به مناسبت هشتادمین سالگرد تاسیس رادیو در ایران
تاریخچه تشکیل و راه اندازی رادیو در ایران
برای راه اندازی رادیو در ایران کارهای مقدماتی از شانزده سال پیش افتتاح رسمی آن یعنی از زمان راه اندازی ساختمان بی سیم در 1303 آغاز می شود . در این مدت 15 سال مقدمات کار با کُندی پیش می رود اما در هر صورت با رفع موانع که شرح آن در پی می آید سرانجام این رسانه فراگیر کار خود را در هشتاد سال پیش از این در چهارم اردیبهشت 1319 آغاز می کند.
تاسیس ساختمان مرکز بی سیم در قصر کلاه فرنگی
دراواخرسال ۱۳۰۳ (۱۹۲۴)، نخستین مرکز فرستنده رادیو در ایران در باغ موزه قصر، در عمارتی موسوم به کلاه‌فرنگی دردویست هزارمتر مربع زمینهای (قصر قاجار) ، یکی از کاخ‌های قاجاریه در کمرکش جاده قدیم شمیران (شریعتی امروز) ، مستقر گردید. بدین ترتیب مقدمات راه اندازی تلگراف بیسیم واستفاده از بیسیم توسط وزارت جنگ فراهم شد. اما دو سال طول کشید تا در سال ۱۳۰۵ فرستنده بیسیم از کارخانه آلمانی تلفونکن TELEFUNKEN) ) به ایران وارد شود. زیرا در آن زمان طبق مقرارت ایران ورود دستگاه های مخابراتی و استفاده از آنها درانحصار وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. این مساله را میتوان از مکاتبه شخصی به نام داوود موشه لازار و دایره تجارت داخلی وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه دریافت کرد.
آقای داوود موشه لازار ، در جواب مراسله شما مورخه ۱۴ ژوئن ۱۹۲۹(خرداد ۱۳۰۸) راجع به تاسیس دستگاه رادیو در ایران ، اشعار می دارد:«ورود دستگاه تلگراف و تلفن بیسیم گیرنده و یا مخابره کننده مطالب و الات و اسباب ان جز برای اداره تلگراف بیسیم دولت وقت به طور کلی ممنوع است ، لکن وارد کردن و استفاده از دستگاه های (رادیو کنیر) که فقط برای شنیدن نغمات به کار می رود و همچنین تاسیس سینمای ناطق در ایران با رعایت مقررات مربوط مانعی ندارد.»[1]
درواقع با نصب نخستین دکل موج بلند پخش امواج رادیویی به ارتفاع ۱۲۰ متر که هنوز پایه آن در ساختمان بی سیم (واقع در خیابان شریعتی امروز) موجود است، در بیست و چهارم اردیبهشت ۱۳۰۴ سنگ بنای شروع مراحل راه اندازی رادیو در ایران گذاشته شد. این فرستنده ۲۰ کیلو واتی موج بلند کار خود را در ششم اردیبهشت ۱۳۰۵ در ایران با پخش تلگرافی برای دعوت عمومی برای همکاری به کشورهای مختلف جهان آغاز کرد. به منظور تکمیل کاراحداث رادیو دو سال بعد در سال ۱۳۰۷ نصب دو دستگاه موج کوتاه دیگرآغاز و در سال ۱۳۰۹ از آنها بهره برداری می شود. مرکزاین دو فرستنده از خیایان پیچ شمیران به محله بیسیم نجف آباد (بعدازمیدان خراسان انتهای خیابان طیب) و مرکز مخابرات به میدان توپخانه (میدان امام خمینی ) منتقل شد. [2] از سال ۱۳۱۱ کم کم موسسات بیسیم توسعه‌پیدا کردند، اما هنوز برای راه اندازی رادیو کارهای زیادی لازم بود تا انجام شود . ازجمله برای رفع مشکلات قانونی تاسیس رادیو در زمان دومین دوره نخست وزیری محمد علی فروغی هیئت وزیران روز ۲ مهر ۱۳۱۳ استفاده از رادیو را تصویب کرد و مقرراتی وضع شد که برای نصب آنتن و استفاده از رادیو اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن لازم بود. [3]
