علاقه ناصرالدین شاه به نقاشی، عکاسی و مجسمه سازی

بیش از یک‌ونیم قرن از زمانی که ناصرالدین‌شاه تاج پادشاهی را بر سر گذاشت و معروف‌ترین پادشاه قاجار شد می‌گذرد؛ مردی که به‌خاطر علاقه‌اش به هنر، تصویرهایی از خود باقی گذاشت که مردم امروز او را با همان تصویرها می‌شناسند. ناصرالدین‌شاه قاجار به‌جز این‌که به‌خاطر مدت زمان پادشاهی‌اش، تعداد زنان حرمسرایش و سفرهای فرنگ‌اش معروف است، به «هنر دوستی» هم شهرت داشت. او سوژه‌ی خوبی برای عکاس‌ها، نقاش‌ها و مجسمه‌سازها بود. با لبخند جلوی دوربین می‌نشست و ژست می‌گرفت تا عکاس عکس‌اش را بگیرد. هنرمندان توانستند در دوره‌ی او با فراغ بال بیشتری کار کنند و آثار زیادی از خود باقی بگذارند.

مجسمه

تندیسی که از ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته و در میدان باغ‌شاه نصب شد، یکی از معروف‌ترین مجسمه‌های نصب‌شده از یک شاه ایرانی در تهران بود. ناصرالدین‌شاه به واسطه‌ی سفرهایش به فرنگ و دیدن میادین آن‌ها، دستور داد مجسمه‌ای از او سوار بر اسب بسازند و در یکی از میدان‌های شهر نصب کنند. ساخت مجسمه شاه قاجار را به میرزا علی‌اکبر معمار نسبت می‌دهند. دستور ساخت این تندیس از طرف اقبال‌السلطنه داده شد. مجسمه‌ی ناصرالدین‌شاه تقریبا هم‌اندازه‌ی خود او است. شاه در این اثر هنری با لباسی رسمی و تاج پادشاهی، سوار بر اسب است. این مجسمه روی پایه‌ای بلند نصب شد. نوع نشستن ناصرالدین‌شاه روی اسب و حالت پیروزمندانه‌ای که دارد در این اثر قابل تامل است. اگرچه دیگر اثری از این مجسمه‌ی قدیمی در تهران نیست، اما کمال‌الملک آن را در یکی از آثارش به تصویر کشیده است.

نقاشی

معروف‌ترین نقاشی‌ای که از ناصرالدین‌شاه و محل پادشاهی‌اش می‌شناسیم، تابلوی «تالار آینه» اثر کمال‌الملک است. در این اثر، تالار آینه به‌عنوان یکی از اتاق‌های کاخ گلستان با هنرمندی به تصویر کشیده شده است. در این اثر هنری که کمال‌الملک هفت سال از عمرش را صرف آن کرد، ناصرالدین‌شاه در مرکز نقاشی روی یک صندلی نشسته و به بیرون نگاه می‌کند. هرچند در این نقاشی ناصرالدین‌شاه تنها جزء کوچکی از اثر است و شکوه و بزرگی تالار چشم بیننده را خیره می‌کند، اما همان تصویر کوچک از شاه، نوع نشستن او و نگاهش به بیرون تالار می‌تواند تا حدودی معرف پادشاه باشد.

عکس

علاقه‌ی ناصرالدین‌شاه به هنر عکاسی بر کسی پوشیده نیست. به‌خاطر همین علاقه و شیفتگی بود که تاریخ عکاسی ایران فاصله‌ی چندانی با آغاز عکاسی در دنیا ندارد و خیلی زود دوربین‌های عکاسی به ایران وارد شدند و عکاسان خارجی و ایرانی عکس‌هایی از مکان‌ها، مردم و نوع زندگی آن‌ها ثبت کردند. عکس‌هایی که هرچه زمان می‌گذرد، ارزش آن‌ها بیشتر مشخص می‌شود. ناصرالدین‌شاه علاوه بر این‌که فرصتی را برای رشد عکاسی در ایران و آموختن آن به هنرآموزان ایرانی فراهم کرد، خودش هم از طرفداران عکس گرفتن بود. به همین دلیل، عکس‌های بسیاری توسط او از درباریان و زنان حرمسرا و ... باقی مانده است. علاوه بر این، شاه قاجار علاقه‌مند بود که سوژه‌ی عکاسان و دوربین‌های‌شان باشد. به همین دلیل، عکس‌های بسیاری از او در حالت‌های مختلف باقی مانده است و ما امروز می‌دانیم معروف‌ترین شاه قاجار که در یک دوره‌ای از تاریخ، ۵۰ سال حکومت کشور را در دست داشت چه شکلی بود، چه لباس‌هایی می‌پوشید، چقدر چاق یا لاغر بود و حتی وقتی لبخند می‌زد، چه شکلی می‌شد.