اولین اقدام جهانی ایران علیه اسرائیل

حضرت امام خمینی در روز ۱۶ مرداد ۱۳۵۸ در پیامی آخرین جمعه ماه رمضان را به‌عنوان روز قدس نام‌گذاری کردند. اولین راهپیمایی روز قدس هم در روز ۲۶ مرداد همان سال برگزار شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، روایتی از برگزاری اولین راهپیمایی روز قدس در جمهوری اسلامی ایران است. 

خطر یک موجود غاصب

در مردادماه ۱۳۵۸ حضرت امام در پیامی آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس نامیدند: «بسم‌الله الرحمن الرحیم / من در طی سالیان دراز، خطر اسرائیل غاصب را گوشزد مسلمین نمودم که اکنون این روزها، به حملات وحشیانه خود به برادران و خواهران فلسطینی شدت بخشیده است و به‌ویژه در جنوب لبنان به‌قصد نابودی مبارزان فلسطینی، پیاپی خانه و کاشانه ایشان را بمباران می‌کند. من از عموم مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی می‌خواهم که برای کوتاه‌کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن، به هم بپیوندند و جمیع مسلمانان جهان را دعوت می‌کنم، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و می‌تواند تعیین‌کننده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد، به‌عنوان روز مقدس، انتخاب و طی مراسمی، همبستگی بین‌المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان فلسطین، اعلام نمایند. / از خداوند متعال، پیروزی مسلمانان را بر اهل کفر خواستارم.

والسلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته - روح‌الله الموسوى الخمینی»[1]

 به یاد روزهای اول

بعد از پیام حضرت امام، در همان سال و در چهارمین نماز جمعه تهران در تاریخ جمعه 26 مرداد 1358 هم‌زمان با برگزاری تظاهرات پرشور مردم تهران و دیگر شهرها به مناسبت روز قدس برگزار گردید.

در تهران از نظر تعداد شرکت‌کننده عظمت و شکوهی همانند روزهای پیروزی انقلاب داشت و انبوه بی‌شماری از مردم روزه‌دار که سر به میلیون‌ها می‌زدند با شرکت مؤثر در راهپیمایی‌های خیابانی از گوشه‌وکنار شهر با طی مسیرهای مختلف خود را به خیابان‌های اطراف دانشگاه تهران رساندند تا همبستگی قاطع خود را با خلق ستمدیده فلسطین در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان بار دیگر تأکید و تجدید کنند و به خلق فلسطین اعلام کنند که در مبارزه با صهیونیزم جهان‌خوار تنها نیستند.[2]

این مراسم از ساعت ۹ صبح با حرکت گروه‌های چند صد نفری از گوشه‌وکنار شهر آغاز و به‌تدریج با پیوستن گروه‌ها به‌یکدیگر به صفوف فشرده چند صدهزار نفری تبدیل شد و جمعیت با تجمع در خیابان‌های اطراف دانشگاه منطقه‌ای وسیعی را پوشش داد.

اولین راهپیمایی روز قدس

در همین روز نماز جمعه به‌صورت منسجم برای اولین‌بار در برخی شهرهای ایران به جز تهران نیز اقامه شد. تنها در تهران ۳.۵ میلیون نفر در راهپیمایی روز قدس شرکت کرده و سپس در مراسم نماز جمعه حضور یافتند.[3]

اما این استقبال محدود به تهران نبود. از جمله شهرهایی که در این روز پس از برگزاری راهپیمایی روز قدس شاهد برگزاری نماز جمعه بودند می‌توان به تبریز به امامت شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی با حضور 500 هزار نفر؛ یزد به امامت شهید آیت‌الله صدوقی با حضور 150 هزار نفر؛ خمین به امامت آقای عبدالرسول منتجب شیرازی با حضور 60 هزار نفر؛ ارومیه به امامت حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسنی؛ اراک به امامت آیت‌الله خوانساری؛ رودسر به امامت آیت‌الله محفوظی؛ میبد یزد به امامت آیت‌الله اعرافی؛ کاشان به امامت آیت‌الله یثربی؛ بروجرد به امامت حجت‌الاسلام محمدابراهیم نجفی؛ شیراز به امامت آیت‌الله دستغیب با حضور 800 هزار نفر؛ شهرضا به امامت حجت‌الاسلام‌والمسلمین خلیل ملکیان با حضور 60 هزار نفر؛ اصفهان به امامت مرحوم آیت‌الله طاهری با حضور 800 هزار نفر، اشاره کرد.[4]

