جهانگیر آموزگار در اسناد وزارت خارجه آمریکا در سال 1979
تاریخ: 20 ژوئن 1961 ـ 30/3/40 محرمانه
از: بخش اقتصادى، 1535به: وزارت امورخارجه، واشنگتن
دکتر جهانگیر آموزگار که به سمت وزیر بازرگانى منصوب شده جانشین پورهمایون مىشود که اکنون معاون نخستوزیر است. آموزگار 38 ساله، برادر جمشید آموزگار، وزیر کار و وزیر کشاورزى سابق مىباشد. ظاهرا داراى یک درجه دکترا (اقتصاد) از دانشگاه کالیفرنیا است. وى در دانشگاه میشیگان، اکسیدنتال و مدرسه زبان نظامى کالیفرنیا تدریس کرده است. با دریافت یک بورس مطالعاتى از مؤسسه بروکینگز، مدت یک سال و نیم است که در ایران به بررسى مشکلات اقتصادى کشورهاى کمتر توسعه یافته مشغول است. همسرش آمریکایى است. در سال 1960 بهعنوان نماینده مجلس انتخاب شد و عضو حزب ملّیون فارس است. به عنوان فردى طرفدار آمریکا، صادق و توانا معروف است. اینطور پنداشته شده که وى «منصوب سفارت آمریکا» از طریق سلسله مراتب دولتى است. سفارت آمریکا در تهران معتقد است که نخستوزیر، اداره گمرکات را تحت کنترل وزارت بازرگانى درخواهد آورد.
بخش اقتصادى: کلى فورث / دبلیو. اف. لونى
سند بعدی
تاریخ: 22 ژوئن 1961 ـ 1/4/40 خیلى محرمانه
از: سفارت آمریکا، تهران ـ مرسله 687 به: وزارت امورخارجه، واشنگتن
موضوع: صورت مذاکرات با جهانگیر آموزگار
به پیوست صورت مذاکرات بین ادوارد جى. ویلت کارمند سیاسى این سفارت و جهانگیر آموزگار که جدیدا به سمت وزیر بازرگانى منصوب شده است، مىآید. براى سفیر استیوارت دبلیو. راکول وزیر ـ رایزن خیلى محرمانه زمان: 20 ژوئن 1961 ـ 30/3/40مکان: مراسم تدفین پدر سیروس سمیعى
صورت مذاکرات شرکتکنندگان: جهانگیر آموزگار، وزیر جدیدالانتصاب وزارت بازرگانى ادوار جى. ویلت، وابسته سفارت
آموزگار این گفتگو را با اظهار این مطلب که از انتصاب خود راضى است، شروع نمود. «امروز فقط به افراد وزارتخانه معرفى شدم، اما فکر مىکنم خیلى بد نخواهد بود. هنگامى که امینى براى اولین بار به صدارت رسید، خیلى شیفته وى نبودم، ولى با کمى تفکر جدىتر به این نتیجه رسیدم که شاید هیچ کس دیگرى که بتواند به اندازه او و به خوبى او کار کند، وجود نداشته باشد. همانطور که مىدانید در دولتهاى شریفامامى و اقبال نیز مناصبى به من پیشنهاد شد، اما من نمىخواستم با آنها و اطرافیان آنها همکارى داشته باشم. به نظر من اقبال فقط یک احمق ساده مىباشد و شریفامامى زیرک اما ضعیف است. آنها توسط فاسدترین افراد احاطه شدهاند. حال اگر امینى فقط براى یک ماه در مصدر قدرت بماند، خواهم توانست درآینده با افتخار از همکارى با دولت وى یاد کنم. حتى از نقطهنظر تبلیغاتى، اینکه وى به خارج رفته است نیز کاملاً خوب به نظر مىرسد. در مورد کابینه و سایر انتصابات وى بسیار خوشوقتم ادآورى کنم در عین حالى که ممکن است سروصداها و یاوهسرایىهایى وجود داشته باشد، در میان آنان کسى وجود ندارد که به عقیده من به هر صورتى شخصا فرد فاسدى باشد. ارسنجانى به غیر مسئولانهترین روش صحبت مىکند، درخشش حماقتهاى کمترى به خرج مىدهد و فقط سروصدا مىکند. ولى آنها در هیچ موردى، هیچ کارى در سطح کشور انجام ندادهاند که به ضرر دولت تمام شود.»
