باید تاریخ را از مجرایِ منابع مطمئن و سالم و صحیح خواند

بررسیِ اهمیت«بصیرت تاریخیِ جوانان انقلابی»در بیانات رهبر انقلاب

دشمنی‌های دشمنان را از یاد نبرید

درسخن هفته‌ی شماره‌ی دویست‌وشصت‌وهفتم نشریه‌ی خط حزب‌الله، اهمیت مطالعه تاریخ و کسب بصیرت تاریخی برای جوانان انقلابی در بیانات رهبر انقلاب اسلامی بررسی شده است.

* از این موضوع رنج می‌برم...

این جملات رهبر انقلاب را با دقت بخوانید:

«یکی از راههای فریب واغواگری، تحریف تاریخ است که امروز متأسفانه این کار به‌وفور صورت میگیرد. ... من از این‌که میبینم جوانان ما از این قضایا بی‌اطّلاع هستند، رنج میبرم.» 80/08/20 «یکی از چیزهایی که بنده نگران آن هستم، این است که این نسل جوانِ بالنده‌ی ما که بحمدالله، هم آگاه و با بصیرت است، هم دارای انگیزه است، آماده به‌کار است، وسط میدان است، انقلابی است، بتدریج این حوادث مهم را، این عبرتهای بزرگ دوران معاصر را از یاد ببرد.» ۱۳۹۴/۶/۱۸

این عبارات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یک نگرانیِ مهم ایشان را پیش‌روی ما قرار می‌دهد: ناآگاهی از تاریخ و درس و عبرت‌های آن. رهبر انقلاب یکی از مهم‌ترین نیازهای حرکت انقلابیِ صحیح و عمیق را کسبِ «آگاهی و بصیرت تاریخی» می‌دانند. اما این دغدغه‌ی ایشان از کجا نشأت گرفته و ضرورت این مسئله چیست؟ برای دست‌یابی به این بصیرت تاریخی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چه راهکارهایی را خصوصا برای «جوانان انقلابی» مطرح کرده‌اند؟

* شرح حال ما، در صحنه‌ای دیگر

در نگاه رهبر انقلاب فهمِ تاریخی از موضوعات و پدیده‌ها یک امر بُنیادین و کلیدی است: «ما درباره هر پدیده‌ای که سخن میگوییم و قضاوت میکنیم، باید به تاریخ آن پدیده نگاه کنیم.» 75/02/12 چراکه فهم تاریخی «درس‌ها و عبرت‌ها» را در اختیارمان قرار می‌دهد: «میخواهیم از راه شناختن تاریخ خود، گذشته‌ی خود و برجستگان این تاریخ، خود را درست بشناسیم؛ امروزمان را درست بفهمیم و راه فردامان را تشخیص بدهیم و باز کنیم... گذشته برای ما یک وسیله و آئینه‌ای است؛ مایه‌ی عبرتی است تا راه آینده‌مان را هموار کنیم.» 87/02/19

با این نگاه «تاریخ یعنی شرح حال ما، در صحنه‌ای دیگر... تاریخ یعنی من و شما؛ یعنی همینهایی که امروز این‌جا هستیم. پس، اگر ما شرحِ تاریخ را میگوییم، هر کداممان باید نگاه کنیم و ببینیم در کدام قسمتِ داستان قرار گرفته‌ایم. بعد ببینیم کسی که مثل ما در این قسمت قرار گرفته بود، آن روز چگونه عمل کرد که ضربه خورد؟ مواظب باشیم آن‌طور عمل نکنیم.» 75/03/20

اگر با نگاهِ درس‌آموزی و عبرت‌گیری از تاریخ به سراغ آن برویم آنگاه به فهم جبهه‌بندی‌ها نیز دست می‌یابیم: «از تاریخ بسیار درسها میشود آموخت و بسیار تجربه‌ها میشود به دست آورد... روشهای زندگی عوض میشود؛ اما پایه‌های اصلی زندگی بشر و جبهه‌بندیهای اصلی بشر، تغییری پیدا نمیکند.» 79/02/01

چنین نگاهی در منظومه‌ی فکری رهبر انقلاب ریشه در یک «آموزه‌ی قرآنی» دارد: «قرآن که صادق مصدِّق است، ما را به عبرت گرفتن از تاریخ دعوت میکند.» 75/03/20

*چند پیشنهاد کاربردی برای مطالعات تاریخی

۱- مطالعه «تاریخِ دویست سال اخیر ایران»

