هنرمندی که شهریار نزد او خوشنویسی آموخت و 200 کتاب و 25 نسخه قرآن کتابت کرد

همایش «کاتبان بزرگ قرآن کریم» ویژه گرامیداشت مقام میرزا طاهر خوشنویس و تجلیل از فعالان عرصه قرآنی، عصر روز گذشته 23 تیرماه در حاشیه بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم نمایشگاه برگزار شد.

محمد‌مهدی هراتی خوشنویس نسخ، در بخشی از این مراسم طی سخنانی گفت: امروزه نسخه‌های متعددی از قرآن کریم وجود دارد که من بسیاری از آن‌ها را از نزدیک دیده‌ام. شما هم باید ببینید زیرا تا زمانی که ما نسخه‌های خطی را از نزدیک نبینیم واقعیت هنر را نمی‌شناسیم.

وی به پیشینه ایرانیان در کتابت قرآن کریم اشاره کرد و گفت: ایرانیان در گذشته و حال در کتابت قرآن کریم یگانه بودند و هستند و امروز هم هنرمندان با وجود مشکلات فراوان پیام استادان گذشته را عرضه می‌کنند. 

رضا ولی‌زاده، خوشنویس نستعلیق، در بخش دیگری از این نشست درباره زندگینامه طاهر خوشنویس توضیحاتی ارایه کرد و گفت: میرزا طاهر در سال 1268 متولد شد و در 9 سالگی برای اولین بار عم‌جزء را کتابت کرد.

وی با اشاره به تسلط میرزا طاهر به کتابت با قلم فلزی گفت: یکی از خصوصیات میرزا طاهر تسلط به نوشتن با قلم فلزی بود و وی در طول عمرش 200 کتاب و 25 قرآن کتابت کرد.

ولی‌زاده با اشاره به مشکلات موجود درباره کتابت قرآن اظهار کرد: وقتی کتابت به عنوان شغل مطرح می‌شود ما نمی‌دانیم بازاری بنویسیم یا هنری. بازاری این است که معمولاً سفارش‌دهنده، کلمات را به صورت درشت، خوانا و چاق می‌خواهد اما در کار هنری باید 12 شرط و اصول خوشنویسی رعایت شود تا اثر به عنوان کار هنری به چاپ برسد. البته مسوولان دارالقرآن می‌گویند مردم همواره اثری را می‌خواهند که بتوانند آن را به‌راحتی بخوانند. بنابراین توصیه می‌کنم کاتبان هر دو بعد را در نظر بگیرند.

سید محمدمجتبی حسینی خوشنویس نسخ با اشاره به تلاش میرزا طاهر برای یافتن معنای درونی خود گفت: با نگاهی به آثار میرزا طاهر می‌توان دریافت که وی با تصور خود در درون یک شبکه پیچیده و تلاش برای تربیت مطلوب خود، آثارش را خلق می‌کند. طاهر خوشنویس تلاش می‌کند معلم باشد و خطش متناسب با ویژگی‌های شخصیتی و معلمی اوست. برخلاف دوستان، من معتقدم طاهر نابغه خوشنویسی نیست اما شخصیت مهمی است برای تمرکز در تعلیم.

وی با اشاره به خوانا بودن کتابت میرزا طاهر گفت: خوانا بودن کلمات در قرآن‌های میرزا طاهر مشخص است، وی دوران اصلی عمرش را در عصر پهلوی گذرانده و بر کسی پوشیده نیست که خوشنویسی در این مقطع در پایین‌ترین مرتبه قرار داشته و تنها در آن زمان پنج خوشنویس خط نسخ در کشور شناخته شده بودند. بنابراین در چنین موقعیتی که خوشنویسی رونقی ندارد وجود طاهر خوشنویس و پاسبانی وی از این هنر گرانبها ستودنی است.

حسینی در پایان با بیان این‌که امثال طاهر خوشنویس چراغ هنر را برای نسل بعد روشن نگه می‌دارند، گفت: در چنین دورانی طاهر خوشنویس و کاتبان اندکی در یک زمانه مهجور کار را ادامه می‌دهند و چراغ را برای نسل بعد روشن نگه می‌دارند. در این حال من خجالت می‌کشم که بگویم بعد از 35 سال که از فوت طاهر گذشته اطلاعات خوبی از زندگی وی در دسترس نیست.

احمد خوشنویس، فرزندشادروان طاهر خوشنویس در بخش دیگری از این مراسم گفت: پدر، در سال 1306 قمری مطابق با 1268 شمسی در روستای هلق از توابق قره چه داغ چشم به جهان گشود که بنا به گفته خودشان در سه سالگی به تبریز آمدند.

وی افزود: به دلیل این‌که پدر ایشان علاقه زیادی به قرآن و خوشنویسی داشتند فرزندش را در پنج سالگی به یادگیری قرآن تشویق کردند. در سن هفت تا 10 سالگی که میرزا طاهر به مکتب می‌رفت، پدر ایشان نمونه کار خوشنویسان دیگر را برای یادگیری در اختیار پدرم قرار می‌دادند که ایشان از روی آن‌ها تمرین کنند. چنان که خودشان تعریف می‌کردند در طی این سه سال قرآنی را به خط نسخ تمام کرده بودند که نوشته صفحات آخر بهتر از صفحات اول بوده است.

احمد خوشنویس عنوان کرد: میرزا طاهر در 11 سالگی به مدرسه حسن پاشا رفته و ضمن تحصیل چهار کتاب را به سفارش یک کتاب فروش نوشته بود و سپس خوشنویسی نخستین قرآن کریم را در سن 15 سالگی شروع می‌کند که تحریر آن چهار سال طول می‌کشد.

