بازداشت حبیب‌الله القانیان در سال ۱۳۵۴
اشاره: در ۲۳ تیرماه ۱۳۵۴، فرمانی از سوی محمدرضا پهلوی مبنی بر مبارزه با گران‌فروشی صادر شد. به دنبال این فرمان، تبلیغات و اقدامات وسیعی از سوی حکومت آغاز گردید. در روز دوم مردادماه، امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت تصمیمات مهمی را که در اجرای فرمان شاه در مورد مبارزه با گران‌فروشی اتخاذ شده بود، در اجتماع استانداران و فرمانداران کل سراسر کشور تشریح کرد و «از آنها خواست که این تصمیمات را با قاطعیت و قدرت در تمام شهرستان‌ها و بخش‌های حوزه مأموریت خود به مرحله اجرا درآورند».
دو روز پس از سخنرانی هویدا، در چهارم مردادماه، مبارزه با گران‌فروشی وارد مرحله جدیدی شد و در شامگاه همان روز پس از اثبات جرم چند تن، دستگیری و تبعید آغاز گردید. در این مرحله سه سرمایه‌دار معروف پایتخت هم بازداشت شدند که مهم‌ترین آنان حبیب‌الله القانیان «میلیاردر معروف و صاحب پلاسکو»، و آن دو نفر دیگر به ترتیب جهانگیر انواری‌مقدم، معاون اتحادیه میوه‌فروشان و کاظم میرلطیفی «صاحب چندین دکان نانوایی» بودند. القانیان در آن زمان چنان نام و نشانی برهم زده بود که بازداشت او تیتر یک روزنامه اطلاعات پنجم مرداد را به خود اختصاص داد. یک مقام عالی‌رتبه درباره بازداشت او به خبرنگار اطلاعات گفت:«پی‌گیری بازرسان اتاق اصناف پایتخت و هیأت‌های منتخب کمیته مبارزه با گران‌فروشی دیروز[=۴ مرداد] ادامه داشت و مغازه‌های گران‌فروشان تعطیل و متخلفان تحت پی‌گرد قرار گرفتند. از جمله سه فروشگاه پلاسکو در نقاط مختلف تهران تعطیل شد و چون ضمن بررسی جریان امر معلوم شد حبیب القانیان صاحب فروشگاه‌های پلاسکو که خود تولیدکننده نیز می‌باشد دستور گران‌فروشی را صادر کرده و از صدور فاکتور فروش نیز خودداری نموده است و یکی از عوامل اصلی اخلال در امر قیمت‌ها می‌باشد، نسبت به بازداشت وی اقدام شد.» روزنامه اطلاعات در کنار خبر بازداشت حبیب‌الله القانیان، مختصری هم از سوابق کاری این سرمایه‌دار مشهور را برای مخاطبانش نوشت:«حبیب القانیان یکی از بزرگترین کارخانه‌داران کشور است که فعالیت خود را در زمینه تولید کالا‌های صنعتی از ۲۲ سال قبل شروع کرده است. وی که تحصیلات خود را در الیانس فرانسه به پایان رسانده، اولین کارخانه پلاستیک‌‌سازی را در کشور بنیان گذارد و قبل از تأسیس این کارخانه مدت‌ها پروفیل‌سازی آلومینیوم و یخچال‌سازی را دایر کرده بود. وی سال‌ها علاوه بر مدیریت این کارخانجات، مدیریت عامل کارخانجات صنعتی تهران را نیز به عهده گرفت و سپس مدیرعامل شرکت سهامی ریسندگی و بافندگی «ممتاز» که بزرگترین کارخانه ریسندگی کشور است شد. حبیب القانیان در ده‌سال قبل به عضویت اتاق صنایع و معادن به نمایندگی صنعت پلاستیک انتخاب شد. القانیان در کنار فعالیت‌های صنعتی خود در تجارت نیز فعالیت زیاد دارد و به کار‌های صادراتی و وارداتی نیز می‌پردازد. وی از جمله ملاکین