در سال ۱۳۱۶ مقدمات ایجاد مرکز رادیو به وسیله وزرات پست و تلگراف و تلفن فراهم شد. به‌دنبال این اقدام در سال ۱۳۱۷ سازمان پرورش‌افکار تأسیس شد. این سازمان دارای‌کمیسیون‌های مطبوعات، کیت کلاسیک، سخنرانی، نمایش‌های رادیویی و موسیقی بود. بدین ترتیب مقدمات تأسیس رادیو تهران فراهم شد. به منظور راه اندازی رادیو که در شروع کار فقط برنامه زنده داشت و نوار ضبط نمی شد از دو فرستنده موج کوتاه ۲۰کیلوواتی و متوسط ۲کیلوواتی وزارت پست و تلگراف و تلفن، که برای ارسال تلگراف بیسیم توسط کارخانه آلمانی تلفونکن (TELEFUNKEN) دربیسیم قصر، نصب شده بود استفاده گردید.
برای آمادگی پخش برنامه پس ازافتتاح رادیو جمعی ازاستادان و نویسندگان عالی قدر ازجمله استاد سعید نفیسی و دکترذبیح الله صفا و عده ای از بانوان یک سلسله گفتارهای ادبی، تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه داری را قبلاً بصورت متن برنامه جت خوانده شدن در رادیو تهیه کرده بودند به طوریکه احتیاجات رادیو را برای مدت سه ماه تأمین می کرد. عده ای مترجم و ماشین نویس را هم استخدام شدند و برای انتخاب گوینده درباشگاه افسران و با حضور عده ای از دانشمندان و ادبا و متخصصان صوت (ازجمله عده ای از کارشناسان فنی آلمانی) جلساتی تشکیل شد و امتحانات دقیقی به عمل آمد. کارهای فنی رادیو با وزرات پست و تلگراف و تلفن( آقای ابراهیم علم، شوکت الملک وزیرپست و تلگراف و تلفن بودند) بود و امورمربوط به دستگاههای فرستنده و استودیو زیرنظرآقای دکتر داریوش، رئیس کل بیسیم اداره می شد. موسیقی زیرنظر سرگرد غلام حسین مین باشیان رئیس مدرسه عالی موسیقی بود و بودجه رادیو که فقط هشتاد هزارتومان بود توسط سازمان پرورش افکارتأمین می شد. بعد ازفراهم شدن مقدمات، بالاخره رادیو درساعت ده بامداد روز۴اردیبهشت ۱۳۱۹افتتاح شد.[4]
محل اجرای اولین برنامه های رادیو
درشروع کارساختمان رادیو ازدو طبقه در بیسیم قصرتشکیل می شد، که طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاههای فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم ازیک اتاق که با نصب پرده درسقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی به صورت استودیو درآمده بود.
ازسال۱۳۱۹ تا سال۱۳۲۷برنامه های رادیو درهمان استودیوی اولیه اجرا و پخش می شد. ولی فاصله 9 کیلومتری فرستنده ازشهر و وجود تنها یک اتومبیل برای رفت و آمد اعضای ارکستر و گویندگان باعث شد تا ساختمان جدید واقع درضلع غربی میدان توپخانه درجوار اداره راهنمایی و رانندگی محلی در نظر گرفته شود. درمیدان ارک دو استودیوی کوچک ساختند که اخبارازآن محل پخش می شد.