بسیار مهم است که «جوان مومن انقلابی» بداند امروز در چه نقطه‌ای از تاریخ ایستاده است و کُنش و واکنش‌های او در کدام چارچوبِ کلان معنا می‌یابد: «تا ندانیم چگونه بوده‌ایم، نخواهیم دانست که امروز چه در اختیار داریم.» 73/3/11 انقلاب اسلامی پدیده‌ای برخوردار از یک عقبه‌ی تاریخی است. فهم این عُمق تاریخی به‌خصوص برای جوانان انقلابی واجب است. با این نگاه، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر مطالعه‌ی تاریخ «دویست سال اخیر ایران» تأکید ویژه‌ای دارند: «من همه دغدغه‌ام این است که جوان انقلابی امروز، نداند ما بعد از چه دورانی، امروز در ایران مشغول چنین حرکت عظیمی هستیم. تاریخچه این صدوپنجاه، دویست سال اخیر - از دوران اواسط قاجار به این طرف؛ از دوران جنگهای ایران و روس به این طرف - را بخوانید.» 71/5/21

ایشان به‌صورت مشخص جوانان را به مطالعه‌ی «نهضت مشروطیت» و «تاریخ دوران پهلوی» توصیه کرده‌اند: «نسل امروز باید از تاریخ کشورش اطّلاع داشته باشد؛ بخصوص از زمان مشروطیت به این طرف را بداند... باید بدانید که کشور شما در چه موقعیتی قرار داشته و دارد. شما باید بخصوص تاریخ رژیم گذشته را بدانید. نسل امروز ما درست نمیداند که انقلاب اسلامی چگونه این کشور را از چنگال آن رژیم خلاص کرده است... شما باید تاریخ کودتای رضاخان در اسفند ۱۲۹۹، بعد رسیدنش به سلطنت در ۱۳۰۳، بعد جانشین شدن محمدرضا را بدانید.» 79/12/22

توصیه‌ی کلیدی ایشان به جوانان این است که «تجربه‌ی انقلاب را، یعنی عینیت این نظریه را در طول این سالها بدانید؛ تاریخ انقلاب را بدانید.» 92/03/06

۲- مطالعه «تاریخِ انقلاب‌های دنیا»

در کنار این موارد، مطالعه‌ی «تاریخ انقلاب‌های دنیا» و مقایسه‌ی تطبیقی این انقلاب‌ها با انقلاب اسلامی یکی دیگر از توصیه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است: «متأسّفانه، اغلب جوانان ما، اصلاً از انقلابهای دیگر خبر ندارند. من گاهی از این بابت، واقعاً غصّه میخورم. اصلاً نمیدانند انقلاب سوسیالیستی شوروی سابق که بزرگترین انقلاب زمان معاصر تا قبل از انقلاب اسلامی بود و این همه هیاهو در دنیا داشت، در مقایسه با انقلاب ما، از چه ظواهر ناخوشایندی برخوردار بود.» 73/04/22

۳- مطالعه «تاریخِ استعمار و نفوذ»

مطالعه‌ی تاریخِ استعمار، نفوذ و دخالت‌های قدرت‌های مستکبر نیز یکی دیگر از توصیه‌های کلیدی رهبر انقلاب است: «تاریخ دوره‌ی استعمار را بخوانید... نه اینکه [غربی‌ها] فقط آدمها را بکُشند؛ در دور نگهداشتن ملتهای تحت استعمارِ خودشان از عرصه‌ی پیشرفت و امکان پیشرفت در همه‌ی زمینه‌ها هم تلاش زیادی کردند.» 90/05/19 ایشان در این زمینه به‌صورت مشخص «مطالعه‌ی اسناد لانه‌ی جاسوسی» را پیشنهاد کرده‌اند: «من نمی‌دانم شما جوان‌ها این کتاب‌های اسناد لانه‌ی جاسوسی را خوانده‌اید، می‌خوانید یا نه؛ خواندنی است، خواندنی است.» 87/08/08

البته نکته‌ی بسیار مهم در مطالعه‌ی تاریخ این است که باید تاریخ را از مجرایِ منابع مطمئن و سالم و صحیح خواند؛ چراکه جریانات منحرف و آنان که با اصلِ حرکت دینی و انقلابی در این کشور دشمنی داشته‌اند نیز در عرصه‌ی تاریخ‌نگاری بسیار فعال بوده و هستند.

* جوانان انقلابی و «تشخیصِ وظیفه»

کلام آخر اینکه اگر چنانچه به چنین بصیرتی دست پیدا کنیم نقش و وظیفه‌ی خود نسبت به مسائل و رخدادها را نیز کاملا درک خواهیم کرد. به‌عنوان مثال، امروز یکی از مسائل جدی کشور «عدم اعتماد به دشمن» است. موضوعی که رهبر انقلاب در دیدار اخیر خطاب به مسئولین کشور به آن اشاره کردند: «به دشمن اعتماد نکنید... دشمنی‌ها را از یاد نبرید. دشمنی کردند. دیدید که آمریکای ترامپ و آمریکای اوباما با شما چه کرد.» 99/09/26 اگر چنانچه این بصیرت تاریخی را کسب و نهادینه کنیم آنگاه با به‌کارگیری «درس‌ها و عبرت‌ها» و «تجربیات تاریخی» صحیح‌ترین برخورد و بهترین انتخاب و تصمیم‌گیری را در پدیده‌ها و مسائل خواهیم داشت و خطاها تکرار نمی‌شوند.