جایگاه دفاع مقدس در فرآیند تحقق اهداف اسلامی

نقش و ابعاد تاثیرگذار دفاع مقدس، در فرآیند تحقق اهداف اسلامی و پیاده سازی نقشه راه انقلاب، مهمترین سرفصل یادداشت جعفرزاده است. نویسنده معتقد است تاثیر تجربه جنگ بر روی مراحل این فرآیند، به مراتب بیشتر از گنجاندن دریک مقاله است.
 
مقام معظم رهبری در دیدار خود با مردم کرمانشاه در سال 90 و در جمع دانشجویان این استان، به وجود زنجیره ای  منطقی و مستمر در حرکت شتابان انقلاب اسلامی به سوی تحقق اهداف خود ـ که همان آرمان های اسلامی است ـ اشاره داشتند؛ مقوله ای که سال ها پیش از آن با عنوان گفتمان «فرآیند تحقق اهداف اسلامی» یاد کردند: « فرآیند تحقّق هدفهاى اسلامى، یک فرآیند طولانى و البته دشوارى است. به طور نسبى انسان به آن اهداف نزدیک مى‌شود، اما تحقّق آنها بسیار طولانى است. قدم اوّل که پُرهیجانتر و پُرسروصداتر از همه است، ایجاد انقلاب اسلامى است... قدم بعدى، ترتّب نظام اسلامى بر انقلاب اسلامى است... قدم بعدى - که از اینها دشوارتر است - ایجاد دولت اسلامى است... بعد از این مرحله، مرحله تلألؤ و تشعشع نظام اسلامى است، یعنى مرحله ایجاد کشور اسلامى.... آن‌وقت مرحله‌ بعدى، ایجاد دنیاى اسلام (و تشکیل امت اسلامی) است.»
آنچه برای حرکت در این مسیر دشوار مهم و کارساز است، برخورداری از توشه و ابزار لازم برای پیمایش این راه طولانی است.بدون شک اندوخته تاریخی ملت ایران که علاوه بر فرهنگ ملی، از منبع نورانی و  گرانبهای مکتب اسلام بهره های فراوان برده است، عامل مهمی در پیروزی نهضت بیداری اسلامی ملت ایران و سرنگونی رژیم 2500 ساله شاهنشاهی می باشد. اما آنچنان که رهبری فرزانه بیان داشته اند، گام های بعدی در این نقشه راه، به مراتب سخت تر و طاقت فرساتر از مرحله تشکیل انقلاب اسلامی است؛ از این رو، تحقق مراحل بعدی آن، نیاز به برهه ای تاریخ ساز داشت تا روح جمعی ملت ایران بیدارتر شود و با آبدیده تر شدن مردم، تجربه و ابزار لازم برای طی طریق در این راه دشوار فراهم شود. به گمان نویسنده، دوره هشت ساله جنگ تحمیلی را می توان امتحانی زمینه ساز و برهه ای تاریخی برای استحکام قدرت درونی ملت ایران جهت حرکت در مسیر پرپیچ و خم آینده این انقلاب نوپا عنوان کرد؛ حادثه ای که هرچند به دست دشمنان این ملت رقم خورد؛ اما به واسطه پیروزی ملت شریف ایران، این ضرب المثل به تحقق پیوست که : « عدو سبب خیر شود اگر خدا خواهد».
