کتابی درباره سنگ قبرهای دو آرامگاه مشهور اصفهان

مهدی صادقی مدیر مسوول انتشارات رسم از انتشار کتاب «در سایه سرو» خبر داد و گفت: «در سایه سرو» کتابی 160 صفحه‌ای است که در آن سرونگاره‌های سنگ آرامگاه‌های مردم اصفهان با عکاسی و پژوهش مهدی تمیزی، مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.
وی افزود: در این کتاب 44 سنگ آرامگاهی که نقش سرو روی آن‌ها حکاکی و سنگ ‌تراشی شده، مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی شامل شناخت شیوه و گونه طراحی سرونگاره و آبشخورهای تصویری هر اثر است به همراه معرفی صاحب سنگ و دوره زمانی‌اش، جایگاه آرامگاه، سنگ‌تراش و دیگر مواردی از این دست.
صادقی درباره دیگر مطالب و مباحث ارایه شده در کتاب گفت: در کنار توضیحات مربوط به هر اثر، عکس سنگ آرامگاه و تصویر گرافیکی سرو نقش شده بر آن ارایه شده است. از سنگ‌آرامگاه‌هایی که در این کتاب مورد پژوهش قرار گرفته، سنگ‌آرامگاه‌های خواجه نظام‌الملک، میرعلی، استاد فولاد حلوایی (بابافولاد)، ملاحسن گیلانی و اسماعیل‌خان قشقایی است.
صادقی گفت: در ابتدای این کتاب، نماد و نشانه سرو معرفی و ارزیابی شده و سپس جایگاه سرو در ادبیات اهالی اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین تصاویر رنگی از سنگ‌آرامگاه‌های مورد پژوهش و جدول 308 خانه‌ای خلاصه مشخصات این سنگ‌ها از ضمایم این کتاب است.
صادقی در پایان گفت: بر این کتاب، چهار مقدمه نوشته شده است: «یادداشتی از دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و عضو فرهنگستان هنر و پدیدآورنده فرهنگنامه معماری ایران»، «نوشتاری از ناصر نوروززاده چگینی، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی»، «یادداشتی از زاون قوکاسیان، پژوهشگر و منتقد سینما» و «مقاله‌ای از مهدی صادقی، طراح و مدرس گرافیک، درباره قیاس مولفه‌های گرافیکی در طراحی سنگ‌آرامگاه و دیگر گونه‌های گرافیک.»
مهدی تمیزی، عکاس و پژوهشگر کتاب «در سایه سرو» نیز گفت: این کتاب قرار بود در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران منتشر شود، اما به دلیل دیر رسیدن مجوز، انتشار این اثر به تعویق افتاد.
وی افزود: در این کتاب من نقوش سرو و جایگاه این نقش‌مایه در ایران قبل و پس از اسلام با تکیه بر نقوش سنگ‌قبرهای دو گورستان «تخت فولاد» و «گورستان ارامنه» اصفهان را مورد پژوهش و بررسی قرار دادم. هدف غایی من در این تحقیق، بررسی جایگاه هنرهای زیبا بر سنگ‌قبرها بوده است.
این پژوهشگر با اشاره به اهمیت سنگ‌قبرها گفت: سنگ قبرها به دلیل خطوط و نقوشی که روی آن‌هاست از ارزشمندترین سندهای تاریخی هستند. ما با مطالعه این سنگ‌ها به اطلاعات ارزشمندی دست خواهیم یافت؛ به عنوان مثال با پژوهش بر سنگ قبرها و آرامگاه ها، خواهیم فهمید که نام‌های رایج مردمان در دوره‌های مورد بررسی و شغل آن‌ها چه بوده و به طور میانگین تا چند سال عمر می‌کردند؟ با وجود این به دلیل دافعه‌ای که قبرستان‌ها دارند این بناها مورد بی‌مهری قرار گرفته و در برخی دوره‌ها نیز متاسفانه تخریب شده‌اند.
تمیزی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که از سنگ‌قبرهای کدام گورستان برای این تحقیق خود استفاده کرده است؟ گفت: من برای این تحقیق دو گورستان «تخت فولاد» و «گورستان ارامنه» در شهر اصفهان را مدنظر داشتم. تخت فولاد مخصوص مسلمانان و گورستان ارامنه مخصوص مسیحیان، یهودی‌ها و برخی آشوری‌ها بوده است. این دو مکان مانند گورستان «پرلاشز» در فرانسه تبدیل به گورستان‌پارک شده‌اند و ارزش آن‌ها به دلیل در مرکز شهر قرار داشتن آن‌هاست.
این عکاس و محقق در ادامه به اهمیت تاریخی گورستان ارامنه در منطقه جلفای اصفهان اشاره کرد و گفت: جالب است بدانید در گورستان ارامنه اصفهان شخصیت‌های تاریخی جهانی نیز آرمیده‌اند که از میان آن‌ها می‌توانم به ارنست هولستر، عکاس بزرگ زمان قاجاریه، دو نفر از ساعت‌سازان دوره صفویه و چهار نفر از مدیران ارشد کمپانی هند شرقی، اشاره کنم. عکاس تمام تصاویر و عکس‌های تاریخی که از زمان قاجاریه به دست ما رسیده، هولستر است. هولستر 33 سال در اصفهان زندگی کرد. آن دو نفر ساعت‌ساز نیز از سوی پادشاهان صفوی به ایران دعوت شده بودند. وجود آرامگاه این چهره ها در این گورستان اهمیت تاریخی آن را روشن می‌کند.
وی در ادامه با اشاره به مدت زمان پژوهش خود گفت: من 12 سال پژوهش و عکاسی درباره سنگ‌قبرها انجام دادم. کتاب «در سایه سرو» صرفا بررسی نقوش سرو است، اما من روی «فیگورها»، «اسلیمی و خطایی‌ها»، «نقوش گیاهی و نباتات»، «پیشه‌ها» و در نهایت «خطوط و ادبیات» درج شده بر سنگ‌قبرها را نیز بررسی کرده‌ام. اگر این کتاب با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد، دیگر قسمت‌های این پژوهش را نیز منتشر خواهم کرد.
تمیزی در پایان گفت: متاسفانه به دلیل بی‌فرهنگی برخی مسافران و بازدیدکنندگان و همچنین سهل‌انگاری و نابلد بودن برخی نهادهای مسوول در نگهداری و مرمت این مجموعه فرهنگی بزرگ، بسیاری از سنگ‌قبرهای گورستان تخت فولاد اصفهان نابود شده و یا در حال نابودی است.
تمیزی متولد 1356 در اصفهان است و در رشته کارگردانی نمایش و همچنین «هنرهای تجسمی» در دانشگاه‌های سوره اصفهان و تهران تحصیل کرده است. او تاکنون داور 12 مسابقه ملی هنرهای تجسمی بوده و نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در حوزه عکس و کاریکاتور از آثار او برپا شده است.
او کتاب‌هایی چون «نصفهان؛ نخستین کتاب طنزآوران اصفهان» در دو جلد، «آن مهربان بردبار»، مجموعه کارت پستال «آسمان نگاره‌ها؛ خطوط قرآنی بر بناهای تاریخی اصفهان»، «راپورت‌های ملوکانه؛ وقایع طنزآمیز دوران قاجار»، «کشکول؛ طنز و شوخ طبعی در کشکول شیخ بهایی» «کتاب مستطاب بهینه‌سازی مصرف سوخت» را تدوین، گردآوری و تصویرگری کرده است.