یک ناراضی اشرافی درکاخ ناصرالدین شاه

امیر دوست محمدخان معیرالممالک (زاده 1233 خورشیدی –درگذشت ۱۲۹۱ خورشیدی) از رجال ناراضی دورهٔ قاجار و داماد ناصرالدین‌شاه بود.
 دوست محمدخان بزرگترین پسر دوست علی‌خان نظام‌الدوله و ماه نساء خانم دختر آقا علی اکبر پیشخدمت مازندرانی (پیش‌خدمت فتحعلی‌شاه) بود. او در ده سالگی با عصمت‌الدوله دختر ناصرالدین شاه از تاج‌الدوله (دختر سیف‌الله میرزا پسر فتحعلی شاه) ازدواج کرد. پس از وفات پدر چون رغبتی به کار دولتی نداشت، در عمل در یک اقدام اعتراضی به وضع موجود، مشاغل پدری خاندان معیرالممالک، که از زمان شاه سلطان حسین صفوی متصدی ضرابخانه بودند، نپذیرفت .ناصرالدین شاه که از او بشدت ناراحت شده بود بناچار،مشاغل پدری او را در مورد خزانه داری به امین السلطان و عیارزنی مسکوکات را به امین الضرب واگذار کرد.
دوست محمد خان پس از وفات مادرش، به عنوان اعتراض به ناصرالدین شاه بدون اجازه او به کربلا رفت و از راه فروش اموال پدری در کربلا مخارج سفر را بدست آورد و از راه مصر راهی اروپا شد. ناصرالدین شاه برای ترغیب معیرالممالک به بازگشت به ایران و دلجویی از او، او را به نمایندگی ایران در مراسم گشایش کانال سوئز برگزید، ولی معیرالممالک بی‌اعتنا به فرمان شاه یکسر به پاریس رفت و تا سه سال بعد همچنان در پاریس ماند. عصمت الدوله دختر ناصرالدین شاه برای عفو او نزد پدرش پادرمیانی کرد اما ناصرالدین شاه با درخواست دخترش مخالفت کرد.
 او پس از سفر ناصرالدین شاه به پاریس سرانجام به ایران بازگشت و تلاش خود را بر روی ضبط صدای خواننده گان بر روی دستگاه فونوگراف متمرکز کرد. و از این راه با هنرمندان عصر، مراوده و آشنایی پیدا کرد. او صدای هنرمندان بسیاری از جمله آقا حسینقلی، نایب اسدالله، میرزاحبیب سماع حضور و میرزا محمدصادق سرورالملک را بر روی استوانه‌های فونوگراف ضبط کرد. تعدادی زیادی از استوانه‌های معیر الممالک در سال ۱۳۳۸ توسط ساسان سپنتا بازیابی و ضبط شد. برخی از این نواها، تنها مدارک صوتی به‌جا مانده از آن هنرمندان است. معیرالممالک در سال 1321 ه.ق به بیماری لاعلاجی مبتلا می شود بعد از سفر به اروپا برای معالجه سرانجام در سال 1331 ه.ق درگذشت . پس از درگذشت دوست‌محمدخان، کمال الملک پرتره‌ای از روی عکس او کشیدکه در تصویر نخست مشاهده می کنید .