توافق پشت‌پرده بنی صدر و کارتر بر سر مسأله گروگانها
ابوالحسن بنی صدر جیمی کارتر شورای انقلاب اسلامی تسخیر لانه جاسوسی آمریکا لانه جاسوسی گروگانگیری آمریکا
«...مسأله دیگر، یکی دو تا خاطره مهم از دوران شورای انقلاب است. یکی خاطره تحویل گرفتن گروگانها از دست دانشجویان مسلمان پیرو خط امام و سپردن آنان به دست شورای انقلاب است. این از جمله مسائل غوغاانگیز آن روز بود در داخل شورای انقلاب. در آن روز ما معمّمین شورای انقلاب، مصراً با این کار مخالفت کردیم و گفتیم که این کار را ما حاضر نیستیم و تقبل نمی‌کنیم. ایشان[=بنی صدر] و بعضی دیگر از آقایان که در شورای انقلاب بودند، مصراً پافشاری می‌کردند که ما بایستی گروگانها را از دانشجویان بگیریم و در اختیار شورای انقلاب بگذاریم و این چیزی بود که همان وقت هیأ‌ت‌هایی که واسطه می‌شدند، این را می‌خواستند و ایشان اصرار می‌کرد که انجام شود...»(بخشی از بیانات آیت الله خامنه‌‌ای در دومین جلسه بررسی طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر در مجلس شورای اسلامی؛ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰)
***
روزنامه کیهان؛ ۲ تیرماه ۱۳۶۰:
«پلینز(جورجیا)-آسوشیتدپرس: جیمی کارتر رئیس جمهوری سابق امریکا دیروز در ملاقات با یکی از گروگانهای سابق فاش کرد بیانیه وی تحت عنوان «گام مثبت» در ماجرای بحران گروگانها در ایران بخشی از معامله‌ای بود که می‌رفت به آزادی گروگانها منجر شود که در اثر «سست شدن» بنی صدر، رئیس جمهور وقت، با شکست روبرو شد. کارتر گفت: این معامله به کلمات رمزی که قرار بود بنی صدر در یکی از نطق‌هایش در تهران به کار برد، متکی بود.
«سایروس ونس» که در آن هنگام مسئولیت وزارت امور خارجه امریکا را به عهده داشت قبلاً فاش کرده بود که مذاکرات آزادی گروگانها در ماه آوریل ۱۹۸۰ می‌رفت که با موفقیت روبرو شود، و اینک برای نخستین بار کارتر علناً درباره این موضوع صحبت می‌کند. سخنان کارتر در شماره دیروز نشریه «آتلانتا جورنال» که خبرنگارش در ملاقات کارتر با «توماس شافر» گروگان سابق و همسرش شرکت داشته، چاپ شده است.
یادآوری می‌شود جیمی کارتر در اول آوریل ۱۹۸۰[=۱۲ فروردین ۱۳۵۹] پس از اینکه بنی صدر اعلام کرد گروگانها از نزد مبارزان ایرانی به زیر نظر او منتقل می‌شوند، این تحول را «یک گام مثبت» خواند. کارتر در آن هنگام متهم شده بود که این سخن را جهت به دست آوردن رأی بیشتر ایراد کرده است. وی در سخنان خود برای «شافر» گروگان سابق، ضمن ردّ این اتهام گفت: بنی صدر آن روز صبح نطقی در تهران ایراد کرده بود که نشان می‌داد موافقت خود را اعلام کرده است. کارتر گفت نطق وی و نطق بنی صدر بخشی از معامله‌ای بود که قرار بود بر سر آزادی گروگانها صورت گیرد، ولی این معامله وقتی بنی صدر عزیمت گروگانها را به تعویق انداخت، نتیجه معکوس داد. رئیس جمهوری سابق امریکا گفت: در علائم مبادله شده قرار بود جمله خاصی در نطق بنی صدر گنجانده شود، نه اینکه به صورت رمز باشد، بلکه قرار شده بود وی برای تأیید این معامله جمله خاصی را بیان کند. ما نطق وی را در وزارت امور خارجه ترجمه کردیم و مطمئن شدیم که او (بنی صدر) این جمله را به کار برده است. کارتر گفت: در آن هنگام کامیون‌ها برای انتقال و آزادی گروگانها از ساختمان سفارت امریکا در تهران آماده شده بود. کارتر افزود حدود اول آوریل وقتی داشتیم به زمان آزادی گروگانها نزدیک می‌شدیم من نواری را که قرار بود پس از انتقال گروگانها برای آنها خوانده شود تهیه کردم. آنها برای سوار شدن به کامیون‌ها آماده بودند که بنی صدر «سست» شد. کارتر گفت به اعتقاد وی بنی صدر از بیم پی‌آمدهای سیاسی که ممکن بود آزادی گروگانها برای وی داشته باشد، تغییر عقیده داد.»