زمان پخش رادیو
در آغاز کار رادیو تهران، در ۲۴ ساعت فقط ۸ ساعت برنامه زنده داشت . شامل اخبار، موسیقی ایرانی، گفتار مذهبی، فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی بود. در سال ۱۳۲۲ رادیو تهران بخش دیگری به تعداد بخش‌های قبلی خود افزود و صبح‌ها نیز برنامه آن سه ساعت افزایش یافت. در سال ۱۳۲۴ برای روزهای تعطیل نیز برنامه‌هایی‌مدون پخش می‌گردید.[5]
در سال ۱۳۳۶ با توسعه پوشش امواج رادیو نام «رادیو تهران» به «رادیو ایران» تبدیل و بعدها در جنب رادیو ایران فرستنده دومی بنام رادیو تهران نیز مشغول به کار گردید که در آغاز امر تنها موسیقی از آن پخش می‌شد.[6]
اولین کسانی که در رادیو مشغول شدند
این افراد از میان فرهنگیان و هنرمندان شایسته وبا ذوق انتخاب و از سایر وزارتخانه‌ها به اداره کل‌انتشارات و تبلیغات منتقل شدند. استاد محمد حجازی ملقب به مطیع‌الدوله(نویسنده و داستان‌نویس)،عبدالرحمن فرامرزی(نویسنده و مدیر روزنامه کیهان) حسینقلی مستعان (داستان‌نویس)، ابوالقاسم پاینده (نویسنده)،ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همدانی (مترجم)
همچنین برای تعیین خطمشی و سیاست رادیو، شورای عالی انتشارات بر پا شد که اعضای آن‌عبارت بود از: علامه محمد قزوینی، محمد علی‌فروغی (ذکاء الملک)، دکتر قائم غنی، دکتر علی‌اکبر سیاسی (رییس دانشگاه تهران) دکتر رضا زاده‌شفق، دکتر محمود افشار و استاد علینقی وزیری تشکیل شد
بخش خبر
مسئول تهیه و پخش اخبار رادیو، خبرگزاری پارس بود، که روزگاری آژانس پارس، نام داشت.در ابتدای کار، آژانس پارس اخبار روزنامه‌ها را قیچی می‌کرد و به دست گویندگان رادیو می‌داد.اما ر فته رفته، پس از پنج سال، این آژانس به یک‌خبرگزاری جدی تبدیل شد که علاوه بر تهیه وپخش اخبار رادیویی، هر روز چهار شماره بولتن صبح و عصر از اخبار ایران و جهان تهیه می‌کرد وبه رایگان در اختیار روزنامه‌ها قرار می‌داد. گزارش‌های رادیویی نیز یا از طریق فرستنده سیاربه طور زنده پخش می‌شد و یا جریان رویداد، روی نوار، ضبط و در بخش اخبار از رادیو پخش می‌گردید.
اخبار خارجی از طریق تله تایپ (دستگاه خودکارخبرگیری) که نقش خبرنگار را بازی می‌کرد، دریافت و سپس توسط مترجمان در مدت کوتاهی ترجمه و برای تنظیم خبر رادیویی‌تحویل سردبیر اخبار می‌شد. پس از تنظیم رادیویی، توسط مسئولان خبرگزاری کنترل وبرای پخش به استودیوی رادیو ایران تحویل‌می‌شد. ناگفته نماند از سال ۲۵ تا ۳۸ نیز به مرورهر استانی برای خود (زیر نظر اداره کل انتشارت ورادیو) اقدام به تاسیس رادیو نمود
اولین مدیر کل انتشارات و تبلیغات(اولین مدیر رادیو)
در مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت. وی را پایه گذار مجله اصول تعلیمات می دانند. او از جانب احمدشاه لقب صدیق اعلم را دریافت کرد و در سال ۱۳۱۰ به طراحی، تکمیل و اجرای مقدمات تأسیس دانشگاه تهران پرداخت پس از آنکه در بهار ۱۳۱۹ فردی به نام مقدم نتوانست به خوبی اداره کل انتشارات و تبلیغات را تشکیل دهد صدیق اعلم در عهده دار تشکیل این اداره کل شد و امور مختلف رادیو را که از بدو افتتاح رادیو در وزارتخانه و نهادهای مختلف پراکنده بود در اداره کل انتشارات و تبلیغات متمرکز کرد و برای این ادره چنان وجاهتی قائل شد که حکم مدیر کل آن تا سال ۱۳۴۰ توسط نخست وزیر ابلاغ می گردید. وی تا شهریور ۱۳۲۰ در مقام مدیرکل تبلیغات و انتشارات یا به عبارتی مدیر رادیو بود و پس از آن به تناوب چندین بار وزیر فرهنگ شد. در سال ۱۳۵۰ از خدمات دولتی بازنشسته شد اما کرسی تدریس تاریخ فرهنگ اروپا را در دانشگاه تهران در اختیار داشت و استاد ممتاز این دانشگاه بود.
