سند و تاریخچه قانون اعزام محصل به خارج از کشور

این سند نشان می دهد که قانون اعزام دانشجو، شامل 6 ماده و چهار تبصره است و در آن، دولت موظف شد تا اعتبار لازم برای فرستادن دانشجویان را از 1307 تا 1312 هجری خورشیدی تامین کند و همچنین این قانون اشاره دارد به این مورد که افراد دارای تابعیت ایران اولویت دارند، در امتحان مورد نظر شرکت کنند و در رشته ای که دولت تعیین می کند به تحصیل ادامه دهند و پس از پایان تحصیل به خدمت دولت ایران درآیند، دولت نیز مکلف است تا دانش‌آموختگان را پس از بازگشت به کشور به استخدام خویش درآورد و در صورت نبود کار به آنها حقوق بپردازد.
فرستادن دانشجو به خارج از کشور، به دوره‌ی شاه عباس دوم صفوی باز می گردد. وی، به دلیل علاقه‌ی زیاد به نقاشی اروپایی، کسانی را برای فراگیری این هنر، به رم فرستاد. اما در دوره ی قاجار و پس از شکست‌هایی که در جریان جنگ با روسیه بر ایران وارد شد، عباس‌میرزا و میرزاعیسی قائم‌مقام فراهانی، دریافتندکه بدون آشنایی با فنون نظامی و علوم جدید، نمی‌توان در برابر هجوم بیگانگان مقاومت کرد، به همین دلیل در این زمان، گروه‌هایی برای فراگیری علوم و فنون به خارج فرستاده شدند.
امیرکبیر نیز پس از عباس میرزا، این سیاست را به شکل دیگری دنبال کرد و تعدادی از دانشجویان ایرانی را به کشورهای اروپایی که در آنجا امکان تاثیرپذیری فرهنگی آنها کمتر بود، فرستاد. وی سپس با ساختن مدرسه‌ی دارالفنون، از استادان اروپایی برای آموزش دانش پژوهان ایرانی بهره برد و معلم‌هایی از بلژیک استخدام کرد.
راه‌اندازی مدرسه‌ی دارالفنون در 1230 هجری خورشیدی، سبب شد تا روند اعزام دانشجو وارد مرحله‌ی جدیدی شود. دانشجویان مانند گذشته، ناچار به گذراندن دوره‌های ابتدایی تحصیل در خارج نبودند و پس از سپری کردن دوره‌ی متوسطه در ایران برای ادامه ی تحصیل به خارج می‌رفتند. گروهی شامل 42 تن از دانش‌آموختگان دوره‌ی نخست دارالفنون در 1237 هجری خورشیدی به فرانسه فرستاده شدند. اما از این پس تا 1290 هجری خورشیدی، این فرآیند متوقف شد و تنها کسانی که توانایی مالی داشتند، فرزندان خود را به خارج از کشور می‌فرستادند.
پس از پیروزی نهضت مشروطه فرستادن دانشجو دوباره در دستور کار قرار گرفت و در 1307 هجری خورشیدی مجلس شورای ملی قانون اعزام دانشجو به خارج را تصویب کرد و هر سال یکصد تن برای فراگرفتن فنون مختلف، ازمیان دانش‌آموختگان دبیرستان‌ها، به روش مسابقه و به هزینه‌ی دولت، به اروپا می رفتند.
وزارت فرهنگ از 1313 هجری خورشیدی پیشنهاد کرد که شاگردان اول و دوم دانشکده‌های دانشگاه تهران و دیگر مدارس عالی، برای فرستادن به خارج در نظر گرفته شوند و این رویه، تا نزدیکی پیروزی انقلاب اسلامی همچنان ادامه داشت.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران نیز در سطح تحصیلات تکمیلی، دانشجویان به عنوان بورسیه به خارج از کشور فرستاده می‌شوند. برپایه ی دستورالعمل اداره ی کل بورس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، افراد اول تا سوم دانش‌آموختگان دوره ی کارشناسی ارشد، برگزیدگان رتبه‌های اول تا سوم جشنواره‌های خوازمی، فارابی و رازی، ارایه‌دهندگان پیشنهاد سبک‌های هنری کاربردی با تایید از مراجع ذیربط و مربیان آموزشی و پژوهشی، داشتن کتاب تالیفی و یا ترجمه شده در زمینه‌های علمی و دارا بودن دست‌کم یک مقاله ی چاپ شده در مجله‌های علمی پژوهشی داخل یا خارج از کشور در زمینه‌های علمی و ... می‌توانند در فراخوان بورس تحصیل خارج از کشور ثبت‌نام کنند.