نیز به شمار می‌رود و یکی از اجاره‌بگیران بزرگ است. حبیب القانیان ساختمان مرتفع خیابان اسلامبول را که به ساختمان پلاسکو معروف است سال‌ها قبل ساخت، ولی دو سه سال قبل آن را به یک پول‌دار یزدی فروخت. یکی از ساختمان‌های موجود متعلق به القانیان، ساختمان آلومینیوم در خیابان شاه است که از جمله آپارتمان‌های مرتفع تهران به شمار می‌رود و دفتر کار القانیان نیز در همین ساختمان قرار دارد.» یک روز پس از اعلام خبر دستگیری القانیان، در ششم مرداد، روزنامه اطلاعات باز هم تیتر یک خود را به او اختصاص داد و نوشت:«نامه القانیان به دولت». القانیان در آن نامه چنین نوشته بود:«اینجانب حبیب القانیان، مدیر فروشگاه زنجیری پلاسکو تهران بدین‌وسیله آمادگی خود را نسبت به برنامه تعدیل قیمت به نفع مصرف‌کننده اعلام می‌نمایم و آماده همه‌گونه همکاری در جهت تنزل مشهود قیمت‌ها نسبت به گذشته تا جایی که حداقل هزینه فروشگاه‌ها تأمین شود می‌باشم.»
حبیب‌الله القانیان به اندازه‌ای سرشناس بود که خبر بازداشت او به سرعت در رسانه‌های جهان بازتاب یافت. خبرگزاری رویتر در گزارشی از تهران نوشت:«سه بازرگان ایرانی از جمله حبیب القانیان، بازرگان و سرمایه‌دار معروف، به دنبال اقدام‌های دولت برای مبارزه با گران‌فروشی و احتکار بازداشت گردیدند.» خبرگزاری یونایتدپرس در گزارش مبسوطی از تهران نوشت:«سه بازرگان مشهور ایرانی دیروز به دستور دولت ایران به اتهام گران‌فروشی مایحتاج عمومی بازداشت شدند و در یک دادگاه ویژه نظامی[!] محاکمه خواهند شد.» یونایتدپرس از قول مقام‌های رسمی ایرانی نوشت:«حبیب القانیان که یک امپراطوری داخلی را در صنایع پلاستیک اداره می‌کند، سرشناس‌ترین چهره از میان سه تن بازداشت‌شدگان است.» رادیو لندن هم ضمن گزارشی گفت:«در ایران چندین نفر بازرگان به جرم گران‌فروشی بازداشت شده‌اند. از قرار اطلاع، یکی از آنها از برجسته‌ترین افراد صنایع ایران به نام حبیب القانیان در جزو بازداشت‌شدگان هستند». روز هفتم مرداد ۱۳۵۴، سه روز پس از دستگیری القانیان، روزنامه اطلاعات باز هم در کادر کوچکی در صفحه نخست خود خبر داد که:«کارت بازرگانی القانیان لغو شد»، و در توضیح این خبر نوشت:«اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران ضمن نامه‌ای که به وزارت بازرگانی نوشت تقاضای ابطال کارت بازرگانی حبیب القانیان را کرد و به این ترتیب مقدمه اخراج وی از اتاق بازرگانی نیز فراهم شد. با ابطال این کارت حبیب القانیان نه تنها دیگر عضو اتاق بازرگانی نخواهد بود بلکه از عضویت هیأت نمایندگان اتاق تهران و همچنین اتاق ایران نیز برکنار می‌شود و فعالیت‌های تجاری او محدود خواهد شد.»
به هر حال با وجود همه این اقدامات مقطعی، رژیم پهلوی نتوانست در درازمدت تأثیر قابل توجهی در بازار ایران و نیز معیشت عمومی جامعه بگذارد، و مردم ایران در سال‌های ۵۵ تا ۵۷، باز هم شاهد موج تورم و گرانی‌های افسارگسیخته بودند.
نظرات