***
روزنامه اطلاعات؛ ۱۴ فروردین ۱۳۵۹:
(بخشی از سخنرانی ابوالحسن بنی صدر در مراسم سالروز جمهوری اسلامی؛ ۱۲ فروردین ۱۳۵۹)
«...بنی صدر در مورد پیام‌های کاردار و سفیر سوئیس که از سوی کارتر رئیس جمهوری امریکا برای ایشان فرستاده شده گفت: شورای انقلاب بعد از آمدن کورت والدهایم به ایران تصمیم گرفت که فکری و پیشنهادی را از طریق وزارت خارجه پیش ببرد و آن تشکیل یک کمیسیونی بود تا جنایات امریکا در ایران، بر افکار عمومی مردم امریکا و دنیا شناخته شود و یک دستورالعملی برای کمیسیون تنظیم کرده بود...قرار شد که من در مقام رئیس جمهوری و رئیس شورای انقلاب بگویم که ایران آماده پذیرفتن کمیسیون است. من در بیمارستان به خدمت امام رفتم و از ایشان پرسیدم شما موافق با آمدن کمیسیون هستید فرمودند: بله...عیبی ندارد. من هم آن کمیسیون را دعوت کردم. یکی از کارهای کمیسیون هم دیدار از گروگانها بود و آن ترتیبی پیش آمد که می‌دانید. قرار این بود در صورتی که کار این کمیسیون پیش رفت و گزارش داده شد، تعقیب شاه سابق در پاناما پیش رفت و قضیه استرداد او جدی شد، گروگانها را تحت مراقبت پزشکی درآوریم که افکار عمومی که در دنیا بر ضد ما تبلیغات می‌کنند...معلوم بشود که هیچگونه بدرفتاری با گروگانها نمی‌شود و تحت مراقبت پزشکی و تحت مراقبت دولت هم هستند. این دستورالعمل بود. بعد از اینکه شاه سابق را از پاناما به مصر بردند پیامی برای ما آمد که شما به وعده‌تان وفا بکنید. گفتم وعده ما چه بوده که به آن وفا کنیم؟ گفتند که انتقال و مراقبت پزشکی گروگانها و وضعیتی است که افکار عمومی ما مطمئن شود که گروگانها از هر جهت در امن هستند. گفتم آن به این شرط بود که شاه سابق از پاناما به مصر نرود و گزارش کمیسیون هم داده شود، اما شما بی‌جهت نگران هستید. مسأله ما مسأله اجرای اسلام است. شما مطمئن باشید هم از نظر سلامت و هم از نظر امنیت هیچ کم و کسری در کار آنها نخواهد شد. ما حاضریم تأمین‌های لازم را انجام بدهیم، ولی باور نمی‌کنیم که این شاه سابق مفلوک، خود به مصر رفته باشد. جناب کیسینجر شما در اینجا حاضر بوده و ایشان این فساد را کرده است و اینکه بگویید که شما نخواسته‌اید، شاید شما در اینجا شخصاً اطلاعی نداشته‌اید، ولی رقبای شما که می‌خواهند جای شما را در ریاست جمهوری بگیرند شاید این کار را کرده باشند، آن را نمی‌دانیم، ولی ما می‌دانیم که دستگاه حاکمه آمریکا این کار را کرده و ما با این دستگاه طرف هستیم. پیام دوباره‌ای به من نوشته‌اند که ترجمه فارسی آن را برای شما می‌خوانم:
[متن دومین نامه کارتر به بنی صدر]