«از این که فهمیدم امینى حمایت توده مردم را براى خود کسب کرده است، بسیار خوشحال شدم. نمىدانم که واقعا درست است یا نه، اما به من گفتهاند که وى هر روز حمایتهاى مردمى بیشترى به ست مىآورد. علت این امر تا حدى مربوط به انتصابهاى بسیار عالى وى مىباشد. گنجى کار فوقالعادهاى در وزارت راه انجام داده است. یکى از دوستان وکیل من، روز گذشته به من گفت که وى در طول 35 سال
تجربه کارى خود هرگز انتصابات فوقالعادهاى که الموتى در دادگسترى انجام داده را نداده است. بله، فکر مىکنم مىتوانم با صداقت تمام بگویم، تقریبا بدون در نظر گرفتن نتیجه کار، هموار قادر خواهم بود با غرور به همکارى خود با چنین افرادى اشاره کنم ـ ـ چون هرگز نتوانستهام همکارى با اقبال یا شریفامامى یا «کهنهکارها» را زیرسیبیلى در کنم. در مورد تمایل به همکارى، کس دیگرى به جز طالقانى ـ هر چند وى را ه خوبى نمىشناسم ـ و شاید صالح را نمىتوانم در نظر بیاورم.» «امینى شخصا مرد خوبى است که اعتماد بهنفس و تا حد خاصى روحیه فداکارى به وجود مىآورد هر چند هرگز صمیمى نبودهایم، ولى چندین سال است که وى را مىشناسم و تاکنون چندین گفتگوى طولانى با وى داشتهام. وى صریح، جدى و بىریا مىباشد. وى تشخیص مىدهد که کارى بهعهده دارد و در مورد انجام آن جدى است. اگر موقعیتى در اختیار وى قرار گیرد و بتوان بعضى از حرفهاى بیهوده و غیرمسئولانه (از جانب اشخاصى نظیر ارسنجانى و درخشش) را قطع نمود، فکر کنم وى نمونه خوبى از موفقیت را به منصه ظهور بگذارد. امروز به هنگام معارفه من در وزارتخانه، سخنرانى خوبى ایراد کرد که به دلپذیرترین وجه مرا تحت تأثیر قرار داد. مضمون سخنان وى مستحکم و تاجرمآبانه بود. وى بدون استفاده از کلمات تعارفآمیز گفت فداکارى از جانب مردم ثروتمند این کشور مورد نیاز بوده و خواهد بود و ضرورت دارد و با در نظر گرفتن دارایىهاى آنها کار چندان بدى نیست و نوعى بیمه محسوب مىشود که در صورت بروز ناآرامیهایى در آینده جان و اموال آنها را حفظ خواهد نمود. وى گفت وظیفه دولت این است که براى تأمین رفاه کشور و خودشان، مردم را به سمتى هدایت نماید که فداکارى کنند و هیچ تردید ندارد که دولت در انجام چنین کارى موفق نخواهد شد.» «من فکر مىکنم موضع امینى کاملاً خوب است و تصور مىکنم وى خواهد توانست کارهاى بزرگى را به انجام برساند. در مورد اقدامات مهمى که وى انجام داده است نمىتوانم موردى را بیابم که تأیید نکنم و فکر مىکنم چنانچه او امنیت بیشترى بیابد خواهد توانست کارهاى به مراتب بیشترى انجام دهد. برخلاف تمام شایعات، باور نمىکنم که شاه علیه امینى «توطئهچینى» مىکند. هر چند بایستى تصدیق کنم که شاه در گذشته اقدامات احمقانه بسیارى انجام داده و کاملاً مسئول کشاندن کشور به وضع نابسامان کنونى است، و در عین حال که باور نمىکنم شاه «تازه متوجه قضایا شده باشد»، هنوز قبول ندارم که وى ممکن است آنقدر احمق باشد که در چنین موقعیتى علیه امنیتى توطئهچینى کند. شاید بعد از شش ماه، ولى نه اکنون به این کار اقدام نماید. وى براى این که چیزهاى خاصى به دست آورد امینى را منصوب کرده است، نه حداقل چیزى که مساعدتهاى مالى آمریکا باشد. تا زمانى که وى مامى اینها، منجمله کمکهاى قابل توجه بیشترى از جانب شما به دست نیاورد و تا زمانى که آنچه را که مىخواهد از امینى نگیرد، تصور نمىکنم علیه امینى اقدام نماید. در عین حالى که هنوز از تمام فعالیتهاى پشت پرده آگاهى نیافتهام، تقریبا مطمئن هستم که روابط امینى با شاه، اگرچه مسئلهاى ظریف و حساس مىباشد، نسبتا خوب است و امینى چنین احساس را منعکس مىکند.»
«تأیید مىکنم که بسیارى تصور مىکنند که امینى قدرت کامل نداشته و از اعتماد کامل شاه نیز رخوردار نمىباشد، زیرا «افراد شاه» هنوز کنترل وزارتخانههاى امورخارجه، دفاع و کشور را در اختیار دارند. ما از یک سو هنوز هیچ تحرک بخصوصى در هیچ یک از این زمینهها صورت نگرفته و از سوى دیگر امینى تعدادى از فرمانداران (استانداران) بعضى از استانها را عوض کرده است و هیچ تردیدى وجود ندارد که از بین انتصابات جدید، حداقل (دکتر شمسالدین) جزایرى انتخاب شخص امینى براى خراسان بوده است.»
