شیخ محمد خیابانی
اشاره
شیخ محمد خیابانی به عنوان فردی آزادی‌خواه و وطن‌دوست، از جمله شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر ایران زمین است که ویژگی‌های مذهبی، علمی و اخلاقی وی در یک سده اخیر زیر غبار کم‌توجهی، به درستی شناسانده نشده است. حرکت و قیام شیخ محمد خیابانی بر محور استقلال طلبی برای ایران در برابر مستبدان داخلی، و مبارزه علیه وابستگی به قدرتهای بیگانه و استعمارگران استوار بوده است. شناخت ابعاد شخصیت شیخ محمد خیابانی و مهم‌تر از آن، ماهیت قیامی که وی رهبری آن را به عهده داشت، اهمیت بسزایی دارد.
«گذرستان» حاضر زوایای فکری زندگی شیخ محمد خیابانی و ماهیت مبارزات وی را مورد توجه قرار داده است.
در تاریخ معاصر ایران بعضی از شخصیت ها هستند که با وجود طول عمر نسبتا کم ، توانسته اند نقش برجسته ای از خود در تاریخ ایران برجای بگذارند . ازجمله این شخصیت ها شیخ محمد خیابانی است که درطول حیات چهل ساله خود قیامی را درآذربایجان رهبری کرد که نام او را برای همیشه جاودانه ساخت. با این حال در باره شخصیت و گرایش ها و آرمان های او در سالهای اخیر سئوال ها و شبهه های مختلفی در بین محافل روشنفکری و...
در فاصله انقلاب مشروطه تا برآمدن رضاخان، ایران شاهد جنبشها و مبارزات بسیاری برای کسب آزادی، استقلال، عدالت و ترقی بود. نقطه مشترک بسیاری از این جنبشها عدم تحقق مشروطه و در واقع ناکامی آن انقلاب در کسب آزادی، استقلال، عدالت و ترقی جامعه بود. مجلس شورای ملی به عنوان برجستهترین دستآورد انقلاب مشروطه، فراز و نشیبهای بسیاری طی کرد. جدال بر سر استقرار پارلمان ملی، در یکی از زوایایش در قیام شیخ محمد...
بی گمان یکی از شکوهمندترین حرکتهای تاریخ و جنبشهای دینی و مردمی ایران در قرن حاضر، قیام حماسه آفرین شیخ محمد خیابانی در تبریز است . هدف این قیام نجات کشور از دام توطئه های شیطانی بود که استعمارگران غرب و شرق به دست عمال خودفروخته خویش در سرتاسر این مرز و بوم گسترده بودند. در آن روزگار ایران گویی صاحب نداشت و انقلاب مشروطیت به نفع قدرتهای خارجی و متجاوز، مصادره می شد و غرچگان غربزده و روشنفکرنما،...
آذربایجان هم‌چون دیگر ولایات ایران دارای تاریخ پرفراز و نشیبی است، خصوصاً در دو سده‌ی اخیر، تحولات، حرکت‌ها، جنبشها، توطئه‌ها و تجاوزات در این خطه از ایران تاریخ شگفت‌انگیز دارد. نقش آذربایجان از زمان عباس میرزا تا نهضت‌های؛ تنباکو، مشروطیت، خیابانی و نهضت اسلامی حاکی از نقش‌آفرینی و حضور معنوی، فکری و انقلابی، این بخش از کشور است و هم‌چنین ظهور اندیشه‌هایی...
با رسمیت تشیع علما، فقها و مراجع تقلید طی شش قرن گذشته در جایگاه نواب عام امام معصوم(ع) در بزنگاه‌های تاریخی به عنوان حافظان حریم سیاسی تشیع به ایفای وظیفه پرداخته‌اند و خیزش‌هایی که درتاریخ معاصر ایران به راه افتاده بر ایفای این نقش گواه است. به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، آذربایجان به دلایلی که در پژوهشهای تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است نقش و جایگاه مهمی در تشکیل و تحکیم و سپس...