«ما به عکس‌العمل آقای بنی صدر رئیس جمهوری نسبت به پیام ۲۵ مارس[۵ فروردین] توجه کرده‌ایم. پیامی که در آن ارزیابی خود را از وخامت وضع و ضرورت اقدام به یک مرحله قطعی به منظور انتقال گروگانها برای آن که تا دوشنبه ۳۱ مارس تحت کنترل دولت درآید شرط کرده‌ایم. ما اطمینان‌های تجدید شده آقای بنی صدر رئیس جمهوری را که به آقای «کای سر» از سفارت سوئیس مبنی بر اینکه گروگانها تحت مراقبت دولت درمی‌آیند را ارج می‌داریم. به نظر ما اهمیت دارد که این امر بلافاصله انجام بگیرد. در تحلیل ما شرایط سیاسی در ایران و ایالات متحده آمریکا انتقال را در فرصت دیرتر بسیار مشکل‌تر می‌کند. در یک پیام جداگانه ما تغییر در عکس‌العمل رؤسای سیاسی امریکا و افکار عمومی امریکا را درباره بحران ایران شرح داده‌ایم. می‌توان انتظار داشت اگر کارهای مثبتی انجام نشود بر شدت این رفتار منفی در هفته‌های آینده افزوده خواهد شد. اما درباره مطالبی که آقای رئیس جمهوری به آقای «کالیبر» گفته‌اند ما بر این عقیده‌ایم که در حقیقت امریکا حسن نیت خود را به ایران و رئیس جمهور آن نشان داده است[!]. موافقت با تشکیل کمیسیون سازمان ملل متحد بهترین علامت آنست، وانگهی در دو ماه گذشته ما از هرگونه بیان سخت و خشن نسبت به ایران خودداری کرده و سعی کرده‌ایم موضع آقای بنی صدر رئیس جمهوری را از نظر دور نداریم. ما بدون آنکه موفق شویم سعی کرده‌ایم شاه در پاناما بماند. در ۲۷ مارس آقای ونس وزیر خارجه در یک بیان علنی موافقت خود را با انتشار کتاب سفیدی درباره تاریخ روابط ایران و امریکا اظهار کرد. ما مایلیم به یک رشته مراحل متقابل مبادرت کنیم. بیان آقای بنی صدر به تلویزیون امریکا که گروگانها می‌توانند قبل از تشکیل مجلس آزاد شوند به شرط آنکه شرایط واقعی جمع بشوند (که آن شرط به طوری که من گفته‌ام استرداد شاه است. امروز شاه را از مصر بیاورند اینجا، همان لحظه ما گروگانها را در فرودگاه می‌فرستیم تا بروند) و تغییری در رفتار امریکا به وجود آید، توجه ما را جلب کرده است. ما آماده‌ایم هر فکر خاص را در این باره دریافت کنیم. ما باید به آقای رئیس جمهوری ایران خاطرنشان کنیم که دولت آمریکا به دقت تا حدّ وسواس مسئولیت‌های خود را در هر یک از مراحل عمل رعایت کرده است[!]. اینک انتظار داریم مقامات ایرانی مراحلی را که در مسئولیت آنها قرار دارد انجام دهند، به خصوص در آن چه مربوط می‌شود به انتقال گروگانها. اگر این کارسریعاً انجام شود انتقال گروگانها می‌تواند راه را برای حل سریع بحران باز کند.»
رئیس جمهوری اسلامی ایران در ادامه سخنان خود افزود: بعد از اینکه این پیام آمد پریشب در شورای انقلاب مورد بحث قرار گرفت و شورا تصمیم گرفت که اگر امریکا طبق یک بیان رسمی اعلام کند که تا تشکیل مجلس و اتخاذ تصمیم از سوی مجلس درباره گروگانها نه تبلیغی بکند، نه ادعایی بکند، نه حرفی بزند و نه تحریکی بکند، شورای انقلاب می‌پذیرد که گروگانها را تحت نظارت خود درآورد. بنابراین ما این موردی که درباره روابط ما با امریکا بود در این مرحله هستیم که عیناً به اطلاع شما مردم ایران رسید...».
