مسئولان توجهی به ادبیات داستانی و تاثیر آن در بیان تاریخ معاصر ندارند

محمدرضا شرفی‌خبوشان، نویسنده و پژوهشگر از نویسندگانی است که بعد از پژوهش‌های فراوان تا بحال دو کتاب در قالب داستان در این زمینه برای نوجوانان نوشته است. او در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گفت: کودکان و نوجوانان به عنوان آینده سازان این مملکت باید تصویر روشنی از اساس شکل‌گیری انقلاب اسلامی و وقایعی که در آن تاثیرگذار بوده است، داشته باشند اما به عقیده من در این خصوص بسیار کم کار شده و کتاب‌های زیادی در حوزه ادبیات داستانی کودک و نوجوان با موضوع 15 خرداد 1342 وجود ندارد و کودکان و نوجوانان فقط در قالب کتاب‌های درسی می‌توانند اطلاعات کلی درباره این قیام به دست آورند. از طرفی چون این مطالب تاریخی صرف، برای بچه‌ها جذابیت زیادی ندارد، در آن‌ها انگیزه لازم برای مطالعه، کنجکاوی و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه را ایجاد نمی‌کند.

این شاعر و نویسنده ادامه داد: در ادبیات داستانی امروز باید از قالب‌های مناسب و جذاب برای ارایه این بخش از تاریخ به مخاطبان نوجوان استفاده کرد. چرا که میزان اطلاعات نوجوانان در این موضوع فقط در حد کلیات است و در خصوص چگونگی و علت شکل‌گیری این رخداد و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی اطلاعاتی ندارند.

شرفی‌خبوشان ادامه داد: به این ترتیب به خاطر احساس مسئولیتی که به عنوان یک نویسنده در این باره کردم و همچنین به دلیل این‌که اهل ورامین هستم توانسته بودم به واسطه تحقیقاتم اطلاعات زیادی درباره این قیام کسب کنم، همچنین ارتباطاتی با تعدادی از بازماندگان این رخداد برقرار کرده و خاطرات آن‌ها را جویا شدم. لذا اقدام به تالیف کتابی با عنوان «موهای تو خانه ماهی‌هاست» برای نوجوانان کردم. این کتاب نخستین کتابی است که چگونگی شکل‌گیری واقعه 15 خرداد را به صورت داستان برای نوجوانان بیان می‌کند. جریان رمان درباره نوجوانی است که ناخواسته در روز 15 خرداد 42 با جمعیتی همراه می‌شود که از پیشوا به سمت تهران حرکت می‌کنند تا بنا بر اعتقادات قلبی‌شان امام خمینی (ره) را یاری کنند. این نوجوان به عنوان راوی، این جمعیت را تا زمانی که این واقعه رخ می‌دهد همراهی می‌کند.

پرداختن به عینیت و واقعیت در دو رمان
نویسنده «بالای سر آب‌ها» افزود: در واقع در این رمان هم عینیت و هم واقعیت وجود دارد و هم به زبان داستان، دلایل به وجود آمدن این واقعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این رمان در سال 1392 به‌عنوان رمان اول ادبیات داستانی انقلاب اسلامی در بخش نوجوان برگزیده شد.

وی تصریح کرد: بعد از نوشتن این کتاب تصمیم گرفتم کتاب دیگری در این باره برای نوجوانان بنویسم و  در قالب ادبیات داستانی با نگاهی دیگر شرح کامل‌تری از این قیام در اختیار بچه‌ها قرار دهم. این رمان «یحیی و یاکریم» نام دارد که در سال گذشته برای گروه سنی نوجوان نوشتم و یک جلد از مجموعه «داستان‌های انقلاب» است. تلاش من در نگارش «یحیی و یاکریم» این بود که هم جاذبه‌های داستانی داشته باشد و هم در آن به ریشه ها و دلایل روی دادن واقعه 15 خرداد پرداخته شود تا نوجوانان با خواندن کتاب بتوانند شناخت خوبی از ماهیت این رویداد پیدا کنند.

شرفی‌خبوشان با تاکید بر این‌که در «یحیی و یاکریم» از همه ظرفیت‌های تکنیکی رمان نویسی استفاده شده است، گفت: راهکارم برای رسیدن به این هدف این بوده که فصل به فصل حوادث متعدد را به دنبال هم نقل کنم  تا مخاطب نوجوان با کنجکاوی آن حوادث را دنبال کند و از آن لذت ببرد، در همین بستر نکات کلیدی که برای کشف ماهیت و ریشه های واقعه 15 خرداد ضروری است به مخاطب نوجوان انتقال داده شده است. من برخلاف کسانی که باور دارند ضرورت رعایت استناد تاریخی برای نگارش یک داستان دست و پای رمان‌نویس را می بندد مخالفم و اتفاقا  فکر می‌کنم که این امر امکانات بهتری  برای نوشتن داستان یا رمان به‌وجود می آورد.