«در مورد سرنگونگى قریبالوقوع امینى و به دست گرفتن قدرت توسط سرلشکر تیمور بختیار، مطالبى شنیدهام. پذیرش چنین سمتى از جانب من نشانهاى است که من اهمیت چندانى به این شایعات نمىدهم. تعجب مىکنم که چه کسانى این شایعات را راه مىاندازند.» «همانطور که مىدانید انتظار چنین انتصابى را نداشتم. واقعا احساس مىکنم که براى چنین کارىآمادگى ندارم، ولى در عین حال از چنین کارى نیز وحشت نکردهام.»
اظهارنظر: در حالى که وى در تعریف از امینى تا حد ستایش از وى مبالغه مىکند، فکر مىکنم که این
یک گفتگوى دوستانه بود و انتظار چنین سخنانى نیز مىرفت، زیرا من نزدیک به ده سال است که جهانگیر
را مىشناسم و ما براى مدتهاى طولانى در مورد مسائل سیاسى گفتگو کردهایم. خبر داشتم که وى در نظر داشت ایران را به مقصد اروپا ترک نماید و در 17 ژوئن به آمریکا برود. با این حال مطمئنم که انتصاب وى
یک اقدام تعجبآور بوده است. سند بعدی
تاریخ: 19 فوریه 1963 ـ 30/11/41محرمانه از: وزارت امورخارجه، 136 ـ A به: سفارت آمریکا در تهران
موضوع: وضعیت دیپلماتیک و حضور جهانگیر آموزگار از زمان ورود جهانگیر آموزگار به واشنگتن بهعنوان رئیس هیئت جدیدالتأسیس اقتصادى ایران در اواسط دسامبر 1962 تاکنون، مذاکرات بىنتیجهاى در مورد تعیین عنوان و وضعیت دیپلماتیک وى صورت گرفته است. آخرین ارزیابىهاى وزارت خارجه در زمینه یافتن یک راهحل قابل قبول در یادداشتى که بهعنوان ضمیمه این تلگراف از L\Aبراى U/PR ارسال شده، گنجانده شده است. مشکل در این است که دولت ایران دکتر آموزگار را به عنوان «سفیر آزاد» مأمور کرده است و این عنوانى است که مىتوان وى را از امتیازات و ویژگیهاى خاص یک مسافر، نه وضعیت و مصونیت دیپلماتیک، برخوردار نمود. تنها راهى که مىتوان از طریق آن امتیازات اخیر را به وى داد این است که دکتر آموزگار بهعنوان عضو سفارت ایران در آمریکا و با تیتر مورد قبولى مانند «وزیر تامالاختیار» یا «وزیر مشاور» به صورت یک کارمند وابسته به سرپرستى آن هیئت دائمى مأمور گردد، اما دکتر آموزگار از پذیرفتن این وش امتناع کرده است، زیرا با موقعیت وى به عنوان وزیر کشور سابق سازگارى ندارد.
طولانى شدن این مذاکرات موجب افزایش بعضى از سردرگمىهاى خاص شده است. مثلاً دکتر آموزگار اخیرا یک تخلف رانندگى جزئى داشته است و سفارت ایران طبق معمول برگ جریمه را براى U/PRارسال کرده تا در مورد آن اقدام شود، اما به دلیل این که دکتر آموزگار موقعیت دیپلماتیک ندارد، مشکل مىتوان چنین مسئلهاى را حل کرد. علاوه بر این دکتر آموزگار اخیرا به وزارت خارجه آمریکا اطلاع داده است که توسط یکى از ادارات دولت ایران، که از بردن نام آن خوددارى کرد، از وى سؤال شده است که آیا اکراه وزارت خارجه آمریکا در مورد اعطاى عنوان دیپلماتیک مناسب به وى نشانه این نیست که دولت آمریکا از انتصاب وى خشنود نمىباشد. وزارت امورخارجه آمریکا دکتر آموزگار را مطمئن ساخت که مسئله فقط یک مشکل فنى حقوقى است و چنین منظورى در کار نیست. دکتر آموزگار اظهار داشت که چنین تضمینى را مىپذیرد، اما کاملاً آشکار است که صبر و تحمل وى به پایان رسیده و تنها به دلیل تلاش مصرانه وى در کنترل خود است که تندخویى ذاتى خود را فرونشانده است، آن تندخویى که براى آن دسته از مقامات مریکایى که به هنگام تصدى وزارت بازرگانى و سپس دارایى توسط وى با او مراوداتى داشتهاند، کاملاً شناخته شده مىباشد.