***
روزنامه جمهوری اسلامی؛ ۱۶ فروردین ۱۳۵۹:
«واشنگتن- آسوشیتدپرس- جیمی کارتر رئیس جمهور ایالات متحده روز سه شنبه[۱۲ فروردین] گفت: بیانیه ایران در رابطه با انتقال گروگانهای امریکایی به دولت، یک تحول مثبت است... با این حال کارتر از پاسخ به این سؤال که با شرط اولیه ایران برای انتقال گروگانها چگونه کنار خواهد آمد، طفره رفت. کارتر که در یک دیدار سحرگاهی غیر معمول با خبرنگاران سخن می‌راند گفت: وی نمی‌داند انتقال چه موقع انجام خواهد گرفت.
به هر حال «توماس اونیل» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا گفت: سایروس ونس وزیر خارجه ایالات متحده صبح روز شنبه به وی گفته است که مقامات ایالات متحده اعتقاد دارند که انتقال گروگانها به فوریت انجام خواهد گرفت.
یک مقام کاخ سفید که از افشای نام خود خودداری کرد گفت کابینه انتظار دارد که ایران نسبت به انتقال، به سرعت اقدام نماید، گرچه در این مورد کارتر مهلتی قائل نگردیده است و در ادامه گفت هیچ کس نمی‌تواند به طور مثبت تضمین کند که در واقع انتقال انجام خواهد گرفت. با اینکه وی اطمینانی ندارد که انتقال عملی شود.
با این حال کارتر گفت که وی قول بنی صدر را می‌پذیرد. کارتر گفت: رئیس جمهور ایران با اعلام اینکه کنترل گروگانها و حفاظت آنها به دست دولت خواهد افتاد گام مثبتی برداشته است. کارتر افزود ما مایلیم تا ادامه این تحول مثبت را مشاهده کنیم و حداکثر توجه ما معطوف به آزادی هر چه زودتر گروگانها خواهد بود. پاسخ کارتر در مورد اینکه آیا وی با شرایط بنی صدر موافقت خواهد کرد یا خبر مبهم بود... وی طی پیامی که اواخر هفته برای مقامات ایرانی به تهران ارسال داشت نسبت به امکان در پیش گرفتن اقدامات تلافی‌جویانه به ایران اخطار کرده بود...مقامات امریکایی معتقدند که انتقال گروگانها به دولت امنیت آنها را افزایش خواهد داد[!]. لکن بنابر بیانیه‌هایی که از تهران می‌رسد این بحران به این زودی پایان‌پذیر نمی‌باشد، زیرا بنی صدر استرداد شاه مخلوع را بهای آزادی گروگانها قرار داده است و پیام آیت الله روح الله خمینی که توسط فرزند وی خوانده شد حاکی است که سرنوشت گروگانها به دست پارلمان ایران سپرده شده است. کارتر طی هفته‌های اخیر تحت فشار سیاسی شدید فزاینده در رابطه با ایران قرار گرفته است...رئیس مجلس نمایندگان آمریکا گفت کارتر روز دوشنبه به رهبران کنگره گفته است که وی دو پیام به خمینی فرستاده است، لکن در هیچ یک عذرخواهی ایالات متحده گنجانیده نشده است. اونیل گفت این پیام‌ها توسط ونس امضاء شده است نه کارتر[!]. کارتر همچنین به رهبران کنگره اطلاع داده است که کشورهای همسایه خاورمیانه به خاطر انتقال کنترل گروگانها به دولت، ایران را تحت فشار شدیدی قرار داده‌اند. کارتر گفت هیچ یک از اعضای دولت آمریکا از اعضای دولت ایران عذرخواهی نکرده است و دلیل وی این است که علتی برای عذرخواهی وجود ندارد[!]...».
مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
نظرات