خرید مجموعه‌ای منحصر به فرد از اسناد دوره قاجار و برخی نامه‌های مظفرالدین شاه

علی ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به بهبود نسبی وضعیت مالی این مرکز به ازسرگیری خرید مجموعه‌های تاریخی و اسنادی با اولویت اسناد نفیس، پرداخت و گفت: در همین راستا ما در ماه گذشته مجموعه‌ای از اسناد مهم با موضوع حزب رستاخیز و برخی از بروشورها و پوسترهای دوره نخست مجلس شورای ملی را خریداری کردیم.

وی در ادامه از خرید یک مجموعه اسناد بی‌نظیر مربوط به دوره قاجار طی روزهای اخیر خبر داد و افزود: در جلسه هفته گذشته شورای سیاستگذاری و ارزشیابی منابع اسنادی مرکز اسناد کتابخانه مجلس، موضوع خرید مجموعه‌ای مشتمل بر 163 برگ سند تاریخی نظیر رقم، مصالحه‌نامه، مبایعه‌نامه، اقرارنامه، تلگراف و قبوضات دیوانیِ مربوط به دوره قاجار ـ که خرید آن به مرکز پیشنهاد شده بود ـ مورد بررسی قرار گرفت و با این کار موافقت شد و ما هم خوشبختانه توانستیم با فروشنده این اسناد به توافق برسیم و آنها را خریداری کنیم.

مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به نیاز پژوهشگران به اسناد تاریخی در حوزه زنان، یادآور شد: ما پیشتر هم مجموعه‌ای از اسناد بانوان را در دوره مشروطیت در این مرکز منتشر کردیم. به هر حال یکی از اولویت‌هایمان اسناد تاریخی مربوط به زنان بوده است، حال چه اسنادی که به صورت نامه و با امضاء زنان بوده و چه اسنادی که به صورت تلگراف بوده است؛ چه به صورت نوشته یا عریضه یا شکوائیه و یا درخواست از سوی زنان.

ططری به ویژگی‌های مجموعه اخیر هم اشاره کرد و گفت: مجموعه اخیر از جمله شامل 11 نامه و تلگراف از سوی ملکه جهان خانم دختر نایب‌السلطنه کامران میرزا به نزهت‌الدوله نوه امیرکبیر است. در این میان، نامه‌هایی هم مربوط به شاهزاده بهمن میرزا درباره قنات آب مزرعه بالابان مربوط به سال 1251 هجری قمری وجود دارد. 10 استخاره‌ هم از حسینعلی میرزا نظام‌الدوله، شوهر نزهت‌الدوله به یکی از علما در میان این مجموعه به چشم می‌خورد که با توجه به اینکه او مدتی هم والی آذربایجان بوده است، این استخاره‌ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند. البته هنوز هویت آن عالِم که استخاره‌ها را دریافت می‌کرده، برای ما مشخص نیست.

وی ادامه داد: در مجموعه اسناد اخیر، چند فرمان و نامه و عریضه که به مظفر‌الدین شاه نوشته شده است، وجود دارد. در دوره قاجار مرسوم بود عرایض دیوانی به دست شاهان می‌رسید، آنها (شاهان) در هامش نامه دستور دیوانی لازم را می‌دادند و اساساً شاه یک روز در هفته را به این کار اختصاص می‌داد. از آنجا که عریضه‌های موجود در این مجموعه مربوط به اشخاص طبقه متوسط به بالا و در واقع کسانی است که به شاه دسترسی داشته‌اند و شاه نیز در هامش نامه دستور لازم را داده است، فوق‌العاده اهمیت تاریخی دارند.

مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی افزود: برخی اسناد مربوط به اقرارنامه‌های شرعی و صورت دخل و خرج املاک جهانگیر امیرکبیریان، سهام‌السلطنه و نیز نامه‌هایی که به وی نوشته شده است، مبایعه‌نامه شش‌دانگ قریه نصیرآباد واقعه در بلوک غار از توابع دارالخلافه تهران به انضمام شش‌دانگ مزرعه رشیدآباد متصل به قریه مزبور مابین حاجی‌سیدحسن خلف حاجی میرکمال طهرانی و هماسلطان فرزند بهاءالدوله بهمن میرزا، در میان این مجموعه دیده می‌شود.

به گفته این مقام مسئول در مرکز اسناد کتابخانه مجلس، از جمله اسناد سهام السلطنه که در این مجموعه موجود است، می‌توان به نامه‌های متعددی که درباره توقیف قریه امیر ذکریا به وی نوشته شده، صورت جمع و خرج مالیات تخافوی ئیل املاک او مربوط به سال 1329 قمری، قبوضات دیوانی و صورت سربازان قریه شنگل‌آباد و فوج بهادران، اقرارنامه شرعی ابراهیم‌ولد محمدباقر سفیدان جدیدی مبنی بر اینکه مبالغی از مال خاص و خالص سهام السلطنه بر ذمه وی است، اجاره‌نامه واگذاری ملکی از جانب علی‌عباس ولد جعفر شنگل‌آبادی به علی‌اکبر تاجر تبریزی، صورت جمع و خرج مفاصا حساب قریه شنگل‌آباد، صورت مالیات نقدی و صورت وصولی غله از قراء محال دیزج رود، اقرارنامه بی بی مریم خاتون دختر حاج‌ابراهیم ابوالحلاج مبنی بر دریافت کلیه حق‌الارث پدری خود و مبایعه‌نامه فروش یک چارک از یکحجر طاحونه قله معروفه سیمی غنیه عالیه خانم امیرالحاجیه به رباب خانم کلانتری مربوط به سال 1351 قمری اشاره کرد.

مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی بدون اشاره به نام فروشنده این مجموعه سند تاریخی ارزشمند و نیز بهای پرداخت شده بابت آنها، به بیان این نکته که «هم فروشنده و هم خریدار، از این معامله راضی بوده‌اند» اکتفا کرد.