بردبارى دکتر آموزگار در یک مواجهه ظاهرا غیرعادى در روابطش با دولت هنگامى که تلاش مىکرد موضع قابل توجهى براى خود دست و پا کند، دچار فرسودگى شد. دکتر آموزگار در موارد متعددى با ادعاى اینکه براساس دستورات تهران عمل مىکند، تلاش کرده است تا مذاکراتى را در مورد امور اقتصادى با وزارتخانه شروع نماید. در مورد یک برنامه جدید PL- 480لازم شد به اطلاع وى برسد که درخواست چنین برنامههایى بایستى در ابتدا توسط دولت ایران و از طریق سفارت آمریکا در تهران به جریان گذاشته شود. در یک مورد دیگر در رابطه با تمایل ایران به عدم تداوم نرخ مبادلات امتیازى که در مورد مبادلات مالى و رسمى آمریکا به کار مىرفت، دکتر آموزگار وانمود کرد که دولت ایران مایل است وى مذاکرات مربوطه را در واشنگتن دنبال نماید، اما وزارتخانه اطلاع یافت که وزارت دارایى ایران صراحتا بیان داشته که مایل است مذاکره در این مورد را با هیئت نمایندگى ما در تهران انجام دهد. در واکنش نسبت به چنین مواردى از جانب دکتر آموزگار، وزارتخانه مرتبا گیج شده و نمىداند
که آیا دکتر آموزگار تلاش مىکند اختیاراتى را به خود نسبت دهد که دولت وى عملاً به او اعطا نکرده است
و یا اینکه خود دولت ایران در مورد نوع اقداماتى که مىخواهد هیئت اقتصادى جدید آن در اینجا انجام دهد، مردد مىباشد. خودخواهىهاى شخصى مسلما یکى از مشکلات دکتر آموزگار است، اما در زمینه وضعیت دیپلماتیک وى مشخصا تنها مشکل نمىباشد. وزارت خارجه اذعان دارد که در یک بوروکراسى سنتى و مبتنى بر سلسله مراتب نظیر ایران، براى یک وزیر سابق اگر غیرممکن نباشد، بسیار مشکل خواهد بود که یک عنوان تابعه دیپلماتیک را بپذیرد. دکتر آموزگار ممکن است خبر مربوط به تردید تهران در رابطه با تمایل آمریکا نسبت به خود را جعل کرده باشد، اما با در نظر گرفتن شیوه برخورد ایرانیان با اینگونه مسائل، این خبر ممکن است تا حدى هم موجه باشد.
وزارت خارجه مایل است از دردسرهاى بیشتر ناشى از اقدامات خلاف معمول در رابطه با وضعیت دیپلماتیک یا مستقل دکتر آموزگار در اینجا پرهیز نماید. از هر نوع راهنمایى براساس برخورد احتیاطآمیز با مقامات عالىرتبه دولت ایران که بتوان توسط سفارت به مورد اجرا گذاشته شود، عمیقا تشکر مىگردد.راسک سند بعدی
جهانگیر آموزگار خیلى محرمانه
دکتر آموزگار در سال 1919 متولد شد. عضو خانوادهاى معروف است و پدرش حبیب، قبلاً سناتور بود. در رشته اقتصاد در دانشگاه کالیفرنیا دکترا گرفت و در همانجا به تدریس در رشته اقتصاد مشغول شد. آموزگار یکى از اقتصاددانان برجسته ایرانى است، ولى به جاى این که عملگرا باشد تئوریسین است. در مواردى با درگیر کردن خود در مسائل جزئى، مسائل و موضوعاتى عمده و مهم را از یاد مىبرد. قدرى خودبین است و چنانچه با مخالفت یا دستکم گرفتن روبرو شود، عصبانى و آتشین مزاج مىشود. همسرش آمریکایى است و به زبان انگلیسى به روانى تکلم مىکند. در حین اقامت در آمریکا نامزد شرکت در انتخابات مجلس شد، ولى از مراجعت به ایران امتناع ورزید، در کابینه نخستوزیر امینى به تاریخ 20 ژوئن 1961 وزیر بازرگانى شد و در تاریخ 26 مه 1962 و پس از کنارهگیرى بهنیا در اوایل سال 1962 به سمت وزیر دارایى منصوب گردید. پس از سقوط دولت امینى در ژوئیه 1962، آموزگار مدتى بیکار بود تا این که در دسامبر 1962 به عنوان رئیس هیئت جدیدالتأسیس اقتصادى ایران به واشنگتن اعزام شد. در آنجا به کار تماس مستقیم با تعدادى از سازمانهاى آمریکایى (بانک صادرات و واردات، وزارت کشاورزى و AID) که درگیر طرحهایى در ایران بودند، سرگرم بود.
در گفتگو با دوستان آمریکایى و ایرانىاش، آموزگار با صراحت گفته است که شاه به مسائل اقتصادى واقف نمىباشد. وى همچنین از حامیان سرسخت نخستوزیر امینى است و به نظر مىرسد که در خالفت با امینى و گروه اقتصاددانان گمراهش، شاه آموزگار را نیز نادیده نگرفته است. بهترین دوست آموزگار در دولت کنونى علاوه بر برادرش جمشید، منوچهر گودرزى است. با بسیارى از اقتصاددانان حرفهاى دولت تماس نزدیک داشته و با مدیر بودجه یعنى مجیدى و معاون رئیس کل بانک مرکزى، فرمانفرمائیان، نیز
رابطهاى تنگاتنگ دارد. شاید بتوان گفت که آموزگار به حدى طرفدار آمریکاست که در شرایط سیاسى کنونى به نفع وى نمىباشد. همسر آمریکایىاش نیز هیچگاه نتوانسته است خود را با شرایط ایران وفق دهد و خود آموزگار نیز متوجه شده که انطباقپذیرى مجددش با شرایط ایران، ناراحتىهایى را برایش فراهم ساخته است. مىتوان گفت که زیاده از حد به انتقاد از کشورش پرداخته و آمریکا را نیز به خاطر عدم تلاش در حمایت از اشخاص مناسب (امینى و آموزگار)، آن هم در زمان مناسب به باد انتقاد مىگیرد.