یکی از قدیمیترین نویسنده ها
حسینقلی مستعان پس از اتمام دوره دبیرستان در دارالفنون مدتی در مدرسه علوم سیاسی به تحصیل پرداخت.وی کار روزنامه نویسی را از سال ۱۲۹۸ آغاز کرد و از ۱۷ سالگی در روزنامه نیمه رسمی ایران فعالیت داشت و نخستین شعرها و داستان های کوتاه خود را در روزنامه های «نسیم شمال، اتحاد و روزنامه ایران» منتشر کرد. قصه نویسی را نیز از سال ۱۳۱۴ در مجله «مهرگان» با نام مستعار «ح.م.حمید» آغاز نمود.او در کار ترجمه هم دست داشت، ترجمه «بینوایان» اثر ویکتور هوگو که از جمله ترجمه های اوست یکی از بهترین ترجمه های بینوایان به شمار می رود.او در سال ۱۳۱۹ مجله «راهنمای زندگی» را منتشر کرد و بدون وقفه از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷ – یعنی ۵۷ سال – قلم زد.
مستعان پس از واقعه شهریور ۱۳۲۰ مدتی به سیاست روی آورد و سردبیر و مدیر برخی از روزنامه های سیاسی آن زمان مانند روزنامه های «اخبار روز، اخبار و دستور» شده و از دهه ۱۳۲۰ برای بعضی از برنامه های رادیو می نوشت. او در سال ۱۳۲۸ رئیس شورای نویسندگان رادیو شد. مستعان بسیار پرکار بود و گاهی در هفته، هفت تا هشت پاورقی و داستان کوتاه می نوشت و همه را مرتب و بدون تأخیر می رساند.
او از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۴۰ در «مجله رادیو» داستان کوتاه می نوشت. اغلب نوشته های او در «مجله رادیو» داستان های پندآموز اجتماعی بود که با یک نتیجه گیری اخلاقی پایان می یافت. بسیاری از داستان های او در برنامه های رادیو استفاده می شد.
او نثری روان و ساده داشت و دارای تخیل قوی بود و در شخصیت پردازی مهارت زیادی داشت. نوشته هایش پیش نویس و پاکنویس نداشت و از همان آغاز کار، شروع به نوشتن می کرد. وی ۱۰۰۰ داستان کوتاه و ۲۰۰ کتاب نوشته است و به مرد هزار داستان شهرت دارد. او مدتی هم به کار نمایشنامه نویسی مشغول شد و طی سال های دهه ۳۰ و ۴۰ نمایشنامه های زیادی برای رادیو نوشت.مستعان در اواخر دهه بیست مدتی به ریاست رادیو منصوب شد.
اولین ناظر متون رادیویی
علی دشتی در سال ۱۲۷۲ شمسی در کربلا به دنیا آمد. او هنگام افتتاح رادیو در ایران عضو اداره شهربانی بود و ریاست دایره راهنمای نامه نگاری را در اداره سیاسی شهربانی به عهده داشت.