در ادامه سعی خواهد شد اشاره ای هرچند کوتاه به نقش و ابعاد تاثیرگذار دفاع مقدس، در فرآیند تحقق اهداف اسلامی و پیاده سازی نقشه راه انقلاب صورت گیرد. البته نویسنده معتقد است ابعاد تاثیر تجربه نبرد هشت ساله بر روی مراحل فرآیند، به مراتب بیشتر از نکاتی است که در یاداشت مختصر ذیل ارائه خواهد شد و از آنجا که از این منظر کمتر به موضوع دفاع مقدس پرداخته شده، مناسب است پژوهشگرانِ این عرصه ، تحلیل های جامع و همه جانبه ای در این رابطه ارائه نمایند.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، به عنوان اولین مرحله از فرآیند انقلاب، استکبار جهانی با محوریت آمریکای جهانخوار، تلاش بسیار زیادی برای ایجاد انحراف در مسیر انقلاب و عدم شکل گیری نظامی با محوریت اسلام صورت دادند. از اولین اقدامات جدی جبهه دشمنان ملت ایران، به راه انداختن شورش ها و جنگ های داخلی بود. به عنوان مثال در اولین هفته های بعد از پیروزی انقلاب و در زمانی که ملت بزرگ ایران در حال جشن و پایکوبی بود، اقدامات شدید تجزیه طلبانه در گوشه و کنار کشور آغاز شد:« هنوز اجزاء نظام اسلامی ایران شکل نگرفته بود که تجزیه طلبی به نام برخی از اقوام کشور به عنوان اولین سناریو براندازی مورد نظر دشمنان قرار گرفت، یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی پادگان مهاباد به تصرف گروههای تجزیه طلب در آمد و هفته بعد از آن سنندج مرکز استان کردستان صحنه یک آشوب بزرگ بود، آشوبی که دامنه خود را پیش از آن در دیگر شهرهای کردستان و آذربایجان غربی گسترانده بود. »
با وجود تحرکات تجزیه طلبانه شدید در نقاط مختلف کشور، رهبران انقلاب با حمایت بصیرانه مردم، وارد مرحله نظام سازی و ایجاد نظامی سیاسی بر پایه مبانی و احکام اسلامی شدند. مهم ترین گام ها در این مرحله را می توان برگزاری همه پرسی دوازدهم فروردین 58 عنوان کرد که با رای بیش از 98 درصد مردم،«جمهوری اسلامی» به عنوان نوع حکومت در ایران به تایید رسید. گام بعدی در این ارتباط، تشکیل خبرگان قانون اساسی و تنظیم متن قانون اساسی توسط آنها و در ادامه برگزاری رفراندوم قانون اساسی بود که در دوازدهم آذرماه همان سال برگزار شد تا بدین ترتیب شکل نظام، آرایش سیاسی و هندسه عمومی جامعه مشخص شود:« پنجاه روز پس از پیروزى انقلاب کبیر اسلامى تا 14 ماه پس از آن، دو همه‏ پرسى‏ عمومى، که در یکى از آن‏ها مردم ایران، جمهورى اسلامى را به عنوان نظام سیاسى کشور برگزیدند و در دیگرى به قانون اساسى رأى دادند [برگزار شد.]   قانون اساسى تنظیم شد، آرایش و چینش سیاسى به وجود آمد، مردم‌سالارى دینى بر این مملکت حاکم شد...دین، مایه و پایه و محور قانون و اجرا در این کشور است، حرکت مردم به سمت اهداف و آرمانهاى دینى است، این معناى نظام اسلامى است. »
ورود ایران اسلامی در مرحله دوم نقشه راه و انجام اقداماتی اصولی در جهت برپایی رژیم سیاسی ـ حقوقی دین محور، خشم دشمنان اسلام را دوچندان کرد. دشمنان ملت برای جلوگیری از تحقق کامل مرحله دوم و تثبیت نظام اسلامی، فشارها را بیشتر کردند؛ از این رو علاوه بر تحریک قومیت ها و زمینه سازی برای شورش و جنگ داخلی، کودتاهای مختلفی را شکل دادند. این کودتاها که در دونوع مستقیم و خزنده طراحی شده بود با بصیرت مسئولان نظام و همراهی وصف ناشدنی مردم بیدار ایران، کشف و خنثی شد.
ترور و حذف فیزیکی مسئولان و نخبگان نظام اسلامی و حتی مردم کوچه و بازار، برنامه دیگر دشمن برای جلوگیری از تحقق کامل مرحله دوم بود:« خط مشی حمایت از سازمان های تروریستی و تحریک آنان به انجام اقدامات مسلحانه علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران...از اصلی ترین خط مشی های دشمنان خارجی و داخلی ایران محسوب می شد.»  این ترورهای ناجوان مردانه، با وجود خسارات جبران ناپذیر به کادر مسئولان و خادمان ملت ایران، نه تنها باعث سستی و تزلزل پایه های نظام اسلامی نشد، بلکه به واسطه اتحاد و همدلی بیشتر مردم در مقابل منافقین کوردل و حامیان خارجی آنان، مقبولیت و مشروعیت نظام ارتقا یافت و فرآیند تثبیت آن سرعت و عمق بیشتری پیدا کرد.