خلاصه این که وى روش برخورد شاه با مسائل اقتصادى را مطلوب نمىپندارد و شاه نیز در انتقاد از سیاستهاى اقتصاد نخستوزیر امینى، آموزگار را هم از قلم نمىاندازد. با این حال، چنانچه امینى، جمشید آموزگار یا منوچهر گودرزى یا رضا انصارى نخستوزیر شوند، ممکن است جهانگیر آموزگار نیز به یک نصب مهم اقتصادى دست پیدا کند. از طرف دیگر به خاطر آمریکایى بودن همسرش، شاید تصمیم
بگیرد که در آمریکا اقامت گزیند. اصولاً او یکى از دوستان آمریکا است که همیشه آن را دیده انتقاد مىنگرد. تذکر: آموزگار اخیرا کار تألیف کتابى تحت عنوان «کمک فنى در تئورى و عمل، مورد ایران» را به پایان رسانده که توسط انتشارات فردریک ا. پراگر، شماره 111 خیابان چهارم، نیویورک به چاپ رسیده
است. هیچ یک از اعضاى هیئت نمایندگى USAID در سفارت این کتاب را هنوز نخواندهاند، ولى براى دریافت چند نسخه از آن تقاضانامه فرستادهاند. ال. ام. دون 13 نوامبر 1965 ـ 22/8/44 سند بعدی
خیلى محرمانه 22 نوامبر 1965 ـ 2/9/44، الف ـ 363 جهانگیر آموزگار ـ حدودا 46 ساله و وزیرمختار و سرپرست هیئت اقتصادى واشنگتن است. وى داراى درجه دکتراى اقتصاد از دانشگاه کالیفرنیا مىباشد و در آنجا بهعنوان مدرس اقتصاد نیز کار کرده است. همسر آمریکایى دارد. به هنگام اقامت در آمریکا بهعنوان یکى از کاندیداهاى مبارزه انتخاباتى مجلس ایران تعیین شد، ولى از بازگشت به ایران خوددارى نمود. در زمان حکومت امینى در 1961 وزیر اقتصاد وى بود و در 1962 وزیر دارایى شد. پس از سقوط امینى وى براى سرپرستى هیئت اقتصادى جدیدالتأسیس ایران به واشنگتن اعزام شد. آموزگار یک اقتصاددان مترقى ایرانى مىباشد، اما در مقایسه با برادرش جمشید آموزگار، وزیردارایى فعلى، که سختکوش و عملگرا مىباشد، یک تئوریسین است.
جهانگیر آموزگار به صراحت در مورد عدم درک شاه از مسائل اقتصادى صحبت مىکند و به هیئتهاى داراى اختیارات بیشتر معتقد است. وى در سمت رسمى خود بیشتر خردهگیر است و مواردى با معطوف کردن توجه خود به موضوعات کوچک، نسبت به موارد مهم سردرگم مىشود. در حال حاضر آموزگار باتوجه به اکراه و عدم تمایل هم شاه و هم امینى، احتمالاً بسیار آمریکایىتر از آن است که در شرایط سیاسى فعلى ایران به اهداف خود برسد، اما ممکن است در یک شرایط سیاسى متفاوت صاحب قدرت و نفوذ باشد. سند بعدی
تاریخ: 21 فوریه 1973 ـ 2/12/51 خیلى محرمانه از: سفارت آمریکا در آتن، 5089 به: وزارت امورخارجه، واشنگتن موضوع: نامزد ایرانى براى صندوق بینالمللى پول
1ـ مینایى، مدیر اداره امور امریکایى وزارت امورخارجه، گزارش مىدهد که محمد یگانه، مدیر اجرایى علىالبدل کنونى صندوق بینالمللى پول، از طرف دولت ایران فراخوانده شده تا رئیس بانک مرکزى شود. دولت ایران پیشنهاد مىکند که جهانگیر آموزگار که بهعنوان وزیر مختار امور اقتصادى در سفارت ایران در واشنگتن مشغول خدمت است، جانشین او گردد. مینایى خاطرنشان مىسازد که یگانه نماینده کشورهاى غنا، الجزایر، یمن و یونان نیز مىباشد. دولت ایران میل دارد همچنان عضو هیئت مدیره صندوق بینالمللى پول باشد و در نظر دارد به جلب حمایت کشورهاى فوق بپردازد، چون انتخابات براساس توافق معى صورت خواهد گرفت. مینایى مىافزاید که قبل از آن، صندوق بینالمللى پول متوجه خواهد شد که از مشورت با ما در مورد طرز برخورد یونان با قضیه نامزد شدن