مسجد تاریخی فیل

واقع در بست پایین حرم مطهر رضوی، خیابان نواب صفوی مشهد

مسجد تاریخی فیل در بست پایین حرم مطهر رضوی، خیابان نواب صفوی، کمی پایین‌‌تر از مدرسه علمیه و بازار عباسقلی‌خان قرار گرفته است. این مسجد با وسعتی حدود سه هزار و دویست متر زیر بنا و یک حیاط کوچک متعلق به دوران قاجاریه است و بیش از 150 سال از عمر آن می‌گذرد؛ طی این مدت از منظر معماری تغییراتی در آن ایجاد شده است. در سال 1323 به اهتمام سید مرتضی مصباح، مسجد فیل توسعه یافت و در 1348 به کوشش آیت‌الله سید محمدحسین مصباح از سمت شرقی شبستان، در ایوان بزرگ به وسعتش افزوده شد. آخرین تغییر نیز به واسطه آتش‌سوزی ناشی از سیم‌کشی ضعیف آن در سال 1384 رخ داد. به علت هزینه زیاد تعمیرات، مدتی در مسجد بسته شد تا در نهایت بعد از گذشت 3 سال به همت حجت‌الاسلام محمدحسین مصباح، مسجد در سال 1387 بازسازی و تعمیر شد.

مسجد فیل مشهد به جهت تاریخی از جمله مساجد فعال در سال 1342 بود که بیشتر در مخالفت با ماجرای انجمن‌های ایالتی و ولایتی و لوایح ششگانه به شهرت رسید و به عنوان نقطه عطف نهضت روحانیت مشهد بازتاب گسترده‌ای در کشور به دنبال داشت. این مسجد تاریخی، شاهد مجالس وعظ و خطابه روحانیان مبارز خراسان همچون شیخ احمد کافی و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای بوده؛ اما نام این مسجد به واسطه سخنرانی‌های پرشور حجت‌الاسلام سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد برجسته شده و مهم‌ترین حادثه رخ داده در مسجد هم به واسطه سخنرانی وی اتفاق  در 23 مهر ماه 1342 افتاده است.

نام مسجد به گونه‌ای است که کنجکاوی خواننده را برمی‌انگیزاند. در این رابطه چند روایت نقل شده: اول آنکه چون واقف زمین مسجد، بینی بزرگی داشته و به او «حسن فیل» می‌گفتند از همین‌رو، این مسجد به نام «مسجد فیل» معروف شده است. نقل دیگر این است که این مکان قبلاَ کاروانسرایی در مسیر جاده ابریشم بوده که فیل‌های کاروانیان را در آن می‌بستند از همین رو نام این مکان «فیل» نامیده شد و بعدها نیز که وقف مسجد شد، همین نام برایش باقی ماند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل آن که سیدمجتبی نواب صفوی در آن محل زندگی می‌کرد نام خیابانی که مسجد فیل در آن واقع شده بود و مسجد فیل به نام «شهید سیدمجتبی نواب صفوی» تغییر کرد، اما نام مسجد بعد از مدتی دوباره به نام قدیمش برگشت.

درب ورودی مسجد فیلم در مشهد