حربه دیگر دشمن، تحمیل جنگ مسلحانه خارجی به نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی بود تا به خیال خام خود، از طریق توسل به سخت ترین نوع جنگِ سخت و اشغال نظامی ایران توسط رژیم بعث عراق ، پرچم اسلام سیاسی و خطر بیدارسازی دیگر کشورهای اسلامی و مستضعفان جهان، برای همیشه از میان برداشته شود. اما به واسطه جهاد جانانه ملت بزرگ ایران و دفاع همه جانبه رزمندگان اسلام، صدام حسین پس از هشت سال به پذیرش ذلت بار قطعنامه 598 و اذعان به متجاوز بودن عراق تن داد.
مواجهه مقتدرانه ایران در مقابل حمله نابرابر و وحشیانه رژیم بعث عراق، به نمایندگی از استکبار جهانی و ارتجاع عرب، از زوایای گوناگون قابل بررسی است؛ اما آنچه در این میان از اهمیت بالایی برخوردار است، ابعادی از این جهاد مبارک است که نقش بارزی در فرآیند تحقق اهداف انقلاب اسلامی داشته است. همانطور که در سطور پیشین گفته شد، تجاوز نظامی و تحمیل جنگ هشت ساله به ملت ایران، جدی ترین «حربه سخت» دشمن برای جلوگیری از حرکت تکاملی ایران در مسیر نقشه راه و ایجاد مانع جدی بر سر تحقق کامل مرحله دوم فرآیند به شمار می رود؛ از این رو اصلی ترین دستاورد دفاع مقدس و پیروزی ایران اسلامی در مقابل جبهه کفر و نفاق را باید تثبیت نظام اسلامی و مستحکم تر شدن پایه های آن و تکمیل فرآیند نظام سازی اسلامی عنوان کرد. اهمیت بالای استقراربخشی به نظام اسلامی در دل چنین هجمه ای، آن زمان بیشتر و بهتر درک می شود که بدانیم انقلاب های بزرگ جهان همچون انقلاب کبیر فرانسه و اکتبر شوروی، تنها چند سال بعد از پیروزی به انحراف کشیده شدند و انقلابیون نتوانستند اصول و خواسته های خود را در مرحله نظام سازی به درستی محقق نمایند. مهم تر اینکه این انحراف ها در شرایطی رخ داد که انقلاب های یاد شده، با حداقل موانع برخورد کردند و هیچگاه با مانع عظیمی چون مقابله با جبهه بزرگ دشمنان خارجی مواجه نبودند.
برکات دفاع مقدس به همین سطح ختم نمی شود و ابعاد وسیع تری از نقشه راه را در بر می گیرد. شعاع تربیتی جنگ، تجربه ناب سبک زندگی مومنانه در سنگرها و درس آموزی از شکست ها و پیروزی های عرصه نبرد، سرمایه گرانبهایی است که می تواند تکیه گاه ملت ایران در مراحل بعدی فرآیند تحقق اهداف بزرگ اسلامی باشد. امروزه هرچند دولت سازی به حد مطلوب و مورد انتظار خود نرسیده است؛ اما کسی نمی تواند انکار کند که دستیابی نظام اسلامی به نصابِ نسبی از اسلامیت دولتمردان را باید مدیون دانشگاه انسان ساز جنگ بود. بدون شک اگر نبودند نیروهای جان برکف و ایثارگر میدان های نبرد هشت ساله که پس از جنگ، وظیفه خود را در صحنه علم و صنعت و مدیریت های خرد و کلان دستگاه های مختلف تشخیص دادند، هیچگاه نظام اسلامی نمی توانست حد موجود دولت سازی اسلامی را محقق نماید.