آموزگار براى این سمت، سود برده است. صندوق بینالمللى پول تردیدى ندارد که این موضوع از حمایت سایر کشورها برخوردار خواهد شد، ولى معتقد است که شاید دوستى دیرین شاه با کنستانتین، از طرف رژیم یونان به صورت یک نکته منفى علیه نامزد ایران به کار گرفته شود. مینایى مىخواهد بداند که آیا مىتوانیم در مورد طرز برخورد یونانىها اقدام مؤثرى انجام دهیم تا به دولت ایران نیز کمک شده باشد که در تضمین پیروزى آموزگار در انتخابات، از تاکتیکهاى لازم استفاده کند. 2ـ اقدام مورد تقاضا: چنانچه وزارتخارجه و سفارت آمریکا در آتن در مورد طرز برخورد یونان با قضیه نامزدى آموزگار براى احراز این سمت اطلاعاتى ارائه نمایند، موجب امتنان خواهد شد. هک سند بعدی
جهانگیر آموزگار وزیر مختار در امور اقتصادى، سفارت ایران در واشنگتن خیلى محرمانه جهانگیر آموزگار، یکى اقتصادانان برجسته ایران، از دسامبر 1962 در سفارت ایران در واشنگتن عهدهدار اداره امور اقتصادى بوده است. او دوست دارد که خود را سفیر سیار بداند. آموزگار گاهى سیاستهاى آمریکا را مورد انتقاد قرار مىدهد، اما اصولاً با این کشور برخوردى دوستانه دارد.
جهانگیر آموزگار در تاریخ 13 ژانویه 1919 در تهران متولد شد. پس از اخذ درجه لیسانس حقوق و
ادبیات از دانشگاه تهران، به آمریکا رفت و در دانشکده اقتصاد دانشگاه کالیفرنیا در لوسآنجلس دکترا دریافت نمود. چند سالى را نیز در دانشگاه کالیفرنیا و کالج اکسیدنتال لوسآنجلس به تدریس پرداخت. آموزگار در سال 1961 بهعنوان عضو تحقیقاتى مؤسسه بروکینگز به ایران بازگشت. مدتى بعد در همان سال وزیر بازرگانى شد و از ماه مه تا ژوئیه 1962 وزیر دارایى بود. ظرف سالهاى 1961 و 1962 ریاست شوراى عالى شرکت ملى نفت ایران و هیئت مدیره شرکت تجارت خارجى را برعهده داشت. همچنین در شوراى عالى اقتصادى، شوراى پول و اعتبار و هیئت مدیره بانک ملى عضویت داشت. وى در ژوئیه 1973 به عنوان مدیر اجرایى صندوق بینالمللى پول برگزیده شد. گاهى از اوقات با تمرکز بیش از حد بر روى مسائل جزئى، مسائل مهم را از یاد مىبرد. او خودپسند است و در صورت مواجه شدن با مخالفت یا دست کم گرفتن، عصبانى و آتشین مزاج مىشود. آموزگار زبان انگلیسى را به روانى صحبت مىکند. در رشته تحصیلىاش کتب و مقالات متعددى را به رشته تألیف در آورده است. آخرین کتاب وى «ایران: توسعه اقتصادى در شرایط دوگانه (1971)» نام دارد. شماره ژوئیه 1973 نشریه Foreign Affairsدر برگیرنده مقالهاى از اوست که «داستان نفت: واقعیتها، تخیلات و بازى منصفانه» نام دارد. آموزگار با یک ن آمریکایى ازدواج کرده که الینورروث هورن نام دارد. او سه برادر معروف و مهم دارد که عبارتند از: جمشید آموزگار، وزیر دارایى؛ کورس آموزگار، وزیر مسکن ؛ هوشنگ آموزگار، رئیس اسبق اداره اطلاعاتى دبیرخانه اوپک تا نوامبر 1973. 3 آوریل 1974 ـ 14/1/53 سند بعدی
جهانگیر آموزگار وزیر مختار در امور اقتصادى، سفارت ایران، واشنگتن خیلى محرمانه عنوان خطاب: آقاى آموزگار
جهانگیر آموزگار، 56 ساله، از دسامبر 1962 وزیرمختار امور اقتصادى و رئیس هیئت اقتصادى سفارت ایران در واشنگتن بوده است. اگرچه در تئورى از زیردستان سفیر زاهدى است، ولى در انجام وظایف و عملیات استقلال دارد. آموزگار گاهى به انتقاد از آمریکا مىپردازد، ولى اصولاً از دوستان آن کشور به شمار مىرود.
