کلید قفل‌های بسته با مشی اعتدال در دیپلماسی فرهنگی

کتاب «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» نوشته محمدرضا دهشیری در بررسی دیپلماسی فرهنگی به تببین اهداف، اصول، کارگزاران، ساختارها، فرایندها و نیز واکاوی ابزارها، شیوه‌ها و عوامل دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. 

این کتاب در پنج فصل با سرفصل‌های «مفهوم شناسی دیپلماسی فرهنگی»، «اهداف دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «ابزارها، شیوه‌ها و عوامل دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «مطالعات موردی پیرامون دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» و «فرصت‌ها، مشکلات، چالش‌ها و الزامات دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» تدوین شده است.
 
دیپلماسی فرهنگی دروازه صدور تمدن نوین اسلامی ایرانی
 
بر پشت جلد کتاب درباره اهمیت دیپلماسی فرهنگی در عصر جهانی شدن می‌خوانیم: «بررسی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که با بهره‌گیری از قدرت نرم اندیشه‌ورزی و متقاعدسازی درصدد شناساندن تمدن نوین اسلامی – ایرانی و جهت‌دهی به افکار عمومی بین‌المللی در مسیر معرفت شناسی ایده‌ها و ارزش‌های فرهنگی و دینی است از اهمیت شایان توجهی، به ویژه در عصر جهانی شدن، بهره‌مند است.»

در مقدمه کتاب درباره مزایای دیپلماسی فرهنگی آمده است: «دیپلماسی فرهنگی ابزاری مفید و کارآمد برای سیاست خارجی هر کشوری به شمار می‌آید. کشورها از طریق این ابزار، بدون ایجاد حساسیت‌ها و تنش‌های دست و پاگیر، اهداف و منافع ملی خود را پی‌گیری می‌کنند. البته این بدان معنا نیست که نگاهی بدیینانه به دیپلماسی فرهنگی داشته باشیم به گونه‌ای که در پس هر تفاهم و تبادل و روابط فرهنگی به دنبال هدفی سیاسی باشیم، هر چند در بسیاری از موارد مناسبات و مبادلات فرهنگی صرفا در جهت اعتلا و ارتقای فرهنگ ملی از طریق بهره‌گیری از آورده‌ها و دستاوردهای فرهنگی دیگر جوامع و همچنین شناساندن فرهنگ و تمدن خود به جوامع دیگر است.»

فصل نخست کتاب با عنوان «مفهوم شناسی دیپلماسی فرهنگی» مفهوم دیپلماسی را در چهار گفتار «معانی و کارکردهای دیپلماسی»، «انواع دیپلماسی»، «دیپلماسی عمومی: ابعاد، کارکردها و ساز و کارها» و «دیپلماسی فرهنگی: مفهوم، اهداف، فواید و ابزارها» مورد واکاوی قرار می‌دهد.

دیپلماسی فرهنگی؛ رکن چهارم سیاست خارجی 

در بخشی از کتاب درباره معنای اصطلاح دیپلماسی فرهنگی می‌خوانیم: «دیپلماسی فرهنگی هنر کاربست و اجرای سیاست‌های فرهنگی توسط نمایندگان رسمی کشورها قلمداد می‌شود. مهارت و هنر استفاده از توزیع بهینه بودجه تخصص یافته برای برنامه‌های فرهنگی توسط دیپلمات‌ها، دیپلماسی فرهنگی نامیده می‌شود. این برنامه‌ها و فعالیت‌ها خود ممکن است در خدمت اهدافی چون ایجاد صلح و ثبات جهانی، صدور فرهنگ‌ها و تقویت هویت ملی کشورها و جز این‌ها باشد.»

«دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» در فصل دوم کتاب سراغ «اصول، اهداف، کارگزاران و فرایند دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «دیپلماسی فرهنگی و تقویت ژئو کالچر ایران»، «رویکرد فرهنگی – تمدنی در دیپلماسی فرهنگی»، «تقویت و گسترش بیداری اسلامی در دیپلماسی فرهنگی»، «دیپلماسی فرهنگی و ترویج مردم سالاری دینی» و «دیپلماسی فرهنگی و تحقق آرمان نگری واقع بینانه» رفته است.