او به همراه عبدالرحمن فرامرزی (روزنامه نگار و نویسنده) و چند نفر دیگر جزو اولین کسانی بودند که نظارت بر متون گفتار رادیویی و رسانه های گروهی آن زمان را در حد امکان انجام می داد. هیچ روزنامه ای بدون اجازه این قسمت حتی اجازه چاپ یک آگهی را نیز نداشت. همچنین هیچ جمله ای در رادیو خوانده نمی شد مگر اینکه قبلاً از نظر علی دشتی گذشته باشد. دشتی روزنامه نگاری منتقد و تندرو بود. روزنامه شفق سرخ در نخستین سال های تأسیس، این موضوع را اثبات کرد ولی بعدها او به صورت یک روزنامه نگار خبری طرفدار دولت درآمد.
او به زبان و ادبیات فارسی، عربی و فرانسه تسلط کامل داشت و با زبان های آلمانی و انگلیسی نیز آشنا بود. او سخنوری صحنه ساز بود. شهرت او بیشتر به خاطر نویسندگی است و آثار مکتوبی نیز دارد.
اولین ویراستار متون رادیویی
سعید نفیسی، مورخ، ادیب، منتقد، نویسنده، نمایشنامه نویس، شاعر، لغت نویس، زبان شناس و مترجم، فرزند دکتر علی اکبر نفیسی ناظم الاطبا بود.تحصیلات دوران ابتدایی را در مدرسه شرف و دوران متوسطه را در مدرسه علمیه گذراند. در سال ۱۲۹۷ تهیه مقالات و تصحیح مجله «انجمن ادبی دانشکده» به مدیریت ملک الشعرای بهار به او سپرده شد و در سال ۱۲۹۹ به عضویت انجمن ادبی ایران درآمد. در حدود ۱۳۱۰ به تدریس در دانشکده ادبیات پرداخت و در ۱۳۱۴ عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد. او پس از کسب درجه دکتری کرسی تاریخ ادبیات ایران را در دانشگاه تهران به دست آورد. مدتی به عنوان استاد افتخاری در دانشگاه های کابل در افغانستان، قاهره در مصر، پن ژوزف در لبنان، بروکسل در بلژیک، هاروارد در آمریکا، کلمبیا در نیویورک و دانشگاه پرنیستن در نیوجرسی به تدریس پرداخت.
وی ریاست کمیسون رادیو را قبل از افتتاح رادیو به عهده داشت و مسئولیت تهیه و ویرایش گفتارهای رادیو با او بود، زیرا توانایی کم نظیری در نویسندگی داشت و پرکارترین و معروفترین نویسنده زمان خود بود. نثر او ساده و روان بود و بسیار سریع می نوشت.او مردی ساده و قانع بود. محمدعلی فروغی در کابینه خود وی را برای تصدی پست وزارت فرهنگ در نظر گرفت ولی او کرسی استادی را بر مقام وزارت ترجیح داد. ایرج افشار او را یکی از پیشروان پژوهش های ایران شناسی می داند.او سال ها در بسیاری از برنامه های رادیو با موضوع ادبیات و ایران شناسی به عنوان کارشناس مجری در برنامه ها حضور داشت. سعید نفیسی کتابخانه عظیمی داشت که قبل از مرگ آن را در چهار بخش به نهادهای مختلف فروخت و یا به آنها اهدا کرد.
قدیمیترین خواننده مرد
اسماعیل خوانساری مشهور به ادیب خوانساری در سال ۱۲۸۰ متولد شد.کار خور را از مؤذنی مسجد خوانسار آغاز کرد و پس از مدتی نزد اساتید گوناگون گوشه های مختلف ساز و آواز ایرانی را فرا گرفت. او برای هنرش قدر و منزلت زیادی قائل بود، خودش در این باره می گوید:«هیچگاه از کسی در ازای خواندن نوا پول نگرفته ام، زیرا این کار را دون شخصیت یک هنرمند می دانم».
ادیب خوانساری در پاسداری از هنر و شخصیت خود سخت کوشا بود. وی در سال ۱۳۱۹ یعنی در زمان افتتاح رادیو همکاری خود را با این رسانه آغاز کرد و پس از آن نیز با آن همکاری داشت و با شروع برنامه «گلها» از خوانندگان پرکار در این برنامه به شمار می آمد.
