاندار اصفهان، نماینده مجلس شورای اسلامی ، پایه گذار و سرپرست بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، ازسال 1360 تا کنون ، پایه‌گذار حزب ملل اسلامی در سال 1340 است.

مدیر عاملی انتشارات سروش تا ریاست کتابخانه ملی
علی اکبر اشعری، رییس کتابخانه ملی ازسال 1384 تا کنون کارشناس ارشد مدیرت منابع انسانی از مراکز آموزشی مدیریت دولتی، معاون و مدیر کل آموزش و پرورش، قائم مقام و معاون مطبوعاتی و تبلغیاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر عامل شرکت انتشارات سروش در صداو سیما بود. 

اشعری مشاور فرهنگی شهرداری تهران از سال 1382 تا 84 ،رییس کمیته ملی حافظه جهانی، رییس شورای آرشیو جنوب و غرب آسیا (سواربیکا)، عضو هیات امنای شهر کتاب، رییس هیات امنای خانه کتاب سال 1385 بوده است.

صلاحی در پله یکی مانده به آخر فهرست روسای کتابخانه
 اسحاق صلاحی کجور در سال 1341 در روستای صلاح‌الدین کلا از توابع نوشهر به دنیا آمد. وی تا مقطع دکترا در رشته مدیریت استراتژیک تحصیل کرده و عضو هیات علمی دانشگاه و معاون یارانه‌ها و فقرزدایی وزارت رفاه و تامین اجتماعی در دولت احمدی نژاد بوده است. 

صلاحی 27 سال سابقه مدیریتی، اجرایی، آموزشی، فرهنگی و نظامی در کارنامه خود دارد و همچنین جانباز جنگ تحمیلی و از سرداران دفاع مقدس است..

وی پیش از این به عنوان رییس ستاد احمدی‌نژاد در مازندران برای انتخابات سال 1388 و دوره دهم ریاست جمهوری معرفی شده بود و نامزد ورود به مجلس شورای اسلامی از چالوس و نوشهر بوده که رای نیاورد. صلاحی 4 تیر سال 1390 به عنوان رییس کتابخانه ملی انتخاب شد.

قائم مقامی وزارت رفاه و تامین اجتماعی، معاون وزیر رفاه وتامین اجتماعی،معاون فرماندهی نیروی دریایی کشور و مسوول معاونت طرح وبرنامه وبودجه ، مسوول دبیرخانه شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی از سوابق اجرایی وی محسوب می‌شود.  

آخرین رییس کتابخانه ملی که هنوز معارفه رسمی نشده است
سید رضا صالحی امیری متولد سال 1340 در شهر بابل، رییس کمیته اجتماعی شورای عالی امنیت ملی، عضو هیأت رئیسه مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، عضو هیأت امنای موسسه مطالعات راهبردی وابسته به وزارت علوم، مشاور رییس‌جمهور در دولت سید محمد خاتمی و عضو شورای اجتماعی کشور و عضو شورای اطلاع‌رسانی دولت را در کارنامه خود دارد. او همچنین معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

صالحی امیری مدیرمسوولی و سردبیری نشریات و مؤسسات علمی مانند مؤسسات مطالعات سیاسی، مطالعات راهبردی، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، نشریه علمی پژوهشی مدیریت فرهنگی را در کارنامه خود دارد.

وی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری معاون فرهنگی ستاد دکتر حسن روحانی بود و نماینده فرهنگی او در بحث‌ها و مناظرات انتخاباتی محسوب می‌شد.

در کارنامه سیدرضا صالحی امیری 12 عنوان کتاب‌، 31 عنوان مقاله علمی - پژوهشی، 37 عنوان مقاله علمی - ترویجی و 20 عنوان مقاله ارائه‌شده در کنفرانس‌های علمی به چشم می‏ خورد. 

کتاب های آسیب‌شناسی فرهنگی در ایران، مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی(با همکاری امیر عظیمی دولت‌آبادی)، مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، ‌درآمدی بر مسئولیت‌های فرهنگی اجتماعی سازمان‌ها در ایران (با همکاری سید مجید مطهری‌نژاد)، سرمایه اجتماعی (با همکاری اسماعیل کاوسی)، فرهنگ و مدیریت سازمان‌های فرهنگی (با همکاری اسماعیل کاوسی)، ‌مدیریت منازعات قومی در ایران، انسجام ملی و تنوع فرهنگی، دیپلماسی فرهنگی (با همکاری سعید محمدی)، مهاجرت نخبگان، حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در ایران (با همکاری زهرا خدایی) و امنیت اجتماعی از جمله آثار این نویسنده است.