بنابراین دستاورد دیگر دفاع هشت ساله ملت ایران، تربیت مدیران تراز نظام اسلامی در جهت تحقق مرحله دولت سازی اسلامی می باشد؛ درحقیقت، شکل گیری رابطه امام و امت در صحنه های نبرد و تاثیرپذیری رزمندگان از عرفان اجتماعی حضرت امام، زمینه های شکل گیری هویتی جمعی را فراهم کرد که در آن، هدف از مقابله با دشمن تنها در حفظ خاک و پاسداری از مرزها خلاصه نمی شد؛ بلکه نیروها خود را در صحنه نبرد حق علیه کفر و نفاق مشاهده می کردند و از این رو خویش را جنود اهل حق برای مقابله با لشکریان جبهه باطل می شناختند. با رنگ الهی گرفتن انگیزه های سرداران و سربازان جوان ایرانی در میدان نبردِ سخت و خشن تحمیلی، صحنه های لطیف و زیبایی از مجاهدت ها و ایثارگری ها رخ داد که زمینه ساز شکل گیری فرهنگ شهادت و شجاعت عارفانه، و تربیت نیروهای خودساخته ای شد که به تعبیر امام امت ره صد ساله را یک شبه طی کردند: « این پیروزى معنوى و مادى مرهون اسلامى بودن انقلاب و مردمى بودن و توجه مردم به اسلام و تحول روحى عظیمى است که خداوند در این ملت، معجزه‏آسا ایجاد فرمود، از آن جمله این جوانان بسیار عزیز در سطح کشورند که ناگهان با یک جهش برق‏آساى معنوى و روحى با دست رحمت حق تعالى...یک شبه ره صد ساله را پیمودند و آنچه عارفان و شاعران عارف پیشه در سالیان دراز آرزوى آن را مى‏کردند، اینان ناگهان به دست آوردند و عشق به لقاء اللَّه را از حد شعار به عمل رسانده و آرزوى شهادت را با کردار در جبهه‏هاى دفاع از اسلام عزیز به ثبت رساندند و این تحول عظیم معنوى با این سرعت بى‏سابقه را جز به عنایت پروردگار مهربان و عاشق‏پرور نتوان توجیه کرد.»
بدون شک، پس از عنایت و نصرت الهی در شکل گیری این تحول عمیق و معجزه آسا، سهم ویژه ازآنِ هدایت خردمندانه حضرت امام است که مقیاس معنویت خواهی و زیست عارفانه را از سطح زندگی فردی به عرصه های اجتماعی ارتقا بخشید. مقام معظم رهبری نقش عرفان اجتماعی حضرت امام در انسان سازی جنگ را اینگونه بیان می کنند:« امام (ره)... در پیامی به مناسبت یکی از فتوحات ارزنده ی شما [رزمندگان] در جبهه فرمودند: فتح الفتوح، عبارت از ساختن این گونه انسانها و جوانهاست. در حقیقت، فاتح این فتح الفتوح، خود او بود. او بود که این انسانها را ساخت. او بود که این فضا را مهیا کرد. او بود که مسیر را به وجود آورد. او بود که ارزشهای اسلامی را بعد از انزوا و خمول، دوباره احیا کرد.»
البته در این میان نباید آمادگی روحی رزمندگان اسلام در پذیرش پیام ها و توصیه های هدایت گر امام عزیز را فراموش کرد؛ روح پاک و زلال جوانانی که با پیروی از پیر و مراد خود، تجربه ای از نظام اجتماعی امت و امامت را در پشت خاکریزها محقق ساختند. اصلی ترین ویژگی جامعه اسلامی را باید نقش آفرینی ولی اجتماعی در هدایت ارکان جامعه و حرکت آحاد مردم برمحور ولایت امامِ امت دانست؛ تجربه ای که در صدر اسلام با حضور معصوم ممکن شد و در زمانه غیبت با ولایت فقیه قابل تحقق است. یکی از اصلی ترین برکات دفاع مقدس، تجربه گرانبهای برقراری رابطه نزدیک و مستحکم میان امت و ولی بود که دستاوردهای بیشماری را به همراه داشت. تبلور ولایت پذیری رزمندگان را بارها و بارها در وصیت نامه هایی که از شهدای عزیز به جای مانده است دیده ایم و در میان خاطرات مادران شهید، به کرات شنیده ایم. این رابطه تنگاتنگ باعث شکل گیری جامعه کوچکی در گرماگرم جنگ و در خطوط جبهه ها شد که بسیاری از شاخص های مطلوب جامعه اسلامی را به همراه داشت؛ شاخص هایی چون معنویت خواهی، ایثار و از خودگذشتگی، ظلم ستیزی، همدلی و برادری، استقلال خواهی، مقاومت و ایستادگی، تلاش مجاهدانه، قناعت، توکل به خدا و اعتماد به وعده های الهی، نگاه به دورن و تکیه به استعدادهای سرشار ملت و...