وی ادامه داد: در سن 17 سالگی تدریس خط را در مدارس ملی تبریز شروع می‌کند و پس از 15 سال که مدارس دولتی شده بود، در سمت دبیر خط دبیرستان تبریز رسما کار خودشان را با اداره فرهنگ آغاز می‌کنند و پس از 35 سال تدریس دولتی با 50 سال سابقه خدمت در سال 1334 شمسی بازنشسته می‌شوند.

به گفته احمد خوشنویس، میرزا طاهر خوشنویس در سال 1336 به دلیل بیماری آب مروارید مجبور شد چشم چپ خود را جراحی کند که این کار در بیمارستان فارابی تبریز صورت گرفت اما به دلیل پیشرفته نبودن علم پزشکی، ماهیت چشم از نظر دید عوض شد و فقط نور را تشخیص می‌داد. از این رو مجبور بودند از عینک استفاده کنند. اما به دلیل اینکه خوشنویسی با عینک میسر نبود می‌توان گفت کتاب‌هایی که از سال 1336 به بعد از سوی میرزا طاهر نگاشته شده با دید یک چشم است.

احمد خوشنویس با اشاره به دوستی میرزا طاهر خوشنویس با استاد شهریار گفت: استاد شهریار حدود سال‌های 1331 برای یادگیری خط شکسته تحریری به منزل ما می‌آمدند و سه روز در هفته را با پدرم بودند. حدودا سال 1332 بود که شاهکار استاد شهریار به نام «حیدر بابا» قرار بود به چاپ برسد که با مشورت با پدرم قرار شد خوشنویسی آن را میرزا طاهر بر عهده بگیرد.

وی در پایان گفت: مرحوم پدر 78 سال تمام مشغول نوشتن بود که حاصل این همه تلاش افزون بر 250 جلد کتاب و بیش از 25 جلد قرآن کریم است و آنچنان که با من سخن می‌گفتند، می‌فرمودند از خدای خودم خواسته‌ام، همان طور که اولین قلم را با کتابت قرآن شروع کردم، آخرین قلم من نیز با قرآن ختم شود. این دعا مستجاب شد و قرآنی که در سال 1351 شروع کرده بودند در اوایل سال 1354 و در سن 85 سالگی تمام کردند. 

میرزا طاهر تبریزی (درگذشته به سال ۱۳۵۵ ه‍.ش) معروف به طاهر خوشنویس از نسخ‌نویسان صاحب‌نام معاصر است. او کاتب بسیاری از قرآن‌های چاپی، نهج‌البلاغه، کتاب‌های دعا و آثاری دیگر است. او به دلیل تحریر قرآن به دفعات مکرر و سایر کتاب‌های مذهبی که در شمارگان زیاد چاپ و منتشر شدند در این زمینه شهرت به‌سزایی یافت و به طاهر خوشنویس مشهور شد.

برگزیدگان همایش کاتبان بزرگ قرآن کریم معرفی شدند
در بخش پایانی این مراسم 6 اثر به عنوان آثار برگزیده و 6 اثر به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند. همچنین از 10 استاد هنرمندی که کارگاه‌های هنری برگزار می‌کنند تجلیل شد. 

در این مراسم از استاد «حسین متین رضا» به دلیل فعالیت‌های گسترده هنری برای نشر و اشاعه فرهنگ قرآنی تجلیل شد.

در بخش آثار برگزیده، از «زهرا نامور» به دلیل خلق اثر جلد قرآن با طرح گل و مرغ، «نجیب احمدی» برای طراحی رحل قرآن به صورت مشبک فولاد و طلاکوب، «ندا خلعت آبادی» به دلیل خلق اثر مرغ بسم الله، «بابک خوئی» برای خلق اثر انسان کامل، «محسن کیانی» به دلیل خلق اثر قفل‌های طرح کلید و قلاب و هیکل علم و «سمیه مشایخی» برای خلق اثر صلوات و سوره والعصر تجلیل شد.

همچنین «مسلم زارع» با اثر سوره انسان، «عباس جلالی کیا» با اثر تابلوی ایمان، «وجیهه سادات جلالی» با اثر شمسه عاشورایی و گل و مرغ سوره حمد، «غلامرضا یوسفی» با اثر آیه تطهیر و گل و مرغ اسماء‌الحسنی، «سعید امیرپناهی» با اثر بسم‌الله و «اکرم گلزار احمدی» با اثر اسماء‌الله در این همایش شایسته تقدیر معرفی شدند. 

در بخش دیگری از این مراسم هنرمندانی که در برپایی کارگاه‌های هنری کمیته هنرهای سنتی نمایشگاه قرآن شرکت داشتند، تجلیل شدند. «محمدرضا پورفرزانه» در رشته نقاشی قهوه‌خانه‌ای، «علی حاجیان پور» در رشته گچ‌بری سنتی، «سیداسماعیل سروری» در رشته آئینه‌کاری، «روح‌الله دهقانی» در رشته زری‌بافی، «علی نعیمایی عالی» در رشته زری‌بافی، «رسول دهقان» در رشته زری‌بافی، «محمدصادق محمدی» در رشته گچ‌بری، «مینا خلیلی» در رشته گل و مرغ، «الهه فیضی» در رشته تذهیب و «سهیلا سلامی» در رشته معرق چوب از جمله افراد تقدیر شده این بخش بودند.

بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با شعار «توسعه فرهنگ قرآنی با عزم ملی و مدیریت جهادی» در باغ موزه دفاع مقدس تا 25 تیرماه ادامه دارد.