قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس

  دوازدهم شهریور سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری رهبر قیام مبارزین مسلمان تنگستانی علیه نیروهای اشغالگر و متجاوز انگلیسی در آخرین سالهای قرن گذشته خورشیدی است . تنگستان منطقه‌ای کوهستانی در جنوب شرقی بوشهر است‌ و از جنوب دشتستان بوشهر تا ساحل دریا امتداد دارد. شهرستان تنگستان شامل تنگستان شمالی به مرکزیت «اهرم‌» و تنگستان ساحلی به مرکزیت «دلوار» است‌.
«دلوار» زادگاه و محل فرمانروایی «رئیسعلی دلواری‌» فرزند رئیس محمد است که در کشاکش جنگ اول جهانی و در حمله انگلیسی‌ها به بوشهر، رشادت بسیاری از خود نشان داد و به شهادت رسید.
نظامیان انگلیسی پس از آن که در 17 مرداد 1294 بوشهر را اشغال کردند، در 22 همین ماه‌، با چندین ناو جنگی و صدها سرباز هندی وانگلیسی به منطقه تنگستان یورش بردند.
مردم مبارز جنوب ایران طی دو قرن اخیر چندین بار با استعمارگران درگیر شده‌اند، اما قیام «رئیسعلی دلواری‌» در خلال جنگ اول جهانی نقطه عطفی در مبارزات مردم جنوب به شمار می‌رود.
دلواری، 1260ش‌. در روستای «دلوار» متولد شد. دوران کودکی را در زادگاهش و با فراگرفتن فنون رزمی‌، اسب سواری‌، تیراندازی، و آموختن قرآن و ادبیات فارسی سپری و در تیراندازی مهارت خاصی کسب کرد. با آغاز انقلاب مشروطه ـ 1285 ش. ـ رئیسعلی در حالی که بیش از 25 سال نداشت‌، از جمله پیشگامان مشروطه در جنوب ایران بود. به همین دلیل در دوران دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار علیه حکومت وی در جنوب دست به اسلحه برد ودر 1288 ش. توانست به کمک تفنگچی‌های خود، بوشهر را از سلطه عمال محمدعلی شاه آزاد سازد. با تصرف گمرک بوشهر که در اجاره انگلیسی‌ها بود، نیروهای این کشور به دخالت نظامی در منطقه پرداختند و جنگ و گریزی آغاز شد که تا سالهای جنگ اول جهانی ادامه یافت‌. در کشاکش جنگ‌، با وقوع انقلاب بلشویکی و خروج نظامیان روسی از ایران،انگلیسی‌ها تعرضات خود را به سمت شمال گسترش دادند. در همین حال تنگستانی‌ها نیز به حملات خود علیه انگلیسی‌ها شدت بخشیدند. در یکی از شبیخون‌ها ـ 21 تیر 1294 ـ دو ژنرال بلندپایه انگلیسی همراه با دهها سرباز انگلیسی و هندی جان خود را از دست دادند. با وقوع این حادثه نیروهای انگلیسی در 17 مرداد 1294 شبانه بوشهر را اشغال کردند و در 22 همین ماه به روستای «دلوار» مرکز تنگستان ساحلی یورش بردند. آنان در این حمله بامقاومت زیادی روبرو نشدند، زیرا روستا خالی از سکنه شده بود. انگلیسی‌ها نیز به ویران ساختن خانه‌های مردم و قطع نخل‌ها پرداختند. تنگستانی‌ها پس از این رویداد، غالباً روزها آرامش خود را حفظ می‌کردند و شبها به نیروهای انگلیسی شبیخون می‌زدند و با هر شبیخون تلفات سنگین انسانی به این نیروها وارد می‌آوردند. در جریان یکی از این حملات رئیسعلی دلواری در 12 شهریور 1294 از پشت سر هدف گلوله یکی از همراهان خائنش قرار گرفت و به شهادت رسید، اما نهضتی که او درجنوب ایران به راه انداخت تا سالها مایه وحشت انگلیسی‌ها بود.