عملیات مرصاد؛ ضعف‌ها و قوت‌ها

عملیات مرصاد به عنوان آخرین برگ زرین جنگ هشت ساله در استان کرمانشاه به وقوع پیوست و این عملیات گوشه‌ای از حماسه‌ها و نقش بارز این استان را در بقای حیات سیاسی و نظامی کشور نشان می‌دهد.

نظام جمهوری اسلامی ایران در طول حیات سیاسی خود، همواره در معرض تهدیدها و اعمال فشار از سوی مخالفان خود بوده است و دشمنان نظام علاوه بر فشارهای بیرون، تحریم سیاسی، اقتصادی، نظامی و ...، فشارهای درونی را نیز در دستور کار خود قرار داده‌اند. فشار و تحریم در کنار تهدید به حمله و استفاده از نیروهای مخالف داخلی یکی از روش‌های فروپاشی یک نظام است که در برخی از کشورهای عربی منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین یکی از راه‌های برون‌رفت از مخاطرات احتمالی آینده، تجزیه و تحلیل درست ماهیت دشمنان داخلی و خارجی و شناخت اهداف آنهاست.

 از آنجا که دکترین دفاعی ـ امنیتی جمهوری اسلامی ایران، انسان‌محور و بر پایه نیروی انسانی است، بنابراین بررسی و نگارش تجارب فرماندهان و رزمندگان حاضر در عملیات‌های دوران دفاع مقدس موضوعی مهم برای تقویت و تکمیل دکترین دفاعی کشور است.

 عملیات مرصاد در سال پایانی جنگ به عنوان یکی از رویدادهای منحصر بفرد جنگ تحمیلی محسوب می‌شود. پس از آن جمهوری اسلامی ایران قطعنامه 598 را از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد پذیرفت. منافقین بلافاصله از طریق مرزهای غربی کشور وارد ایران اسلامی شدند و تا 25 کیلومتری شهر کرمانشاه نفوذ کردند، اما با مقاومت سرسختانه رزمندگان دلاور میهن مان مواجه و طی عملیات مرصاد شکست سختی را متحمل شدند.

 این عملیات آخرین تراوش فکری حاصل از اجماع حامیان منطقه‌ای، داخلی و حامیان بین‌المللی آنها برای از پا درآوردن انقلاب اسلامی ایران بود. در این سال که تحولات سیاسی ـ نظامی روند پرشتابی به خود گرفته بود، فشار قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران را با مشکلات متعددی مواجه کرده بود و بمباران شیمیایی ارتش عراق در شهر حلبچه، حمله نیروهای عراقی به موضع ایران از شمال تا جنوب، حمله آمریکایی‌ها به دو سکوی نفتی ایران و پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، این برآورد اشتباه را در اذهان اتاق‌های فکر بعثی‌ها و سازمان مجاهدین خلق ایجاد کرده بود که مقاومت مردم و رزمندگان و در نهایت نظام جمهوری اسلامی ایران کاهش یافته است. از این رو آنها ضمن بازسازی ارتش خود، گروهک منافقین را نیز تجهیز و زمینه حمله این گروهک به سرزمین مادری خود را تسهیل کردند. اما پاسخ ملت ایران به خیانت این گروهک تروریستی بسیار قاطعانه و فراموش نشدنی بود. از این حیث، تجارب ارزشمندی که در عملیات مرصاد بدست آمد، می‌تواند به عنوان یک «پارادایم نظامی مردم‌محور» مورد بهره‌برداری قرار گیرد و اولین قدم در این راه بازخوانی و بازآفرینی تجارب و ابتکارات فرماندهان و رزمندگان حاضر در این عملیات برای مقابله با دشمنان داخلی و خارجی است.