قدیمی ترین گوینده
رضا سجادی متولد ۱۲۹۹ فرزند حجت الاسلام حاج سید مصطفی سرابی واعظ و ناطق زبردست بود که در شهر مشهد مقدس به دنیا آمد.وی تحصیلات ابتدایی و متوسط را در موطن خود به پایان رساند و وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. او در سال ۱۳۱۹ به عنوان گوینده در رادیو استخدام شد و قسمتی از برنامه های رادیو توسط او اجرا می شد.رضا سجادی مدتی به ریاست اداره رادیو منصوب گردید و مدتی هم ریاست اداره مطبوعات وزارت پیشه و هنر را عهده دار بود. رضا سجادی ناطقی زبردست، ادیبی پرمایه و شعرشناس بود او اشعار زیادی را در حافظه داشت و هنگام محاوره از اشعار حافظ، شاهد و مثال می آورد.
اولین گوینده خانم
قدسی رهبری اولین گوینده خانم، در روز افتتاح رادیو، در تاریخ ۱۳۱۹/۰۲/۰۴ بود. قبل از افتتاح رادیو دونفر از وزرا،عده ای ازاساتید دانشگاه تهران و چند نفر از کارمندان عالیرتبه و مهندسان وزارت پست و تلگراف دریکی از سالن های باشگاه افسران از وی تست گویندگی گرفتند و او نفر اول شد. از جمله کسانی که ازداوطلبان گویندگی تست معلومات عمومی، فن بیان و شعرخوانی می گرفت،استاد ملک الشعرای بهار بود.
قدیمی ترین هنرپیشه و کارگردان
نصرت الله محتشم ۲۸ اسفند ۱۲۹۴ در تهران به دنیا آمد. ده ساله بود که برای اولین بار روی صحنه تئاتر ایفای نقش کرد.وی دانش آموخته دوره ادبی در دبیرستان دارالفنون و حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه تهران بود. و از سال ۱۳۱۹ هنگام تأسیس رادیو، همکاری خود را با رادیو آغاز کرد.او ابتدا سمت گوینده داشت و بعدها مشاور سرپرست نمایش های رادیو شد. او اولین تنظیم کننده داستان های شب رادیو بود و مدت های مدیدی نیز کارگردانی نمایش های داستان های شب را به عهده داشت. محتشم در عرصه سینما و دوبله نیز فعالیت می کرد.
اولین مسئول تمرین ارکستر رادیو
ابراهیم آژنگ که آغاز حیات وی به دوره قاجار برمیگردد موسیقی را در شعبه موزیک مدرسه دارالفنون نزد استادان فرانسوی آموخت و ردیف ایرانی را نزد میرزا حسین قلی یاد گرفت.در سال ۱۳۱۹ سمت معاونت اداره موسیقی کشور را به عهده داشت و تمرینات گروه موسیقی رادیو به عهده او بود. نوازندگان و خوانندگان رادیو چند ساعت قبل از اجرای زنده برنامه در اداره موسیقی کشور حاضر می شدند و زیر نظر ابراهیم آژنگ به تمرین موسیقی می پرداختند. او در این تمرینات علاوه بر رهبری ارکستر، تنظیم قطعات موسیقی ایرانی برای ارکستر و خوانندگان را نیز به عهده داشت.