شیخ محمد خیابانی، پسر حاج عبدالحمید، از بازرگانان خامنه‌ی تبریز، در سال 1279 (1880م.) دیده به جهان گشود. در جوانی، هم در کار تجارت به پدر کمک می‌کرد و هم در جلسات دروس قدیمه شرکت می‌‌‌جست.[1] تحصیلاتش به حدی رسید که ضمن اینکه پیش‌نمازی یکی از مساجد تبریز را به عهده داشت، به تدریس در مدرسه‌ی طالبیه نیز پرداخت.[2] او پس از کودتای محمدعلی‌شاه و دوران استبداد صغیر، به مشروطه‌خواهان تبریز...
17 فروردین یادآور روزی است که روحانی مجاهد شیخ محمد خیابانی در راه اعتلای میهن و نجات و رهایی مردم از استبداد داخلی و استعمار خارجی قیام نمود. آذربایجان شهیدپرور، در سال 1258 هجری شمسی، نوزادی را در آغوش کشید که در سالهای نه چندان دور حماسه رشادتها و شهامتهای او شهره آفاق گردید. این روح پر خروش و خرد بیدار و جان مشتعل و حماسه عظیم، کسی جز شیخ محمد خیابانی نبود. محمد از فرزندان خلف آذربایجان، فرزند حاج...
زندگی نامه شیخ محمد خیابانی، فرزند حاج عبدالحمید تاجر خامنه ای و بانو رقیه سلطان، در سال ۱۲۹۷ ق در شهرک «خامنه» واقع در ده کیلومتری شهرستان شبستر دیده به جهان گشود [۱] و تحصیلات مقدمات و ادبی را در زادگاهش گذراند. پدرش در شهر «پتروفسکی» (مخاچ قلعه، مخاچ کالا) پایتخت آن روز جمهوری داغستان، تجارتخانه داشت. در نوجوانی همراه پدر به پتروفسکی رفت و مدتی را در تجارتخانه او به کارهای تجاری و...
روحانی مجاهد، شیخ محمد خیابانی در سال 1259 شمسی در در روستای خامنه ارونق از توابع تبریز متولد شد. وی پس از فراگیری علوم مقدماتی، از محضر حضرات آیات سید ابوالحسن انگجی و میرزا عبدالعلی، فقه و اصول و هیئت و نجوم را آموخت و پس از مدتی به تدریس پرداخت. پتروفسکی اقامت و به تجارت اشتغال داشت، پس از مقداری تحصیلات مقدماتی به روسیه رفت و مدتی در نزد پدر خود به کار مشغول بود و دیری نگذشت که به تبریز بازگشت. و به...
اوضاع ایران پیش از کودتا آشفتگی اوضاع آذربایجان تا تابستان سال 1920 ادامه یافت: «شهر‌های ارومیه، سلماس و خوی در استان آذربایجان کاملاً تحت کنترل قانون‌شکنی به نام اسماعیل‌آقا‌خان در‌آمده است. مشروطه‌خواهان آذربایجان، که اداره حکومت را تبریز به دست گرفته‌اند، با ورود مخبرالسلطنه به عنوان والی آذربایجان موافقت کرده‌اند، به شرطی که از طرف کابینه فعلی اعزام شود. بنابراین وی به...
16 فروردین ماه 1299 شمسی سرآغاز قیام قهرمانی دیگر از سرزمین آذربایجان است، خیابانی از سلاله پاک‌بازان قهرمان و در صف پویندگان راه انبیاء آغازگر قیام خونینی گشت که کاخ استبداد حاکم را به لرزه درآورد. شیخ محمد خیابانی روحانی آگاه و متعهدی بود که در برابر سلطه استعمار و استبداد بر ملت ایران، نتوانست ساکت و صامت بنشیند و هم چنان به تعلیم و تعلم در کنج حجره‌ها و حوزه‌های علمیه بپردازد. شیخ محمد...