آقای نخست‌وزیر

مهدی بازرگان، نخست‌وزیر به‌عنوان اولین سخنران مراسم در میان تکبیر مکرر حضار، سخنرانی خود را در جایگاه مخصوص آغاز کرد. وی پس از تشریح اهمیت روز قدس گفت: در میان شما مردم، وزرای عالی‌مقام و نمایندگان و سفرای کشورهای خارجی، جای امام موسی صدر خالی است. امیدواریم هر کجا که هست در موفقیت و پیروزی باشد.

۱۲ سال قبل که اسرائیل با آن عمل ناجوانمردانه و غاصبانه خود مسجدالاقصی را تصرف کرد نمی‌دانست در برابر او فقط مردم فلسطین و بیت‌المقدس قرار ندارند. پیش‌بینی نمی‌کرد قلوب همه ملت‌های مسلمان را جریحه‌دار کرده و آن اتفاق و وحدت کلمه و اتحادی را که متأسفانه قبلاً آن‌طور که بایدوشاید در میان اعراب و مسلمان‌ها وجود نداشت، به وجود آورده است. اسرائیل امروز فقط با فلسطین روبرو نیست. او با حملات وحشیانه و مستمری که به جنوب لبنان می‌کند و برادران شیعه ما را بی‌خانمان و گرفتار و شهید و قربانی جنگ طولانی و طاقت‌فرسا کرده است.[5]

برادر خامنه‌ای

یکی دیگر از سخنران‌های روز راهپیمایی، آیت‌الله خامنه‌ای بود. ایشان چند ماه پیش از این‌که به‌عنوان امام جمعه تهران منصوب شوند در این مراسم سخنرانی کردند.

آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدا به انتخاب روز قدس از طرف حضرت امام اشاره کردند: «انتخاب و اعلام روز قدس از سوی رهبر عزیز انقلاب اسلامی ایران نشان‌دهنده گستردگی و وسعت دامنه انقلاب ماست. نشان‌دهنده آن است که انقلاب اسلامی ایران در درون مرزهای ایران زندانی نمی‌شود. نشان‌دهنده آن است که آرمان مردم انقلابی و مبارز ایران آزادی همه ملت‌های تحت ستم مخصوصاً ملت‌های مسلمان در منطقه خاورمیانه است. بیت‌المقدس، نخستین قبله مسلمانان، قبله معنوی و قلبی همه مسلمانان تاریخ اسلام است.»[6]

فلسطین نه همه دنیای اسلام

ایشان در ادامه به همه‌گیری این اشغال اشاره و افزودند: «آن روزی که غارتگران و دزدان اسرائیلی به کمک موشک‌ها و هواپیماهای آمریکایی و کارشناسان و متخصصان آمریکایی قدس شریف را از ما گرفتند، تنها ملتی خاص با قومی خاص از مسلمانان داغدار و جریحه‌دار نشد.

مسلمانان جهان با همه وجود خود عمق این فاجعه را لمس کردند، دشمن را شناختند. هدف و آرمان نجات قدس بدین معنی یک هدف اسلامی است. بنا‌بر‌این همان‌طوری که رهبر و امام ما در پیام خود به ما آموخته‌اند، روز قدس روز اسلام است. روز قدس روز عزیزترین آرمان‌های مسلمانان است. دشمن ما در قدس کیست؟ دشمن اشغالگری که جامعه اسلامی را از شمال آفریقا تا اقصی‌نقاط شرق آسیا در برابر خود قرار داده است، کیست؟»[7]