نقطهنظرات
نویسنده چند کتاب و مقاله در مورد مسائل اقتصادى است. آخرین کتاب وى «ایران: توسعه اقتصادى تحت شرایط دوگانه» (1971) نام دارد. در مقالهاى با عنوان «داستان نفت: واقعیتها، تخیلات و بازى منصفانه» (Foreign Affairs، ژوئیه 1973) وى گفته است که عرضهکنندگان نفت عامل به وجود آمدن کمبود نیستند و این امر را ناشى از افزایش شدید تقاضا در اروپاى غربى، ژاپن و امریکا مىداند. در همان مقاله قید کرده است که اعضاى اوپک مىدانند که ذخایر نفت بیش از چند دهه دیگر دوام نخواهند داشت،
بنابراین یا باید اقتصادهاى خود را توسعه داده و متنوع سازند و یا این که در تلاش براى بالا بردن سطح زندگى شکست بخورند.
اطلاعات شخصى
داراى درجه فوقلیسانس اقتصاد از دانشگاه واشنگتن سیاتل، دکترا از دانشگاه کالیفرنیا لوسآنجلس. گاهى اوقات بىصبر و حوصله و با تمرکز بیش از حد بر مسائل جزئى و مسائل عمده و مهم را از یاد مىبرد. خودپسند است و یا در برابر مخالفتها یا دستکم گرفتن نیز گاهى عصبانى و آتشین مزاج مىشود. به زبان انگلیسى به روانى تکلم مىکند. سه برادر دارد که عبارتند از: جمشید، وزیر کشور و مور خدمات شهرى و نماینده ایران در اوپک، کورس که اخیرا وزیر مسکن شد (تا سال 1974)؛ و هوشنگ، رئیس اداره اطلاعاتى دبیرخانه اوپک (تا سال 1973). با یک زن آمریکایى زیبا و باهوش ازدواج کرده است. سوابق شغلى قبل از سال 1961: مدرس، در کالج اکسیدنتال لوسآنجلس در دانشگاه کالیفرنیا
1961: پروفسور تحقیقات، مؤسسه بروکینگز، ایران
1962 تاکنون: وزیرمختار در امور اقتصادى و رئیس هیئت اقتصاد ایران در واشنگتن
1973 تاکنون: مدیر اجرایى، صندوق بینالمللى پول.
13 ژوئیه 1975 ـ 22/4/54
سند بعدی
تاریخ: 21 نوامبر 1977 ـ 30/8/56 خیلى محرمانه
از: سفارت آمریکا، تهران ـ 10290 به: وزارت امورخارجه، واشنگتن با اولویت
از وزیر مختار براى سفیر سولیوان مراجع: الف) تهران 9221، ب) تهران 9336، ج) تهران 9826
موضوع: برنامهریزى اقتصادى ایران
1ـ طى یک گفتگوى مفصل و جامع با اینجانب و کارمند اقتصادى در مورد وضعیت و دورنماى
اقتصادى جارى و دراز مدت ایران، جهانگیر آموزگار، سفیر ایران در آمریکا، از طرز فکر موجود در
محافل دولتى ایران حول و حوش برنامهریزى اقتصادى پرده برداشت. او اخیرا بررسى ویژه به عمل آمده
در سازمان برنامه و بودجه را مطالعه نموده و آن را تلاشى در راستاى «شناخت بیمارى و به منظور دور
ساختن ایران از وضعیتى قلمداد نمود که در آن یک جراح قلب ممکن است مجبور شود به علاج بیمارى
سرطان بشتابد.» وى گفت مقدمات کار فراهم آمده تا گروهى از اعضاى بانک جهانى به بررسى اوضاع
دراز مدت اقتصادى ایران بپردازند و معتقد است که از همکارى کامل و همه جانبه دولت ایران نیز
برخوردار خواهد گردید.
2ـ در تکمیل و تأیید مفاد آمده در مراجع (الف) و (ب)، آموزگار اظهار داشت که هنوز مشخص نیست
که اسناد برنامهریزیهاى آتى از چه مشکل و محتوایى برخوردار خواهند شد، ولى مىداند که قرار نیست
مجوزهاى چند ساله (یعنى پنج ساله) صادر گردد. آنچه ممکن است در کنار بودجه آتى ظاهر شود،
احتمالاً مقدمهاى خواهد بود که به تصویب مجلس نیازى نخواهد داشت، ولى اهداف عمرانى را حتما
مشخص خواهد نمود.
3ـ سفیر آموزگار همچنین گفت که همان نحوه برخورد با رهیافت هندوستان یعنى رهیافت
«خودکفایى» در رابطه با برنامهریزى اقتصادى در اینجا هم مطلوب واقع شده، یعنى، هدفى به نام نیازهاى
اساسى انسانى مشخص و براى تحقق هدف مورد نظر، منابع و روش لازم جمعبندى و تعیین خواهد
گردید.
اظهارنظر: ظاهرا این هم یکى دیگر از روشهاى عنوان کردن «کاهش سطح توقعات» و ایجاد
تناسببین توسعه اقتصادى و توان مادى مىباشد.