خلاصه: درباره ماهیت دینی قیام مرحوم خیابانی، شواهد تاریخی و نیز منقولات و شهادت های فراوانی وجود دارند که در این مقام به یکی از آنها می کنیم. یکی از معمرین علمای تبریز به نام آقامیرزا عبدالله خواجه ای بیشکی که معاصر شیخ بود و در ۱۰۸ سالگی درگذشت و می توان او را یک قرن تاریخ زنده تبریز خواند و گویی تمام حوادث یکصد ساله اخیر مناطق آذربایجان همه در گنجینه خاطر او بایگانی است، درباره شیخ محمد...
شیخ محمد خیابانی، عالم و مجاهد بزرگ معاصر، پس از گذراندن تحصیلات و درآمدن به کسوت روحانیت با خاندان خامنه‌ای ها وصلت کرد. آیت‌الله سید حسین حسینی خامنه‌ای (جد پدری و پدربزرگ مقام معظم رهبری)، مشهور به سید حسین پیشنماز، از روحانیان مشهور و مبارز آذربایجان بود. ایشان دارای هفت فرزند بود که یکی از آنان سید محمد، معروف به پیغمبر و دیگری سید جواد (پدر مقام معظم رهبری) است. فرزند دیگر او میر مهدی...
ـ اولین وسیله ترقی، داشتن روح تجدد است ـ آذربایجان جزو لاینفک خاک ایران است ـ ای ایران لایموت سرت را بلند دارد و زنده و پاینده باش ـ ایران را ایرانی باید آزاد کند ـ لازمه شرافت یک ملت استقلال است ـ بدون حقیقت آزادی میسر نیست ـ آزادی مستلزم مساوات است: در برابر قانون همه برابریم ـ آزادی عقیده در بالای سر هر سیاست حاکم است ـ روح ملت فدای هیچ کس نیست. ارواح خادمین ملت باید فدای ملت شود ـ لقمه خارداری...
جنبش آزادیستان عصر مشروطه واکنشی بود به بحرانی که در ساحت وجدان ایرانی به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس ایجاد شد و باعث بازگشت نخبگان کشور از تعطیلات تاریخ گردید. خیابانی از اندک نخبگان سیاسی بود که دریافت ِ معقولانه و درستی از منطق مناسبات جدید و الزمات تجدد پیدا کرد. اتفاقا تجددخواهی و بقول ملکم خان آیین ترقی که به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس و با پدیدار شدن بحران در آگاهی ایرانیان...
شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی به‌قلم چند نفر از دوستان و آشنایان او انتشارات سحر/ چاپ اول/ ۲۵۳۶ «شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی» کتابی‌ست که اولین‌بار در سال ۱۳۰۴ شمسی، انتشارات معروف «ایرانشهر» (به‌مدیریت حسین کاظم‌زاده ایرانشهر) آن را در برلین منتشر کرد. حدود نیم قرن بعد، فقط یک بار دیگر، انتشارات سحر آن را به بازار فرستاد. بنابراین، این کتاب نسبتن مهم،...
وجود کتابنامههای توصیفی پیرامون موضوعات گوناگون پژوهشی، در کیفیت و کمیت روند پژوهشهای مربوط به آن موضوع تاثیر کاملا مثبت و آشکاری دارد و محققین را در انجام کار، توفیق و سهولت ویژه ای میبخشد. آنچه را که پیش رو دارید، کتابشناسی توصیفی قیام مرحوم شیخ محمد خیابانی است که اگرچه حدود پنج ماه بیشتر به طول نیانجامید اما تاثیر آن بر دوران پرالتهاب ایران پس از مشروطه، به شکلی عمیق و الهام بخش باقی...
با مقر نایب السلطنه شدن تبریز در دوران قاجار، تبریز به عنوان شهر مرکزی آذربایجان دوباره به دوران اهمیت و تاثیر گذاری خود بر جریانات سیاسی- فکری سراسر ایران بازگشت. دوره نخست این نقش آفرینی مربوط به دوران کوتاه مدت ولی سراسر فراز و نشیب اوایل صفویه است. پس از انتقال پایتخت به مناطق مرکزی کشور در دوره صفویه و کاسته شدن از اهمیت سیاسی تبریز در دوره قاجار این شهر دیگر بار به حشمت پیشین خود باز می...
