اقدامات ساواک در مورد اعلامیه آیت الله گلپایگانی

درباره : اعلامیه گلپایگانى در خصوص تشکیل مجلس عزا در مدرسه فیضیه پیرو شماره 2399/21 ـ 7/6/48

شماره : 2571/21

از : ساواک قم تاریخ 8/6/48

به : مدیریت کل اداره سوم 316

به استحضار مى‏رساند که آیت‏اله گلپایگانى پس از صدور اعلامیه‏اى که طى شماره 2507/21 ـ 4/6/48 پستا تقدیم گردید طبقات مختلف را به تشکیل مجلس عزا در پانزدهم جمادى‏الثانى مطابق با روز 7/6/48 و اجتماع در مدرسه فیضیه دعوت و چون پس از موافقت با توزیع اعلامیه از طرف آن اداره کل این ساواک در صدد برآمد که آقاى فضل‏اله طباطبائى صاحب چاپخانه علمیه را که بدون اجازه ساواک مبادرت به چاپ اعلامیه نموده بود مورد مؤاخذه قرار دهد به همین منظور از نامبرده که تا پاسى از شب در منزل گلپایگانى بود خواسته شد خود را معرفى کند مشارالیه مکرر عذر و بهانه تراشید و بالاخره در ساعت 12 همان شب که چاپخانه وى نیز تحت نظر بود خود را معرفى و در ساواک با قرآن سوگند یاد کرد که در مقابل ده هزار تقاضا اعلامیه سه هزار و پانصد نسخه چاپ و به گلپایگانى تحویل داده است. چون کنترل مکالمات تلفن گلپایگانى نشان مى‏داد که آقاى طباطبائى صاحب چاپخانه تعداد بیشترى اعلامیه چاپ نموده و همان شب در دو وعده آنها را به گلپایگانى تحویل داده است لذا صبح روز احضار و با صحنه‏سازى اینکه سید مهدى گلپایگانى شخصا مدعى است که دوازده هزار اعلامیه به وى تحویل داده‏اند و حاضر است در مقابل شما اظهار نماید ناگزیر به اعتراف شد و عصر همان روز نیز مرخص گردید.

ضمنا در بررسى پرونده و چاپخانه علمیه معلوم شد که سید فضل‏اله طباطبائى با برادرش سید عنایت‏اله چاپخانه علمیه قم را اداره مى‏کنند و با هم سهیمند. مسئول چاپخانه قبلاً سید عنایت‏اله بوده که تعهدى به ساواک سپرده بدون کسب اجازه قبلى مبادرت به چاپ اعلامیه ننماید.

طباطبائى پس از آزاد شدن با گلپایگانى ملاقات و اعترافات خود را به شرح فوق به اطلاع گلپایگانى مى‏رساند.

چون فرزندان گلپایگانى هم قبلاً به دروغ متوسل و براى انحراف ساواک تعداد اعلامیه‏ها را سه هزار و پانصد برگ اظهار نموده بودند که با اظهارات طباطبائى تطبیق کند پس از اطلاع از شرح ماجرا وسیله فضل‏اله طباطبائى درصدد برمى‏آیند که به نحوى سر و صدا راه انداخته و بهره‏بردارى کنند که روز بعد نیز پس از خاتمه درس در مسجد اعظم همان سخنرانى را مى‏نماید که طى شماره 2516/21 ـ 4/6/48 به استحضار رسیده و ساواک با اطلاع از اخبار پایگاه1 از تصمیمات بعدى گلپایگانى که اکثر طلاب را به دروغ تحریک مى‏کند که سید فضل‏اله طباطبائى به علت تألمات و ناراحتیهاى وارد مریض و در منزل بسترى است و از طلاب دیگر از طباطبائى در منزل او تصنعى عیادت مى‏کنند. به استحضار مى‏رساند براى قطعیت اینکه آیا گلپایگانى عصر روز جمعه شخصا مبادرت به سخنرانى مى‏نماید و یا به تشکیل مجلس عزا مى‏پردازد منبع 1361 با آموزش قبلى نفوذ داده شد و مشارالیه از منبع خواست که روز موعود به منبر رفته و به تشریح تاریخ مسجدالاقصى پرداخته و در خاتمه اقدامات اسرائیل را تقبیح و بیانیه گلپایگانى را که قبلاً تهیه کرده بوده قرائت نماید منبع با تشریح تاریخ و شمه‏اى تقبیح از اعمال اسرائیل موافقت ولى قرائت بیانیه را دور از مصلحت مى‏داند و در خلال این اقدامات اخبار پایگاه نشان مى‏دهد که شخصى به نام (قدس) که از تهران به قم آمده است با آیت‏اله گلپایگانى ملاقات و در این مقوله مذاکراتى به عمل مى‏آورد و از آیت‏اله مى‏خواهد در تصمیم خود تعدیل کند بالاخره نتیجه مذاکرات موکول به عزیمت آقاى قدس به تهران و مراجعت ایشان به قم مى‏گردد و در عین حال گلپایگانى مترصد است که از طرف ساواک یا شهربانى از تشکیل جلسه ممانعت به عمل آید و حتى گلپایگانى در یکى از جلسات اظهار داشته بود که مستقیما ساواک به من مراجعه ننموده که صرفنظر کنم و اگر مراجعه کند از تشکیل جلسه صرفنظر مى‏کنم.

