شوراى نگهبان و احراز صلاحیت کاندیداهاى خبرگان رهبری

مصاحبه با آیت الله احمد جنتی

حکومت اسلامى: شوراى نگهبان چه رویّه اى براى اجراى آیین نامه انتخابات خبرگان رهبرى در احراز صلاحیت کاندیداها در پیش دارد؟
آیة اللّه جنّتى:
رویه کلى شورا در احراز صلاحیت هاى قید شده در قانون ـ چه در انتخابات مجلس و چه در انتخابات خبرگان ـ عبارت است از: تحقیق و رسیدن به حجت شرعیِ اطمینان بخش. آن جا که شورا, خودِ نامزد را مى شناسد و علم و اطلاع از وجود شرایط در او دارد به همان علم خود که بالاترین و قطعى ترین حجّت عقلى و شرعى است اکتفا مى کند, البته امتناعى از تحقیق هم ندارد و در مواردى که خود شناختى ندارد به طرق دیگرى که در شرع یا قانون معرفى شده متوسل مى شود و با تحقیق, احراز صلاحیت مى کند. در ماده 49 قانون انتخابات مجلس شوراى اسلامى مراجعى را جهت تحقیق معرفى کرده مانند وزارت اطلاعات, دادستان کل, اداره ثبت احوال و اداره تشخیص هویّت.
حکومت اسلامى: مبناى فقهى و حقوقى این رویّه چیست؟
آیة اللّه جنّتى:
مبناى فقهى این رویه همان است که در کلیه ابواب فقه مورد استناد و معمول به است و در علم اصول ابواب حجج شرعیه مفصّل تبیین شده است. یعنى علم و علمى که در صورت فقدان علم به امارات شرعیه و عقلاییه اطمینان بخش استناد مى شود هم براى اثبات موضوعات مانند وقت و قبله و فتواى مجتهد, و نَسَب و ازدواج و طلاق و معاملات و غیره و هم براى اثبات احکام تکلیفى و وضعى.
مبناى حقوقى آن هم مصرّحات قانون است که در پاسخ قبل اشاره شد.
حکومت اسلامى :
شوراى نگهبان, غیر از شرط اجتهاد, شرایط دیگر کاندیداها مثل بینش سیاسى ـ اجتماعى را چگونه احراز مى کند؟
آیة اللّه جنّتى:
راه هاى احراز شرایط و تحصیل اطمینان لازم نیست یک نواخت باشد, بعضى شرایط را به سادگى و با یک تحقیق مختصر مى توان احراز کرد و برخى پیچیدگى هایى دارد از جمله بینش صحیح سیاسى و اجتماعى و آشنایى با مسائل روز را به دشوارى مى توان شناخت ولى در عین حال, سوابق شخص, موضع گیرى هاى او در مسائل سیاسى, اظهاراتى که در سخنرانى ها, نوشته ها به صورت کتاب, مقاله یا گفت و گوهاى حضورى در جلسه ها و یا در مصاحبه از او به دست آمده, مى تواند آشنایى او با مسائل سیاسى و اجتماعى را روشن کند, اگر سوابق نتواند در این امر کمک کند تنها راه, مصاحبه و سؤال و جواب است.
این کار را خود خبرگان هم در کشف صفات مذکور در اصل یک صدونهم قانون اساسى راجع به رهبر دارند که باید احراز کنند منتخب آنان بینش سیاسى و اجتماعى, تدبیر, شجاعت, مدیریت و قدرت کافى براى رهبرى دارد.

حکومت اسلامى: اجتهادى که شرط عضویت در مجلس خبرگان است مطلق است یا متجزّى؟
آیة اللّه جنّتى:
اجتهاد شرط شده در قانون, اجتهاد مطلق نیست, آن چه لازم است همان مقدار از معلومات فقهى است که در قانون تصریح شده; یعنى مقدار معلوماتى که بتواند پاره اى از مسائل فقهى را استنباط کند و ولیِّ فقیه واجد شرایط را تشخیص دهد.

حکومت اسلامى: آیا شورا خود به تشخیص مى نشیند یا از کارشناسان استفاده مى کند؟
آیة اللّه جنّتى:
محدودیتى ندارد, هم شورا خود مى تواند به تحقیق بپردازد و هم مى تواند از کارشناسان استفاده کند, چنان که تا کنون هم در دوره هاى گذشته راجع به شرط علمى از علماى بزرگ حوزه علمیه قم خواسته است نامزدهایى را معرفى کنند براى امتحان گرفتن از کاندیداها.
در سایر شرایط مانند عدم سوء سابقه از مراکزى که اطلاعاتى داشته اند و سوابق احتمالى نامزدها در آن جا وجود داشته مانند وزارت اطلاعات, دستگاه قضائى, نیروى انتظامى و… استعلام کرده اند.

حکومت اسلامى: آیا شوراى نگهبان مى تواند درباره واگذارى تشخیص به دیگر نهادها تصمیم بگیرد یا باید آیین نامه خبرگان تغییر کند؟
آیة اللّه جنّتى:
شورا نمى تواند وظایف قانونى خود را به دیگرى تفویض کند ولى مى تواند در موارد خاصى از دیگران استمداد کند چنان که در مورد امتحان اشاره شد. البته خبرگان که مسئولیت تصویب قوانین مربوط را دارند مى توانند چنین اجازه اى را بدهند یعنى قانون را تغییر دهند.

حکومت اسلامى:
کسانى که در دوره هاى قبل عضو مجلس خبرگان بوده یا در انتخابات رأى نیاورده اند آیا باید مجدداً احراز صلاحیت شوند؟
آیة اللّه جنّتى:
اصل بر این است که احراز صلاحیت مجدد لازم نیست مگر این که اتفاق جدیدى رخ داده باشد که بقاى شرایط مورد تشکیک قرار گیرد مثل این که مراجع قضائى اعلام کنند که طرف سوء سابقه اى پیدا کرده است.
البته این وضعیت در عکس قضیه نیز حاکم است; یعنى کسى که به علت برخى شرایط رد شده ممکن است با تغییر وضعیت تأیید شود مثلاً قبلاً شرط اجتهاد را نداشته بعد از چند سال این شرط را احراز کرده که در این صورت قهراً باید تأیید صلاحیت شود.

حکومت اسلامى:
کسانى که پس از تأیید انصراف داده و در انتخابات شرکت نکرده باشند. چطور؟
آیة اللّه جنّتى:
انصراف پس از تأیید صلاحیت یا عدم کسب آراى لازم موجب سلب صلاحیت نخواهد شد مگر با تغییر شرایط, به طورى که در سؤال قبل اشاره شد.
منابع:
حکومت اسلامی 1377 شماره 8