یکی از قدیمی ترین ترانه سراها
کریم فکور متولد ۱۳۰۴ در مشهد بود. تحصیلات متوسطه را در زادگاهش به پایان برد و در رشته حقوق از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد.وی فعالیت های هنری را با سرودن شعر و ترانه و همکاری با مطبوعات آغاز کرد. از حدود سال ۱۳۲۴ در اوان جوانی همکاری خود را با رادیو آغاز نمود. او مبتکر ساخت ترانه های دو لهجه ای یا ترانه های دو یا سه نفری بود که از رادیو پخش می شد. سبک ترانه سرایی او روان بود و از بکارگیری کلمات ثقیل پرهیز می کرد. او از ترانه سرایان فعال رادیو بود و هر ماه پنج تا شش ترانه برای خوانندگان رادیو می سرود و در دهه سی و چهل شهرت زیادی پیدا کرد.او با نوشتن فیلمنامه «شاهین ترس» در سال ۱۳۳۳ به جمع دست اندرکاران سینما پیوست اما همکاری خود را با رادیو همچنان ادامه داد.
اولین سخنران مذهبی
حسینعلی راشد ۱۲۷۶ در تربت حیدریه متولد شد. پدرش روحانی بود. راشد تا ۱۶ سالگی در موطن خود مقدمات زبان و ادب فارسی و عربی، صرف و نحو، منطق و معانی را فرا گرفت و سپس وارد حوزه علمیه مشهد شد. راشد در ۲۸ سالگی عازم نجف شد اما بعد از مدت کوتاهی به ایران بازگشت و در شیراز و اصفهان به کار وعظ و خطابه مشغول شد. کتاب «دو فیلسوف شرق و غرب» از آثار تألیفی استاد راشد می باشد. در سال ۱۳۲۰ به دعوت وزیر فرهنگ وقت - محمد تدین – برای ایراد یک سلسله سخنرانی مذهبی به «رادیو تهران» دعوت شد و حدود سی سال هر هفته یک سخنرانی او در رادیو پخش می شد.استاد راشد علاوه بر رادیو در مدرسه عالی سپهسالار و سپس در دانشکده معقول و منقول در دوره لیسانس و دکترا تدریس می کرد. سخنرانی های استاد راشد در کشورهای همسایه ایران نیز که امواج رادیو ایران را دریافت می کردند طرفداران زیادی داشت.
تشکیل سازمان رادیو و تلویزیون
بدلیل اهمیت رادیو در شکل دهی به افکار عمومی از سال ۱۳۴۲ کل تشکیلات رادیو به وزارت اطلاعات و جهانگردی در آن زمان منتقل شد و این وضعیت تا ایجاد « سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران» در سال۱۳۵۰ادامه داشت. اداره و تشکیلات رادیو به این نامها خوانده می شد:« انتشارات و تبلیغات»،« رادیو وخبرگزاری»، «انتشارات و رادیو»، «انتشارات و اطلاعات» و «اداره کل انتشارات و رادیو».
رادیوی انقلاب
امام خمینی در روز 12 بهمن 1357 زمانی که به ایران بازگشت در سخنرانی تاریخی خود در بهشت زهرا خطاب به جمعیت گفتند: «این آدم[محمدرضاشاه] به واسطه نوکری که داشته، مراکز فحشا درست کرده. تلویزیونش مرکز فحشاست، رادیوش - بسیاری‌اش - فحشاست. مراکزی که اجازه دادند برای اینکه باز باشد، مراکز فحشاست. اینها دست به دست هم دادند. در تهران مرکز مشروب فروشی بیشتر از کتاب فروشی است، مراکز فساد دیگر الی ماشاء الله است. برای چه؟ سینمای ما مرکز فحشاست. ما با سینما مخالف نیستیم، ما با مرکز فحشا مخالفیم. ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم. ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی که در خدمت اجانب برای عقب نگه داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست، با آن مخالف هستیم.» [7]
در این سخنرانی امام خمینی با دقت مرز بین رسانه ای که در خدمت مردم و ارزش های مورد پذیرش اکثریت مردم و در راستای دین باوری به جامعه خدمت می رساند ، با رسانه ای که ابزار استعمارگر برای توسعه فساد و فحشاء در جامعه انسانی است ، مشخص می کند و براین نکته تاکید دارد که اگر تا پیش از این عده ای از مردم رادیو و تلویزیون و سینما را به عنوان ابزار توسعه فحشاء می دیدند بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران از این ابزار در خدمت تبلیغ و ترویج ارزش های اسلامی استفاده شده است.