با این بیان می توان مدعی شد یکی از کارکردهای ویژه دفاع مقدس، الگودهی تجربه زندگی مومنانه آن دوران، برای ساخت جامعه نمونه اسلامی است؛ بخصوص اینکه نظام اسلامی در مقطع کنونی به دنبال تحقق اقتصاد مقاومتی به عنوان هدف کوتاه مدت در درون هدف بزرگ جامعه سازی اسلامی است.  توضیح اینکه، با ورود انقلاب اسلامی به مرحله سوم و چهارم حرکت خود در نقشه راه، ماهیت مواجهه دشمنان ملت ایران از هجمه سخت به سمت مواجهه نیمه سخت و جنگ نرم تغییر یافت. تهاجم گسترده فرهنگی به صورت نرم بسیاری از زوایای زندگی ایرانی را مورد حمله قرار داد و تحریم ها و شیوه های نیمه سخت مبارزه اقتصادی نیز بنیان جامعه را نشانه رفت. ازطرفی، امروزه به واسطه حرکت شتابان نظام اسلامی در ساخت جامعه دینی و تلاش برای تحقق شعار دهه عدالت و پیشرفت، حجم مقابله اقتصادی دشمن افزایش بسیاری یافته است؛ شدت و گستردگی این مواجهه به قدری سنگین و همه جانبه است که باید آن را «جنگ اقتصادی» علیه ملت ایران قلمداد کرد. در چنین شرایطی مقام معظم رهبری گفتمان جهاد اقتصادی را مطرح فرمودند و اصلی ترین راهبرد در فراگرد این جهاد مقدس را اقتصاد مقاومتی و مقاومت اقتصادی عنوان داشتند. نام گذاری سال 92 به «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» نیز تلاشی دیگر برای هدایت متمرکز توان نظام در جهت ساخت بنیان های اقتصادی جامعه و برطرف کردن موانع سهمگین جامعه سازی اسلامی است. از این رو تجربه دفاع مقدس و بخصوص درس های به جای مانده از آن دوران که حاکی از مقاومت مقتدرانه یک ملت به واسطه تکیه بر توان دورنی خویش و اتکال به قدرت لایزال الهی است، بهترین الگو برای حرکت صحیح در شرایطی است که دشمنان انقلاب به رهبری آمریکا، جنگ اقتصادی ناجوانمردانه ای را در مقابل ملت ایران به راه انداخته اند.
دشمنان قسم خورده ملت ایران اسلامی همچنان که اهمیت و جایگاه مرحله نظام سازی را به درستی فهم کردند و به همین خاطر همه توان خود را برای جلوگیری از تحقق این مرحله به کار بستند، امروزه نیز به اهمیت بسیار بالای جامعه سازی اسلامی و قدرت الگودهی این جامعه به کشورهای بیداری اسلامی و زمینه سازی انقلاب برای تشکیل تمدن درخشان اسلامی و ایجاد امت واحده اسلامی پی برده اند، به همین خاطر امروز نیز همه توان خود را به کار بسته اند تا روند پرشتاب انقلاب در تحقق جامعه تمدن ساز اسلامی را کند و در صورت امکان متوقف نمایند.
امید است ملت بیدار ایران اسلامی همچنان که با حضور پرشور در پای صندوق های رای، حماسه ساز صحنه سیاسی کشور شدند، با حرکت براساس راهبرد اقتصاد مقاومتی، حماسه ای دیگر در عرصه اقتصادی خلق نمایند و بدین ترتیب، زمینه های پیروزی نظام اسلامی در جنگ همه جانبه اقتصادی را فراهم نمایند تا دفاع مقدسی دیگر در کارنامه درخشان پیروزی های ملت ایران ثبت شود.
محمدحسن جعفرزاده