 از آنجا که عملیات مرصاد به عنوان آخرین برگ زرین جنگ هشت ساله در استان کرمانشاه به وقوع پیوست، این عملیات گوشه‌ای از حماسه‌ها و نقش بارز استان کرمانشاه در بقای حیات سیاسی و نظامی کشور را نشان می‌دهد. عملیات مرصاد در جبهه میانی در منطقه عمومی کرمانشاه طرح‌ریزی و اجرا شد. این منطقه نزدیکترین محور ارتباطی بین دو پایتخت ایران و عراق «تهران ـ بغداد» است و برای دو کشور از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در این محور فاصله بغداد تا مرز حدود 100 کیلومتر و فاصله تهران تا مرز حدود 635 کیلومتر است. رژیم بعث عراق به دلیل نزدیکی حکومتش به مرزهای ایران در این منطقه، همواره در محورهای مواصلاتی منطقه عمومی کرمانشاه سیاست‌های پدافندی را دنبال می‌کرد.

 در گذشته نه چندان دور، رژیم پهلوی این محور را در صورت بروز جنگ با رژیم عراق، اصلی‌ترین محور تهاجم به این کشور می‌دانست و طرح‌های عملیاتی خود را بر این اساس تنظیم کرده بود. به همین دلیل رژیم عراق در ابتدای جنگ تعدادی از یگان‌های خود را در این منطقه وارد عمل کرد تا از حمله احتمالی ایران از این محور به سمت بغداد جلوگیری کند.

 منطقه عمومی کرمانشاه به دلایل مختلف، از جمله نزدیکی به پایتخت ایران و عراق حائز اهمیت نظامی است. بنابراین مسعود رجوی در انتخاب منطقه عملیاتی سرنوشت‌ساز «فروغ جاویدان» از بین دو محور اهواز ـ تهران و کرمانشاه ـ تهران، محور دوم را به دلیل نزدیکی به مرکز حکومت انتخاب کرد. بنابراین بررسی و ثبت تجارب فرماندهان و رزمندگان حاضر در این عملیات مهمترین موضوعی است که در این کتاب مورد ملاحظه قرار می‌گیرد.

 کتاب «عملیات مرصاد؛ ضعف‌ها و قوت‌ها» در هفت فصل با عناوین «نقش راه‌های ارتباطی در عملیات‌های نظامی»، «موقعیت جغرافیایی و مواضع افندی و پدافندی استان کرمانشاه»، «مروری بر پیشینه، تشکیلات و عملیات‌های مجاهدین خلق «منافقین»»، «عملیات مرصاد؛ آخرین عملیات دفاع مقدس»، «شرح عملیات «فروغ جاویدان» از دیدگاه منافقین»، «روایت عملیات مرصاد از زبان فرماندهان و رزمندگان استان کرمانشاه» و «واکاوی تجربیات کسب شده در عملیات مرصاد» به بررسی نقاط قوت و ضعف این عملیات پرداخته است.

 نویسنده در فصل اول این کتاب، تقسیم‌بندی راه‌های منتهی به مناطق مرزی را به عنوان عامل مؤثر در عملیات‌های نظامی مورد بررسی قرار داده است و در فصل دوم سعی کرده مخاطبان را با موقعیت جغرافیایی، تاریخی، جمعیت‌شناسی، جغرافیای نظامی، ناهمواری‌ها و ارتفاعات استان کرمانشاه آشنا کند.

مولف در فصل سوم نیز مروری بر پیشینه سازمان مجاهدین خلق پیش از انقلاب اسلامی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حضور منافقین در عراق دارد.

 فصل چهارم این کتاب به بررسی علل و زمینه‌های شکل‌گیری، طرح‌ریزی و محورهای عملیات مرصاد به عنوان آخرین عملیات دفاع مقدس پرداخته و مخاطبان در فصل پنجم با دیدگاه برخی نیروهای سازمان منافقین آشنا می‌شوند.

فصل ششم این کتاب به بیان روایت عملیات مرصاد از زبان فرماندهان و رزمندگان استان کرمانشاه مانند سپهبد شهید علی صیاد شیرازی، سردار محمدرضا شعبانی، سردار خلیل کیانی و ... پرداخته است.

در فصل هفتم نیز مهمترین نقاط قوت و ضعف نیروهای خودی و نیروهای دشمن واکاوی شده است.

 کتاب «عملیات مرصاد؛ ضعف‌ها و قوت‌ها»، تألیف عباس علی‌پور، احمد طیبی‌صفا و محمدباقر عباسی در 324 صفحه، شمارگان 200 نسخه از سوی انتشارات پشتیبان روانه بازار نشر شده است.