نیروی نیابتی آمریکا در منطقه  

ایشان در ادامه بادقت به نقش آمریکا در این عرصه اشاره کردند: «ساده‌لوحانه خواهد بود اگر این دشمن را اسرائیل غاصب بدانیم. ما در برابر خود، در همه جبهه‌هایی که امروز در سراسر کشورهای خاورمیانه درگیر هست، دشمن واحد و دشمن مشترکی را بالعیان مشاهده می‌کنیم. ما دست پلید امپریالیسم آمریکا را در همه فاجعه‌آفرینی‌هایی که در این نقطه جهان انجام می‌گیرد، به‌وضوح می‌بینیم. ملت ایران ملت مبارز و انقلابی ایران با این نگاه مسئلهٔ فلسطین و مسئلهٔ قدس را از مسئله ایران جدا نمی‌داند. ما در ایران در برابر ماشین عظیم تجهیزات نظامی امپریالیسم آمریکا قرار داشتیم. ما در ایران در برابر در محکم امپریالیسم که به‌وسیله پست‌ترین و پلیدترین نوکران جیره‌خوارش اداره و حمایت می‌شد، قرار گرفته بودیم.»[8]

همه با هم با هر نگاه سیاسی

ایشان در بخش دیگری از صحبت‌هایشان به موضوع وفاق و وحدت کلمه اشاره می‌کنند: «برادران و خواهران من! ما لازم است در همه لحظات و در همه احوال، فراموش نکنیم که در نیمه‌راه انقلاب خود هستیم. توطئه‌های گوناگون امروز از اطراف ما را محاصره کرده است. اما ما چشم‌انداز آینده را بسیار روشن و امیدبخش می‌بینیم.

با اعتماد ایمان مردم مسلمان‌مان، ما از همه خواهران و برادران مسلمان جداً و قاطعاً تقاضا می‌کنیم درخواست می‌کنیم رمز پیروزی را یعنی اتحاد و وحدت نیروهای ملی و عمومی را از دست ندهند. ما اگر نتوانیم در برابر انگیزه‌هایی که می‌تواند صفوف درهم‌فشرده ما را متلاشی کند، مقاومت کنیم باید امید تداوم انقلاب را از دل خارج کنیم.»

ایشان در ادامه از همه کسانی که در مسیر ایران قدم گذاشته‌اند، اما انگیزه‌های غیراسلامی دارند را موردخطاب قرار می‌دهند: «ما همچنین از همهٔ نیروهای ملی، از همه کسانی که با انگیزه‌های غیراسلامی در میدان مبارزه قدم نهاده‌اند، درخواست می‌کنیم صفوف خود را از ملت جدا نکنند. برخلاف شعار این ملت بر خلاف انگیزه‌های عمیقی که بر روح این ملت حاکم است، شعاری ندهند؛ راه مردم [و] راه ملت را بپیمایند.»

بیت همه ادیان الهی  

حضرت آیت‌الله طالقانی در مراسم نماز جمعه قدس، با دو خطبه، نماز را آغاز کرد و در سخنان خود لزوم پشتیبانی از مبارزات مردم فلسطین و همچنین خنثی‌کردن توطئه‌های داخلی را تشریح کرد.

آیت‌الله طالقانی در سخنان خود ضمن اشاره به برگزاری روز قدس، که به ابتکار امام نه در سطح کشور بلکه تمام کشورهای اسلامی و همه مسلمان‌های متعهد و مسئول برگزار شد، گفت: «مسئله بیت‌المقدس مسئله‌ای نیست که تنها مربوط به مسلمین یا مسیحیان باشد، بلکه مسئله انسان آزاد دنیا است. مسئله همه ادیان الهی است همه مردم دنیا، برای نجات بیت‌المقدس و حامیان آن و نگاهبانان آن که فلسطینی‌ها باشند، باید قیام کنند. همه با یک‌صدا، با یک فریاد و یک مشت، این مرکز توحیدی که تبدیل به مرکز شرک و خودخواهی شده است را پاک کنند. یهودیان و کلیمیان متدین هم باید از این وضع صهیونیست‌ها و روش آنها متأثر باشند.»

