سفر نیکسون به تهران

روز نهم خرداد 1351 ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت امریکا وارد تهران شد. این سفر در شرایط خاصی صورت گرفت: از یک سو شاه باخروج انگلستان از خلیج فارس در پاییز1350، خلاء قدرتی در منطقه احساس می‌کرد و اصرار داشت با کمک امریکا این خلاء را پر کند؛ از سوی دیگر پیمان دوستی عراق و شوروی در فروردین 1351 به امضأ رسید و سلاحهای روسی به بغداد سرازیر شد. این دو موضوع شاه را بیش از گذشته به واردات سلاحها و جنگ افزارهای امریکایی تشویق می‌کرد.1
شاه، نیکسون را «دوست قدیمی و مورد اعتماد خویش‌» می‌دانست‌. این دوستی اززمانی آغاز شد که نیکسون معاون آیزنهاور بود و در بازگردان شاه به قدرت، با کودتای 28 مرداد 1332، نقش به سزایی داشت. نیکسون بلافاصله پس از کودتای 28 مرداد به ایران آمد وحمایت قاطع دولت خود را از شاه اعلام کرد. علاوه بر این، وی در آبان 1347 که در انتخابات ریاست جمهوری امریکا به پیروزی رسید، از حمایتهای مالی شاه برخوردار بود.
شاه یک سال پس از پیروزی نیکسون ـ 29 دی 1348ـ در سفر رسمی عازم واشنگتن شد و مورد استقبال گرم نیکسون قرار گرفت. او در این سفر برای نخستین بار پیشنهاد ارسال نفت در ازای دریافت سلاح را با مقامات امریکایی مطرح کرد که با خشنودی هیأت حاکمه امریکا همراه بود. از زمان سفر شاه به امریکا تا سفر نیکسون به تهران، ـ 30 ماه ـ 220 میلیون دلار تجهیزات نظامی در اختیار شاه قرار گرفت‌.
اعلام دکترین نیکسون در دوم مرداد 1348 نیز عامل دیگری در تشویق شاه به خرید سلاحهای امریکایی بود. نیکسون با آشکار شدن علایم شکست امریکا در جنگ ویتنام، دکترین خود مبنی بر لزوم تسلیح دولتهای متحد امریکا در مناطق بحرانی جهان، به جای حضور نظامیان امریکا در این مناطق را اعلام کرد. این دکترین تشویق حکومتهای وابسته به امریکا چون کره‌جنوبی‌، ویتنام جنوبی‌، فیلیپین و ایران را برای خرید سلاح بیشتر در پی داشت.
با این شرایط سفر نیکسون به تهران اهمیت خاصی داشت و نقطه عطفی در برنامه تسلیحاتی ایران به شمار می‌رفت‌.
در مدت‌6 سال پس از سفر نیکسون، شاه در ازای صدور نفت‌، 4/14 میلیارد دلار جنگ‌افزار از امریکا خرید و چند هزار نفر برای انجام دوره‌های آموزش نظامی عازم امریکا شدند. علاوه بر این، در این سفر، نیکسون بر تمایل شاه مبنی برای ایفای نقش ژاندارمی در خلیج فارس پس از خروج انگلیسی‌ها، صحه گذاشت که فصل جدیدی از روابط واشنگتن با تهران بود و توسط دولتهای بعدی امریکا تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت.

پی‌نوشت:

1ـ این پیمان در سفر سه روزه پادگورنی به عراق ـ 21 فروردین 1351 ـ و در بغداد به امضاء رسید. (گاه‌شمار اروپای شرقی، انتشارات وزارت امورخارجه، ج اول، ص 445.)