4ـ شرح تفصیلى گفتگو متعاقبا ارسال خواهد گردید. میکلاس
سند بعدی
مدیر اجرایى صندوق بینالمللى پول، نایب رئیس بانک بینالمللى عمران و توسعه
عنوان خطاب: آقاى سفیر
جهانگیر آموزگار بهعنوان نماینده اصلى ایران با رتبه سفیرى بهطور عمده هم در صندوق بینالمللى پول و هم بانک بینالمللى عمران و توسعه فعالیت دارد. از سال 1969 در سمت نایب رئیس بانک بینالمللى عمران و توسعه و از ماه اوت 1973 به عنوان مدیر اجرایى صندوق بینالمللى پول فعالیت داشته است. وى برادر نخستوزیر اسبق ایران (از اوت 1977 تا اوت 1978)، جمشید آموزگار است و قبلاً نیز از سال 1962 تا 1976 در سفارت ایران در واشنگتن به عنوان وزیر مختار در امور اقتصادى فعالیت نموده است. آموزگار در رشته اقتصاد از دانشگاه واشنگتن سیاتل فوقلیسانس و از دانشگاه کالیفرنیاى لوسآنجلس درجه تخصصى دکترا گرفت. طى سالهاى 57 ـ 1956 مشاور سازمان برنامه ایران بود و طى سالهاى 1960 ـ 1958 نیز در کالج اکسیدنتال لوس آنجلس و نیز دانشگاه کالیفرنیاى لوسآنجلس تدریس مىنمود. در ایران نیز بهعنوان یکى از اساتید انستیتوى بروکینگز فعالیت داشت تا این که در سال 1961 به سمت وزیر بازرگانى و گمرکات ایران منصوب گردید. قبل از مشغول به کار شدن در سمت فوقالذکر در واشنگتن به سال 1962، مدت کوتاهى نیز به عنوان وزیر دارایى فعالیت کرد. آموزگار مؤلف آثارى است تحت عناوین، «کمک فنى در تئورى و عمل (1966)، تشکیل سرمایه و منابع مالى توسعه (1971)، و ایران: بررسى اقتصادى (1977) ؛ وى همچنین بهطور مشترک کتاب دیگرى را تحت عنوان «ایران: توسعه اقتصادى تحت شرایط دوگانه» (1971) تألیف نموده است. آموزگار 59 ساله است و به زبانهاى فرانسه و انگلیس به روانى تکلم مىکند. او با یک آمریکایى ازدواج کرده است. 16 اکتبر 1978 ـ 24/7/57
سند بعدی
خیلى محرمانه
جهانگیر آموزگارمدیر اجرایى صندوق بینالمللى پول و نایب رئیس بانک بینالمللى عمران و توسعه عنوان خطاب: آقاى سفیر
جهانگیر آموزگار، برادر نخستوزیر اسبق ایران (از اوت 1977 تا اوت 1978) از سال 1962 تا سال 1976 وزیر مختار امور اقتصادى سفارت ایران در واشنگتن بود. قبل از انتصاب به این سمت در سال
1962، وى مدت کوتاهى در سمت وزیر دارایى فعال بود. آموزگار گهگاه از آمریکا انتقاد مىکند، ولى اصولاً با این کشور برخوردى دوستانه دارد. اگرچه از سال 1973 در صندوق بینالمللى پول فعالیت داشته است، ولى هنوز هم با تهران روابط کارى بسیار نزدیک و صمیمانهاى دارد. او که یک اقتصاددان مجرب است، گاهى با تمرکز بیش از حد نیاز بر مسائل جزئى، موضوعات عمده را نادیده مىگیرد. وى فردى خودپسند است و چنانچه با مخالفت یا بىاعتنایى مواجه شود، عصبانى و آتشین مزاج مىگردد. آموزگار معتقد است که تنها راهحل مسئله بىثباتى پول جهان، عزم راسخ و هماهنگ قدرتهاى عمده اقتصادى در راستاى نیل به سیاستهاى منسجم و بسیط مالى و پولى است که زمینهساز رشد غیر تورمزا مىگردد. او اعتراف ىکند که اینگونه هماهنگى موجب از دست رفتن بخشى از حاکمیت ملى واهد شد، ولى پیشبینى مىکند که در صورت فقدان این تلاش مشترک، بىثباتى پیوسته مانند پول ملى ر دورههاى فلاکت و سختى به جریان مىافتد. آموزگار، از دانشگاه واشنگتن سیاتل و نیز دانشگاه کالیفرنیاى لوسآنجلس در رشته اقتصاد به ترتیب لیسانس و دکترا گرفت. از سال 1969 تاکنون نایب رئیس بانک بینالمللى عمران و توسعه بوده است. کتب ذیل را تحت عناوین، کمک فنى در تئورى و عمل (1966)،
تشکیل سرمایه و منابع مالى توسعه (1971)، و ایران: دورنماى اقتصادى (1977) به رشته تألیف در آورده است. او کتاب ایران: توسعه اقتصادى تحت شرایط دوگانه را نیز به صورت مشترک تدوین نموده است
(1971). او به زبان فرانسه و انگلیسى تکلم مىکند. آموزگار 59 ساله است. 19 اکتبر 1978 ـ 27/7/57
مجموعه اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی در تهران – کتاب هشتم
نظرات