این نویسنده کودک و نوجوان درباره زاویه دید «یحیی و یاکریم» اظهار کرد: این داستان با دو زاویه دید «دانای کل» و «اول شخص» روایت می شود؛ اول شخص آن نوجوانی است که در زمان حال به سر می‌برد و تاثیرات واقعه 15 خرداد را مشاهده می‌کند و با نگاهی جستجوگر درپی کشف ماهیت این واقعه بر می‌آید. از سوی دیگر دانای کل در جای جای فصول کتاب شخصیت‌های مختلفی را توصیف کرده و به هم پیوند می‌زند و این موجب شده که مخاطب نوجوان در یک زمان با چند داستان همزمان پیش برود و جذابیت داستان حفظ شود.

وی در پاسخ به این سوال که این دو کتاب چه تفاوتی با هم دارند، گفت: در «موهای تو خانه ماهی‌هاست» واقعیت و تخیل تا حدودی باهم درآمیخته است. درحالی‌که جنبه تاریخی «یحیی و یاکریم» نسبت به رمان اول بیشتر است. با استفاده از اسناد تاریخی، گزارش‌ها و مدارکی که درباره رخدادهای 15 خرداد وجود داشت این کتاب را نوشتم که  با رخدادهای واقعی براساس اسناد و روایات مطابقت دارد. در این کتاب واقعیت‌ها در قالب رمان بیان شده تا مخاطب نوجوان با علاقه این کتاب را دنبال کند.
وی اضافه کرد: در این رمان همچنین علاوه بر این که به شهر ورامین توجه شده است به شهرستان‌هایی مانند قم و تهران که در میدان این اتفاق قرار دارند و شخصیت‌هایی از این شهرها که در جریان این قیام موثر بوده‌اند نگاه جامع و کاملی داشتم.

نگاه بزرگداشتی و مناسبتی به 15خرداد
شرفی‌خبوشان با اشاره به این‌که امروزه به 15خرداد بیشتر نگاه بزرگداشتی و مناسبتی می‌شود و در نهایت ممکن است به این منظور کنگره، همایش، مسابقه و بزرگداشتی برگزار شود، تصریح کرد: ممکن است در خروجی‌های این برنامه‌ها پژوهش‌های ارزنده و مقالات ارزشمندی وجود داشته باشد اما خروجی ای که متناسب و موثر بر روی مخاطب نوجوان باشد وجود ندارد. یکی از مسوولیت‌های متولیان فرهنگی ما چه در بخش آموزش و چه در بخش فرهنگی آشنا کردن کودکان و نوجوانان با رخدادهای موثر انقلاب اسلامی در قالب داستان است ولی آن‌ها آشنایی ژرف و عمیقی نسبت به ادبیات داستانی ندارند و نمی‌توانند زمینه‌ای فراهم کنند که کودکان و نوجوانان به خوبی با این وقایع آشنا شوند چون به طور گسترده ابزارها و امکانات لازم را در اختیار قرار نمی‌دهند.

وی افزود: همچنین نویسندگانی که در این حوزه کار می‌کنند باید توجه داشته باشند که اطلاعاتشان درخصوص موضوع مورد نظر جامع و کامل و براساس اسناد و مدارک موجود باشد و تمامی اسناد، خاطرات و منابعی را که در این زمینه وجود دارد را مطالعه کنند. از طرفی آن‌ها باید بر همه فرصت‌ها، قالب‌های جذاب داستانی و روش تلفیق آن‌ها با موضوع موردنظر تسلط کامل داشته باشند و شناخت کاملی هم از نظر روانشناسی، سلیقه و علاقه مخاطب یعنی کودکان و نوجوانان داشته باشند تا بتوانند به خوبی با این قشر ارتباط برقرار کنند.

محمدرضا شرفی‌خبوشان معلم، نویسنده و شاعر در سال 1357 در ورامین متولد شد. وی دارای مدرک کارشناسی زبان فارسی است. از جمله آثار او می‌توان به مجموعه شعر «از واژه‌ها تهی»، «طعم خوش واژه‌ها»، «نامت را بگذار وسط این شعر» و داستان‌هایی مانند «بالای سر آب‌ها»(بهترین اثر سال در حوزه ادبیات دفاع مقدس در سال 89) و «عاشقی به سبک ونگوک» اشاره کرد.