وقوع انقلاب اسلامی باعث شد دوره تازه ای در حیات رادیو رقم بخورد.روز ۲۲ بهمن۵۷ احمد کسیلا در آن شرایط سخت و در حالی که بسیاری از کارکنان رادیو و تلویزیون ملی ایران در اعتصاب بودند به ساختمان رادیو در پل سیدخندان رفت و گفت: «این جا تهران است. صدای راستین ملت ایران. صدای انقلاب» و چند ساعت بعد در غروب همان روز که پیروزی انقلاب قطعی شد، جمشید عدیلی پشت میکروفن رفت و گفت: «این صدای انقلاب ایران است.» و پیروزی قطعی انقلاب و عصر تازه رادیو را اعلام کرد. رادیویی که برای اولین بار ترانه «محمد (ص)» را که بعدها به نام «وحدت» مشهور شد با صدای فرهاد مهراد پخش کرد.[8]
صدای جمهوری اسلامی ایران
پس از انقلاب اسلامی، نام سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران تبدیل به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد. ریاست این سازمان هر پنج سال یک بار توسط رهبر انتخاب می‌شود، بالاترین مقام رادیو، معاون رییس سازمان در حوزه صدا می‌باشد. هدف صدا و سیمای جمهوری اسلامی، انتقال و انتشار پیام به جامعه می‌باشد، که بسیار متمرکز و منسجم در این امر تلاش می‌کند
امروزه رادیو مانند یکی از اعضاء خانواده‌ها می‌باشد. همچون مصاحبی مهربان آنچه را که شما می‌خواهید در اختیارتان قرار می‌دهد و اگرنیازی به آن نداشته باشید به سادگی با فشار دگمه‌ای می‌توانید آن را کنار بگذارید. هنگام کارکردن نیازی نیست تمام توجه شما به آن باشد، کافی است گوش‌هایتان را کمی تیز کنید، تاآنچه را که دوست دارید بشنوید و لذت ببرید.
رادیو اینترنتی
رادیو اینترنتی، همانند رادیو معمولی می باشد با این تفاوت که از طریق اینترنت انتشار می یابد. با توجه به پیشرفت جوامع در استفاده از اینترنت ، رادیو اینترنتی راه حل بسیار مناسبی برای انتشار قوی تر اطلاعات به صورت سمعی می باشد. رادیو و تلویزیون اینترنتی بخشی از امکانات شبکه جهانی است که روزانه تعداد بسیاری از مشترکین در سراسر دنیا از آن استفاده می کنند و می تواند جایگزین مناسبی برای سیستم عادی آن باشد. هم اکنون تمامی شبکه های رادیویی کشور از شبکه جهانی اینترنت قابل دریافت هستند ضمنا وب سایت شبکه های رادیویی قابلیت آرشیو برنامه های هرشبکه و در اختیار قرار دادن آنها به مخاطبان خود را دارند. [9]
امروزه کارکرد رادیو با وجود همه تغییرات وسیعی که در عصر دیجیتالی شدن رسانه ها بوجود آمده است ، همچنان به عنوان یک رسانه موثر و پویا ادامه دارد و به نظر می رسد در سالهای آتی نیز با همه امکانات می تواند سهم خود را برای مخاطبان ایفاء نماید.
پی نوشت ها:
[1] http://radio.irib.ir/about/
[2] خبرگزرای ایسنا
https://www.isna.ir/news/94020401762
[3] http://radio.irib.ir/about/
[4] همان.
[5] مهاجر، محمد (۱۳۹۳). سیری در نمایش رادیو. نشر معین. ص. ۱۱.
[6] همان . ص 13.
[7] صحیفه امام، جلد ششم ،ص 15.
[8] https://tarikhema.org/contemporary//21868
[9] http://radio.irib.ir/about/
موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
نظرات