چون جلوگیرى از تشکیل مجلس از طرف مراجع انتظامى از جهت سوء انعکاس آن در کشورهاى عربى خاصه عراق مصلحت نبود ساواک و شهربانى هیچ‏گونه عکس‏العملى در خصوص عدم تشکیل جلسه نشان نداده و آخرین اخبار واصله از پایگاه نشان دهنده انصراف گلپایگانى از تشکیل جلسه و صدور اعلامیه‏اى بوده که مراتب طى شماره 2399/21 ـ 7/6/48 تلگرافى معروض گردید.

سیدمهدى گلپایگانى براى هر چه زودتر به ثمر رساندن تصمیمات خود از یکى از همکاران (چراغچى) مى‏خواهد که نسبت به تکثیر اعلامیه خطى اقدام و تعداد دوازده نسخه از این اعلامیه را از همکار اخذ و براى اطلاع عموم دو نسخه از آن را به درب مدرسه فیضیه نصب و براى جلوگیرى از ایاب و ذهاب به داخل مدرسه دستور مى‏دهد2 درب ورودى مدرسه را قفل نموده و تعدادى از ایادى خود را تحریک مى‏کند که بین اجتماع‏کنندگان شایع کنند سازمان امنیت مخالفت نموده در حالى که اعلامیه مذکور با امضاى پدر وى به درب ورودى الصاق شده با این ترتیب اقدامات و تصمیمات گلپایگانى و تحریکات سیدمهدى فرزندش بدون مداخله ساواک و شهربانى بى‏نتیجه و خنثى مى‏گردد. یک نسخه از اعلامیه اخیر وى به پیوست تقدیم و نظر عالى را به جمله (به علت احساس فساد و خطر) و همچنین به مفهوم آیه عربى ذیل اعلامیه معطوف مى‏سازد.

رئیس ساواک قم ـ مهران

قبلاً قسمتهایى از آن به عرض رسیده. بایگانى شود ـ اوانى

آقاى اوانى ـ گزارش عرضى تهیه شود 11/6



1ـ منظور از «پایگاه» همان گونه که در سند 25/4/48 اشاره شده است، منزلى است که ساواک در مجاورت بیت آیت‏اله گلپایگانى به منظور عملیات جاسوسى «شنود» و به طور غیرآشکار اشغال کرده بود، قابل ذکر است، عوامل ساواک بنا به ملاحظات حفاظتى و با توجه به بخشنامه‏هاى داخلى ساواک (که نمونه آن در اسناد شماره 3086/316 ـ 18/6/48 و 3406/316 ـ 5/7/48 آمده است) از درج مطالبى از قبیل بهره‏گیرى از طریق «شنود» و مکالمه تلفن و... ممنوع بودند. و به همین جهت از کد رمز «1585» در مکاتبات و گزارش‏هاى خود استفاده مى‏کرده‏اند.

2ـ این گزارش رئیس ساواک قم خلاف گزارشى است که در سند شماره 4203 ـ 10/6/48 آمده است، همانطور که در سند مزبور و اسناد مربوط آمده است، تلاش عوامل ساواک مترتب بر این بود که به هر نحو ممکن از برگزارى مجلس همدردى با مسلمانان فلسطین و اعتراض به هتک حرمت مسجدالاقصى توسط صهیونیستها.جلوگیرى به عمل آورند.