دکتر محمدجواد باهنر
محمدجواد باهنر در سال 1312 در شهر کرمان چشم به جهان گشود. در پنج سالگی به مکتبخانه‌ای سپرده شد و پس از اتمام دوره ابتدایی، در نوجوانی به تحصیل علوم دینی در مدرسه معصومیه پرداخت و همزمان تحصیل علوم جدید را نیز آغاز نمود. در سال 1332 برای ادامه تحصیلات دینی راهی حوزه علمیه قم گردید و با سکونت در مدرسه فیضیه از محضر اساتید گرانقدری همچون آیت‌الله سلطانی، آیت‌الله مجاهدی، آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی و آیت‌الله خمینی کسب فیض نمود. در سال سوم ورود به حوزه علمیه قم و پس از گرفتن مدرک دیپلم، در امتحانات دانشگاه شرکت نمود و وارد دانشکده الهیات شد. باهنر پس از اخذ مدرک لیسانس، دوره فوق لیسانس را در رشته امور تربیتی گذراند و سپس به دریافت درجه دکترای الهیات نایل آمد. از سال 1336 فعالیتهای مطبوعاتی خود را آغاز و اقدام به انتشار نشریه مکتب تشیع نمود.1
در فاصله سالهای 1337-1342 به سبب فعالیتهای سیاسی به دفعات توسط رژیم پهلوی دستگیر و زندانی گردید. با آغاز نهضت روحانیت به رهبری امام خمینی (ره) و ضرورت حضور فعال روحانیون مبارز در عرصه‌های اجتماعی باهنر به فعالیت پرداخت و از جمله شخصیتهای تأثیرگذار در عرصه فرهنگی بود که آثار مثبت اقدامات ایشان در جریان نهضت اسلامی نمایان شد. از مهمترین فعالیتهای وی همکاری با هیئتهای مؤتلفه اسلامی و مؤسسه رفاه می‌باشد.
سال 1342 به استخدام وزارت آموزش و پرورش در آمد و علاوه بر تدریس با دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی وزارتخانه همکاری داشت و برنامه‌‌های تعلیمات دینی کلاسهای مختلف تحت نظر ایشان تهیه و تنظیم می‌شد. کتابهای دینی تألیف ایشان نقش چشمگیری در آگاه سازی جوانان و نوجوانان قبل از انقلاب ایفا نمود. شهید باهنر با سخنرانیهای خود در مساجد، مجالس روضه، هیئتها و حسینیه‌ها ضمن ابلاغ اندیشه‌های امام خمینی (ره) و برنامه‌‌های نهضت، مقدمات آمادگی اعتقادی مردم مسلمان ایران را برای مبارزه با رژیم پهلوی فراهم نمود.2
در پی اظهارات باهنر در سال 1350 در خصوص جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی؛ توسط ساواک احضار و سپس ممنوع‌المنبر گردید. باهنر در دوران ممنوع‌المنبر بودن فعالیتهای فرهنگی بسیاری از جمله تأسیس دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، تأسیس مدرسه راهنمایی مفید، تأسیس و بنای کانون توحید و تأسیس مکتب امیرالمؤمنین (ع) را در کارنامه خود دارد.
سال 1356همزمان با گسترش تظاهرات و مخالفتهای مردم علیه رژیم پهلوی، باهنرهمگام با روحانیون متعهد دیگر به تلاشهای خود برای افشای چهره واقعی حکومت افزود و سخنرانی ایشان در شیراز منجر به دستگیری‌اش شد. تشکیل روحانیت مبارز و سازماندهی تظاهرات و اعتصابات از جمله اقدامات ایشان در آن برهه به شمار می‌رود.
امام خمینی (ره) چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور سازماندهی انقلاب و هدایت نیروها دستور تشکیل شورای انقلاب اسلامی را صادر و شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را به عنوان هسته اولیه آن شورا تعیین نمودند. این شورا در دی ماه 1357 شکل گرفت و با توجه به وضعیت خاص کشور در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نقش مهمی در هدایت و برنامه‌ریزی امور انقلاب ایفا نمود. اهداف کلی از تأسیس شورای انقلاب پاسداری از ثمرات مبارزات آزادیخواهانه مردم ایران، اجرای اهداف انقلاب، تأسیس نهادهای سیاسی جدید و ایجاد حکومت جمهوری اسلامی در ایران بود.
باهنر در 20/6/1359 در کنفرانسی خبری و رادیو تلویزیونی گزارش کاملی از عملکرد و فعالیتهای این شورا ارائه نمود. اعضای شورای انقلاب مانند حلقه‌‌هایی پیوند قوای سه‌گانه را با شورای انقلاب میسر می‌کردند.3
محمدجواد باهنر و سید محمد حسینی بهشتی به همراه جمعی از شخصیتهای دیگر به تأسیس حزب جمهوری اسلامی در سال 1357 اقدام نمودند. نقش دکتر باهنر در حزب بسیار تعیین‌کننده بود. پس از شهادت آیت‌الله بهشتی دکتر باهنر به دبیرکلی حزب انتخاب شد و این مسئولیت را تا زمان پذیرش پست نخست‌وزیری بر عهده داشت.
در پی برکناری بنی‌صدر از مقام ریاست جمهوری و انتخاب شهید رجایی به عنوان رئیس‌جمهور، در سال 1360 دکتر باهنر به عنوان نخست‌وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی شد. عمر کابینه ایشان بسیار کوتاه بود زیرا هشتم شهریور 1360 دفتر ریاست جمهوری توسط منافقین منفجر شد و در نتیجه محمدعلی رجایی رئیس‌جمهور و دکتر باهنر نخست‌وزیر و عده‌ای دیگر به شهادت رسیدند.4 پیکر پاک آن دو بزرگوار در میان اشک و اندوه مردم تشییع و در گلزار بهشت‌زهرای تهران دفن شد.
شهید باهنر فردی صبور، پرکار و صدیق بود و در نوشتن خوش ذوق و ادیب بود. از ایشان کتابهای ارزنده بسیاری همچون گفتارهای تربیتی، فرهنگ انقلاب اسلامی، انسان و خودسازی و جهان در عصر بعثت به یادگار مانده است. آن شهید بزرگوار در طول حیات پرفراز و نشیب خود لحظه‌ای از رسالت دینی خود دست نکشید و پیوسته در اندیشه ابلاغ، ارشاد و تربیت امت اسلامی بود.
___________________________
1. رضا مرادی، زندگینامه پیشوایان انقلاب، [بی‌جا]: حجر، [1361]. ص87ـ89 .
2. شهید راه دانش و فرهنگ دکتر محمدجواد باهنر، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1379، ص 13ـ25 .
3. مجید سائلی کرده ده، شورای انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384، ص 75 .
4. احمد عبدالله‌پور، نخست‌وزیران ایران، [تهران]: علمی، 1369، ص 327.
موسسه مطالعات تاریخ معاصر
نظرات