حضرت آیت‌الله طالقانی، اضافه کرد: «بیت‌المقدس از آنِ همه ادیان الهی است؛ اسلام، مسیحیت و یهودیت. این مرکز باید از لوث صهیونیسم پاک شود. باید به دنبال امروز، بیش از پیش به عمل بپردازیم.[9]

همراهی جنگنده‌ها

در طول مراسم ۶ فروند از جنگنده‌های نیروی هوایی جمهوری اسلامی نیز به نشانه همبستگی با ملت فلسطین چندین بار از بالای سر تظاهرکنندگان در خیابان انقلاب رژه رفتند. عبور هر باره آنها که به جمعیت قوت قلب می‌داد، با غریوهای شادی تظاهرکنندگان همراه بود. در ضمن این مراسم چندین هلی‌کوپتر نیز با گذشتن از بالای سر تظاهرکنندگان پیام‌های همبستگی پرسنل هوایی و ارتش جمهوری اسلامی را با خلق قهرمان ایران و فلسطین در راه آزادی سرزمین‌های اشغالی پخش می‌کردند.[10]

پیام یاسر عرفات

بعد از اعلام روز قدس توسط حضرت امام خمینی و برگزاری مراسم روز قدس، یاسر عرفات، رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین خطاب به امام پیامی صادر کرد: «بسم‌الله الرحمن الرحیم/ حضرت آیت‌الله‌العظمی روح‌الله الخمینی / دام‌ظله العالی / سلام خدا بر شما و رحمه و برکاته. خدا را ستایش می‌کنم که ما را به ایمان هدایت کرده و به افتخار جهاد در راهش مفتخر ساخته، دل‌هایمان را وحدت بخشیده و در پرتو رحمت خود و برادرمان گردانید و امکان عمل بر اساس بر و تقوا به ما عنایت کرد.

پیام گرامی شما به مسلمانان را درباره بیت‌المقدس دریافت کردیم و مژده خیر وافر را در ماه رمضان، ماه نزول قرآن و هدایت مسلمانان و دلایل هدایت و فرقان، شنیدیم. در این مرحله حساس که انقلاب فلسطین با نیروهای شر درگیر است، با همبستگی میان برادران مؤمن، حمایت مهمی را احساس می‌کنیم. در این مرحله دشوار تاریخی که منطقه خاورمیانه و ملت عرب در سایه مشکلات خطیر قرار دارد، ما تلاش‌های شما را در راه آزادی بیت‌المقدس و فلسطین گرامی داشته و از خداوند قادر متعال مسئلت داریم شما را حفظ کرده و گام‌های ما را در راه خیر مسلمین و سربلندی اسلام استوار سازد و در راه حق رهنمون شده و در راه جهاد ثابت‌قدم نماید./ والسلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته. / انقلاب تا پیروزی / یاسر عرفات[11]

از حضور بدون اسلحه تا خاموشی رادیوهای ترانزیستوری

اولین راهپیمایی روز قدس حاشیه‌هایی داشت که خبرنگار روزنامه کیهان آن را در یک ستون مجزا از روزنامه روز ۲۷ام آورده بود: «عکس امام موسی صدر و یاسر عرفات به تعداد زیادی در دست راهپیمایان بود. شلنگ‌های آب که مرتب راهپیمایان را خیس می‌کرد، نعمتی بود در جهنم داغ و سوزان ظهر مردادماه تهران.

شرکت نظامیان با یونیفرم‌های نظامی کاملاً چشمگیر بود. شعارها و پلاکاردهای ضد اسرائیلی و ضدآمریکایی در همه‌جا پیدا بود.

افراد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، شامل پرسنل ژاندارمری، شهربانی، ستاد کل ارتش و نیروی هوائی با لباس انیفورم و بدون اسلحه با شعارهای «ما همه سرباز توایم خمینی، گوش به فرمان توایم خمینی» وارد دانشگاه تهران شدند.

دیروز صدها خبرنگار و عکاس و فیلمبردار داخلی و خارجی در داخل دانشگاه و اطراف دانشگاه و مسیرهای راهپیمایی مستقر شده بودند و عکس و خبر تهیه کردند.

بیشتر راهپیمایان با رادیو ترانزیستوری در مراسم راهپیمایی شرکت کرده بودند، همین امر باعث شد که اختلالاتی در پخش مراسم به وجود آید و ناچار اعلام شد که راهپیمایان در محوطه چمن دانشگاه از رادیو استفاده نکنند.»[12]