«به باور بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران روابط بین‌الملل، «فرهنگ و مولفه‌های فرهنگی» که از آن به قدرت نرم تعبیر می‌شود، رکن چهارم سیاست خارجی را تشکیل می‌دهند که در بسیاری از مواقع لایه‌های زیرین سه حوزه دیگر محسوب می‌گردد و استفاده از این ابزار کمترین حساسیت و بیشترین تاثیرگذاری را در حیطه بین‌الملل داراست. لذا بازیگران بسیاری در این حوزه در سطح بین‌الملل به فعالیت می‌پردازند که هر کدام با رویکردی خاص در صدد نفوذ فرهنگی و به تبع آن تاثیرگذاری بر دیگر ملل جهان هستند.»

اعتدال‌گرایی؛ فصل جدید دیپلماسی
 
در بخشی از کتاب با اشاره به «اعتدال گرایی در دیپلماسی فرهنگی» جمهوری اسلامی ایران می‌خوانیم: «اعتدال، میانه‌روی، تعقل، دانش زدایی، پرهیز از افراط و تفریط و اجتناب از تندروی از جایگاه قابل توجهی برخوردار است. این مشی اعتدالی نه در شعار که در رفتار و عمل تجلی خاص دارد که اتخاذ آن در عرصه دیپلماسی فرهنگی می‌تواند کلید باز شدن قفل‌های بسیاری در سطح جامعه بین‌المللی باشد و سرآغاز فصل جدیدی از دیپلماسی فعال و تعاملی برای برطرف شدن سوء‌تفاهمات و ایجاد فرصت‌های نوین به شمار آید.»

«مطالعات موردی پیرامون دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» فصل چهارم کتاب است که در آن تلاش می‌شود دیپلماسی فرهنگی ایران در قبال مناطق مختلف جغرافیایی از جمله (فلسطین، ترکیه، آسیای مرکزی، قدرت‌های شرقی، شرق اروپا، اروپا، آفریقا و آمریکای لاتین) بررسی شود.

درباره نقش و تلاش‌های دیپلماسی فرهنگی ایران در منطقه‌ای از قاره آمریکا می‌خوانیم: «امروزه آمریکای لاتین با خارج شدن از وضعیت حیاط خلوتی ایالات متحد به یکی از بازیگران موثر در عرصه بین‌الملل تیدیل شده است. اگر در گذشته دولت‌های این منطقه تلاش داشتند با پیروی از سیاست‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای خصوصا ایالات متحد آمریکا یا در گذشته اتحاد جماهیر شوروی در عرصه بین الملل ایفای نقش نمایند، امروزه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی موجود در منطقه تلاش دارند تا خود را به عنوان یک بازیگر مستقل معرفی نموده و برای دست یابی به منافع حداکثری خود تلاش نمایند.»

فرصت‌ها، چالش‌ها و الزامات دیپلماسی فرهنگی ایران
 
در فصل پایانی «فرصت‌ها، مشکلات، چالش‌ها و الزامات دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» در چهار گفتار «فرصت‌ها فراروی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «مشکلات و چالش‌های فراروی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، «بایسته‌های دیپلماسی فرهنگی در عرصه منطقه‌ای» و «الزامات توسعه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عرصه ملی» مورد تجزیه و تحلیل نویسنده قرار گرفته است. 

به رغم برخورداری دستگاه دیپلماسی فرهنگی کشور از شبکه‌ای وسیع و متنوع، با توجه به تعدد نهادهای دخیل در امر دیپلماسی فرهنگی و تعدد وظایف و کارکردهای واگذار شده به این سازمان ما با دیپلماسی‌های فرهنگی متعددی روبه‌رو هستیم که زمینه نوعی «ناکارکردی» و فقدان انسجام را در فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی موجب شده است.»
 
چاپ نخست کتاب «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» تدوین محمدرضا دهشیری در 571 صفحه، شمارگان دوهزار نسخه و بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات علمی فرهنگی روانه بازار کتاب شده است.